犧牲的人生
Hi-seng ê Jîn-seng
文獻資訊
項目 | 資料 |
---|---|
作者 | 陳瓊琚 Tân Khêng-ku |
卷期 | 芥菜子 |
卷期 | 第 16 號 |
日期 | 1927/5 |
頁數 | 5-8 |
白話字(原文數位化)
Hi-seng ê Jîn-seng
Lán tāi-ke só͘ teh chhēng chit-khoán ê saⁿ-khò͘ kap lán chi̍t-ji̍t saⁿ-tǹg só͘ teh chia̍h ê gō͘-kak,-lūn hit-ê keng-kè ê lō͘-thêng m̄-chai ū joā-choē? Koh kóng khah bêng, lông-hu tuì in loê-chhân, iā chéng-chí khí, kàu chiâⁿ-choè pn̄g lâi ji̍p kàu tī lán ê chhuì-lāi, tī chit tiong-kan thang kóng í-keng tio̍h lô-hoân kuí-nā cha̍p-lâng, kiám-chhái kuí-nā pah lâng ê tio̍h-boâ kap hi-seng chiah oē tit-tio̍h án-ni. Téng-bīn só͘ kóng lūn saⁿ-khò͘ kap lán só͘ teh khiā-khí ê chhù, í-ki̍p í-goā ta̍k-hāng-mi̍h lóng sī án-ni. Lán lâng ta̍k-ê khah-siông kan-ta ài iau-kiû an-lo̍k lóng bô ài hi-seng, chóng-sī kiám m̄ chai-iáⁿ lán khiā-khí tī chit ê toē-bīn-chiūⁿ, á-sī kóng lán ê Jîn-seng í-keng sī Hi-seng ê Jîn-seng mah?
Só͘-í sui-bóng lâng ài siám-pī, m̄-kú thoat boē-lī. Taⁿ kán-kán lâi kóng, lūn Hi-seng chì-chió thang hun-choè nn̄g-khoán;-chi̍t-khoán chiū-sī ka-tī hoaⁿ-hí ê, chit-hō kiò-choè chū-hoat-tek ê hi-seng, koh chi̍t-khoán sī tuì pa̍t-lâng lâi kiông-chè ê, chit hō kiò choè thaⁿ-tōng-tek ê hi-seng.
Si̍t-chāi lán lâng ê kè-ta̍t tī tá-lo̍h? Chiū-sī ū chit-khoán hi-seng ê cheng-sîn chiah thang tuì pa̍t-khoán tōng-bu̍t lâi hun-piat lâng ê chin kè-ta̍t. Chóng-sī lán lâng ê hi-seng nā-sī kan-ta chhin-chhiūⁿ pa̍t-khoán hā-téng tōng-bu̍t hit-khoán kiông chia̍h jio̍k ê hi-seng khiok sī bô kè-ta̍t. Chóng-sī lâng ū lí-sèng, só͘-í tek-khak m̄ thang chhin-chhiūⁿ hit-khoán phó͘-thong ê chìn-hoà; lūn-chiá só͘ kóng “The seek are prey to the strong” (jio̍k-bah kiông-si̍t) ê hi-seng, chiū-sī tio̍h chhin-chhiūⁿ lán ê Chú Iâ-so͘ hit-khoán uī-tio̍h loán-jio̍k kan-khó͘ ê lâng lâi hoaⁿ-hí thun-lún bān-poaⁿ ê kan-khó͘-chit-khoán ê hi-seng chiah ū chin kè-ta̍t. Chhì-khoàⁿ lán pún-sin cháiⁿ-iūⁿ tī kin-á-ji̍t iáu ióng-ióng kiāⁿ-kiāⁿ tī-teh, chit ê lí-iû kiám m̄-sī uī-tio̍h lán ê pē-bú in hoaⁿ-hí lâi thun-lún ta̍k hāng ê kan-khó͘, tuì chhut-sì liáu-āu sî-sî khek-khek kā lán chiàu-kò͘, iúⁿ-chhī, kap pó-hō͘ hit khoán hi-seng ê kiat-kó mah? Só͘-í lán tuì āu-tāi ê jîn-luī ia̍h tio̍h ū chhin-chhiūⁿ téng-tāi tuì lán chit-khoán hi-seng ê kak-gō͘ chiah ū ha̍p-gî. Chóng-sī m̄-nā kóng kan-ta tuì lán ka-kī ê ke-lāi tio̍h án-ni, chiū-sī tuì it-poaⁿ ê chèng-lâng ia̍h sī tio̍h siāng-khoán. Só͘-í lán nā chim-chiok siūⁿ chiū chai-iáⁿ lán it-kò-jîn tuì choân siā-hoē ū chin tiōng-tāi ê chek-jīm kap ū bi̍t-chhiat ê koan-hē. Siat-sú lán nā kap siā-hoē saⁿ-keh-tn̄g, chiū-sī ko͘-to̍k khiā-khí ê sî tek-khak boē-oa̍h, tú-tú sī chhin-chhiūⁿ kap siā-hoē saⁿ-keh-tn̄g, chiū-sī ko͘-to̍k khiā-khí ê sî tek-khak boē-oa̍h, tú-tú sī chhin-chhiūⁿ kap hé-chhia poa̍h-lo̍h bé, soà boē chìn-hêng siâng-khoán. Pó-lô kóng, Lâng só͘-iā ê chéng-chí tek-khak tio̍h tāi-seng sí, jiân-āu chiah oē oa̍h. Chhì-siūⁿ chit-kù-oē ê ì-sù sī sím-mi̍h? Phì-jū lâi kóng, Chi̍t-lia̍p-chhek iā tī chhân-ni̍h, iáu-bē chhut-gê ê tāi-seng, chit-lia̍p-chhek tio̍h tāi-seng lâi noā, jiân-āu chiah puh-gê. Siat-sú chi̍t-lia̍p-chhek nā-sī chiàu-kū lobg2 bô noā, chiū éng-oán bē chhut-gê. Chóng-sī m̄-nā kan-ta chhek sī án-ni, chiū bān-poaⁿ ê tāi-chì ia̍h lóng sī án-ni. Lán jîn-luī ê siā-hoē mā sī án-ni. Chhin-chhiūⁿ beh kái-liông siā-hoē ê lâng ū sî tio̍h mō͘-hiám, kiám-chhái ū sî oē hoān-tio̍h kok-hoat mā bô tiāⁿ-tio̍h. Phì-jū lâi kóng, Chhin-chhiūⁿ Tông-chì-siā ê chhòng-li̍p-chiá Sin-tó Sian-siⁿ khí-thâu mā sī ū hoān-tio̍h kok-kìm thau-cháu chhut khì goā-kok. Lūn Sian-siⁿ ê sim-koaⁿ si̍t-chāi m̄ sī chhin-chhiūⁿ hit-khoán bô tuì-tiōng kok-hoat ê lâng, chóng-sī Bêng-tī Tāi-tè í-chêng 5 Ji̍t-pún sī só-kok chú-gī (National isolation poliey), chiū-sī sûn-chuī ê Tang-iûⁿ khoán. Sian-siⁿ khoàⁿ-kìⁿ Hô-lân lâng ê toā-chûn chin suí, toā-toā siū kám-kek, chiū-sī chiàu i hit-sî só͘ khoàⁿ ê ta̍k-hāng ê Hô-lân lâng ê mi̍h lóng ū pí ka-kī ê kok pún-lâi ê mi̍h khah hó ia̍h khah hoat-ta̍t. Só͘-í tuì hit-sî i chiū koat-sim kóng, nā beh chín-kiù Ji̍t-pún tek-khak tio̍h kè-khì goā-kok lâi o̍h chiah oē ēng-tit. I chin ài kè goā-kok khì liû-ha̍k, m̄-kú hit-sî ê kok-hoat ū kìm kóng, “Nā hoān-tio̍h kok-hoat thau-cháu khì goā-kok ê lâng tio̍h sí-hêng”. Chóng-sī Sian-siⁿ sim-lāi siūⁿ kóng, ài chín-kiù kok-ka ê lâng kiám thang kiaⁿ-sí mah?
In-uī kó͘-chá ê kà-sī ū kóng, “Chīn-tiong put phàⁿ sí”. Só͘-í Sian-siⁿ tú-tú sī chit-khoán ê lâng. āu-lâi chiū ēng kè thau-cháu khì goā-kok. Tuì kè-khì goā-kok liáu-āu thun-lún bān-poaⁿ ê kan-khó͘, chīn-sim, chīn-la̍t uī-tio̍h beh chín-kiù Ji̍t-pún kok lâi tì-ì bián-kióng. Kàu-bé kó-jiân tńg-lâi chhòng-siat chi̍t-keng ê Tâi-ha̍k, chiū-sī kin-ná-ji̍t ê Kiaⁿ-to͘ Tông-chì-siā Tâi-ha̍k. Sian-siⁿ thau-cháu khì goā-kok ê sî, sī só-kok chú-gī ê sî-tāi, chóng-sī kàu i tńg-lâi ê sî, chiū-sī Bêng-tī Tāi-tê î-sin ê sè-tāi lah. Tú-tú tng teh chhái-iōng Au-bí ê bûn-hoà ê sî, Sian-siⁿ tú-tú tuì Bí-kok chi̍t-keng Tāi-ha̍k chut-gia̍p.
Só͘-í Sian-siⁿ ū tit-tio̍h Bêng-tī Tāi-tè seng sià-bián i chêng ê choē, jiân-āu soà beh chhiáⁿ i tńg lâi choè Kok-bū Tāi-sîn, chóng-sī Sian-siⁿ choan-sim sī tì-ì tī kàu-io̍k, só͘-í āu-lâi i ū sî, soà kiàn-siat Tông-chì-siā Tāi-ha̍k. Siat-sú Sin-tó Sian-siⁿ nā-sī kiaⁿ-sí m̄ goān hiàn ka-kī uī-tio̍h kok-ka lâi hi-seng tī Ji̍t-pún kok ê bûn-hoà beh thái ū thang chhin-chhiūⁿ kin-ná-ji̍t chiah ni̍h heng-khí?
Kìⁿ-nā beh hō͘ Kok-ka kap siā-hoē hoat-ta̍t, á-sī beh hō͘ pa̍t lâng tit-tio̍h hok-khì, tek-khak pún-sin tio̍h toā-toā hi-seng chiah oē ēng-tit. Só͘-í hi-seng nā tuì jîn-luī siā-hoē lâi khoàⁿ sī boē sái-tit bô teh. ēng pa̍t-kù oē lāi kóng, nā bô ū hi-seng ê cheng-sîn, tek-khak bô chin ê hok-khì. Só͘-í nā ài tit-tio̍h chin hok-khì ê lâng tek-khak tio̍h ū seng hiàn pún-sin choè chin ê hi-seng chiah oē tit-tio̍h. Chiàu sio̍k-gú só͘ kóng, nā bô tāi-seng kan-khó͘ tek-khak bô thang tit-tio̍h khoàⁿ-oa̍h. M̄ nā bô it-kò-jîn sī án-ni, chiū thoân-thé mā sī siâng-khoán.
Chhiáⁿ koh siūⁿ khoàⁿ lán Pak-pō͘ Kàu-hoē ê iû-lâi. Hiān-sî lán tāi-ke oē tit-tio̍h chai-bat lán ê Thiⁿ-pē, oē hiáu ho̍k-sāi kèng-pài I, koh-chài thang tit-tio̍h thoat-lī chióng-chióng ê īⁿ-toan khiàn-sńg, chiū-sī thang thoat-lī mô͘-kuí chióng-chióng ê hām-hāi. Lán oē tit-tio̍h chit-khoán hok-khì sī tuì sím-mi̍h lâng ê tì-ìm ah? Ū lâng tek-khak ài ìn kóng, sī tuì Siōng-tè ê thiàⁿ kap lóng-chóng ê thoân-tō-lí ê lâng ê tì-ìm, khiok ū iáⁿ, chóng-sī tī chia bô thang kóng hiah ni̍h choē lâng ê sū. Goá só͘ ài kóng ê sī lūn Kai Bo̍k-su Nā-tiāⁿ.
Pak-pō͘ Kàu-hoē ê chhòng-li̍p chiá sī Kai Phok-sū. Taⁿ i cháiⁿ-iūⁿ oē tuì Ka-ná-tāi hiah-ni̍h hn̄g lâi kàu lán Pak-pō͘ thoân-tō-lí ah? Chiàu goá só͘ chai ê, i lóng m̄-sī uī-tio̍h beh tit-tio̍h sím-mi̍h, sī kan-ta beh pò-tap Chú ê un só͘-tì, chiū-sī Kiù-chú ū thiàⁿ i, kéng-tiàu i choè ha̍k-seng, só͘-í i ū thé-thiap Chú ê sim, in-uī Chú lō͘-bé-pái ê bēng-lēng kóng, “Lín tio̍h khì phó͘-thiⁿ-ē thoân hok-im hō͘ bān peh-sìⁿ”. Só͘-í i hoaⁿ-hí hiàn pún-sin choè hi-seng lâi īⁿ-pang thoân-tō-lí. Lūn i ū chit-khoán ê cheng-sîn, thiaⁿ-kìⁿ kóng, í-keng tī gín-ná ê sî tāi, chiū-sī tī cha̍p-hè ê sî chiū koat-sim beh khì ĪN-pang thoân-tō-lí. Lūn i chit-khoán ê cheng-sîn si̍t-chāi sī chin khó-kèng, khó-ài koh ia̍h si̍t-chāi ū toā-toā thang hō͘ lán o̍h ê só͘-chāi. Chi̍t-lia̍p ê chhek nā bô tāi-seng noā, thái-oē puh gê? Nā bô puh gê beh thái oē toā châng kap kiat-si̍t choē-choē ah? Kai Bo̍k-su pún-sin kóng, “Hit sî goán só͘ kóng lī-pia̍t ê oē, kap goán ê sim-koaⁿ siáⁿ-khoán, chí ū Siōng-tè chi̍t ê chai. Sui-jiân sim chhin-chhiūⁿ beh piak-li̍h, chóng-sī bīn ia̍h bô hián-chhut”. Taⁿ siat-sú Kai Bo̍k-su nā m̄ goān hoaⁿ-hí thun-lún lóng-chóng ê kan-khó͘; chhin-chhiūⁿ tio̍h kap chì-chhin ê pē-bú, hiaⁿ-tī, chí-bē kap chhin-chhek, pêng-iú saⁿ-lī, koh ia̍h tio̍h lâi kàu chit-khoán iáu bē khai-hoà koh-chài khì-hāu, chuí-thó͘ lóng kap i bô ha̍h ê Tâi-oân, chiū lán choē-choē lâng tek-khak iáu sī teh choè kuí ê chhe-ēng lah. Sèng-keng kóng, khoàⁿ ké-chí chiū bat chhiū, só͘-í lán nā khoàⁿ tio̍h kin-ná-ji̍t ê Kàu-hoē, chiū suî-sî oē siàu-liām tio̍h Kai Bo̍k-su. Chit hāng tú-tú sī kap nā khoàⁿ tio̍h Tông-chì-siā chiū siàu-liām tio̍h Sin-tó Sian-siⁿ ê khoán chi̍t-iūⁿ. Chóng-sī lán nā khoàⁿ-tio̍h chiah ê gâu choè Chú ê kang ê Sèng-tô͘, chiū hō͘ lán koh-khah khoài thang chai-iáⁿ Kiù-chú ê thiàⁿ lán sè-kan lâng kàu cháiⁿ-iūⁿ. Nā-sī án-ni, lán tāi-ke kiám m̄ tio̍h iû-goân tio̍h o̍h in ê khoán mah? Si̍t-chāi tio̍h, lán tek-khak tio̍h choè Chú chīn-tiong ê chhe-ēng, gâu choè I só͘ hoan-hù lán choè ê kang, koh ia̍h tio̍h o̍h I ê gâu thiàⁿ chèng-lâng, chiah oē ta̍t lán jîn-seng ê chin bo̍k-tek.
漢羅(Ùi原文改寫)
犧牲的人生
咱大家所teh穿這款的衫褲佮咱一日三頓所teh食的五穀,-論彼个經過的路程毋知有偌濟?閣講較明,農夫對in犁田、掖種起,到成做飯來入到佇咱的喙內,佇這中間通講已經著勞煩幾若十人,kiám-chhái 幾若百人的著磨佮犧牲才會得著按呢。頂面所講論衫褲佮咱所teh徛起的厝,以及以外逐項物攏是按呢。咱人逐个較常 kan-ta愛要求安樂攏無愛犧牲,總是敢毋知影咱徛起佇這个地面上,抑是講咱的人生已經是犧牲的人生mah?
所以雖罔人愛閃避,毋kú 脫袂離。今簡簡來講,論犧牲至少通分做兩款;-這款就是家己歡喜的,這號叫做自發tek 的犧牲,閣一款是對別人來強制的,這號叫做他動tek 的犧牲。
實在咱人的價值佇叨落?就是有這款犧牲的精神才通對別款動物來分別人的真價值。總是咱人的犧牲若是kan-ta 親像別款下等動物彼款強食弱的犧牲卻是無價值。總是人有理性,所以的確毋通親像彼款普通的進化;論者所講「The seek are prey to the strong」(弱肉強食) 的犧牲,就是著親像咱的主耶穌彼款為著軟弱艱苦的人來歡喜吞忍萬般的艱苦-這款的犧牲才有真價值。試看咱本身怎樣佇今仔日猶勇勇健健佇teh,這个理由敢毋是為著咱的爸母in歡喜來吞忍逐項的艱苦,對出世了後時時刻刻共咱照顧、養飼,佮保護彼款犧牲的結果mah?所以咱對後代的人類也著有親像頂代對咱這款犧牲的覺悟才有合宜。總是毋但講kan-ta對咱家己的家內著按呢,就是對一般的眾人也是著siāng款。所以咱若斟酌想就知影咱一個人對全社會有真重大的責任佮有密切的關係。設使咱若佮社會相隔斷,就是孤獨徛起的時的確袂活,tú-tú是親像佮社會相隔斷,就是孤獨徛起的時的確袂活,tú-tú是親像佮火車跋落bé,紲袂進行siāng款。保羅講,人所掖的種子的確著代先死,然後才會活。試想這句話的意思是啥物?譬喻來講,一粒粟掖佇田裡,猶未出芽的代先,這粒粟著代先來爛,然後才puh芽。設使一粒粟若是照舊攏無爛,就永遠袂出芽。總是毋但kan-ta 粟是按呢,就萬般的代誌也攏是按呢。咱人類的社會嘛是按呢。親像欲改良社會的人有時著冒險,kiám-chhái有時會犯著國法嘛無定著。譬喻來講,親像同志社的創立者新島先生起頭嘛是有犯著國禁偷走出去外國。論先生的心肝實在毋是親像彼款無對重國法的人,總是明治大帝以前的日本是鎖國主義(National isolation poliey),就是sûn-chuī的東洋款。先生看見荷蘭人的大船真媠,大大受感激,就是照伊彼時所看的逐項的荷蘭人的物攏有比家己的國本來的物較好也較發達。所以對彼時伊就決心講,若欲拯救日本的確著過去外國來學才會用得。伊真愛過外國去留學,毋kú彼時的國法有禁講,「若犯著國法偷走去外國的人著死刑」。總是先生心內想講,愛拯救國家的人敢通驚死mah?因為古早的教示有講,「盡忠不怕死」。所以先生tú-tú是這款的人。後來就用計偷走去外國。對過去外國了後吞忍萬般的艱苦、盡心、盡力為著欲拯救日本國來致意勉強。到尾果然轉來創設一間的大學,就是今仔日的京都同志社大學。先生偷走去外國的時,是鎖國主義的時代,總是到伊轉來的時,就是明治大帝維新的世代lah。Tú-tú當teh採用歐美的文化的時,先生tú-tú對美國一間大學卒業。
所以先生有得著明治大帝先赦免伊前的罪,然後紲欲請伊轉來做國務大臣,總是先生專心是致意佇教育,所以後來伊有辭,紲建設同志社大學。設使新島先生若是驚死毋願獻家己為著國家來犧牲佇日本國的文化欲thái有通親像今仔日遮爾興起?
見若欲予國家佮社會發達,抑是欲予別人得著福氣,的確本身著大大犧牲才會用得。所以犧牲若對人類社會來看是袂使得無teh。用別句話來講,若無有犧牲的精神,的確無真的福氣。所以若愛得著真福氣的人的確著有先獻本身做真的犧牲才會得著。照俗語所講,若無代先艱苦的確無通得著快活。毋但無一個人是按呢,就團體嘛是siâng款。
請閣想看咱北部教會的由來。現時咱大家會得著知捌咱的天爸,會曉服事敬拜伊,閣再通得著脫離種種的異端khiàn-sńg,就是通脫離魔鬼種種的陷害。咱會得著這款福氣是對啥物人的致蔭ah?有人的確愛應講,是對上帝的疼佮攏總的傳道理的人的致蔭,卻有影,總是佇遮無通講遐爾濟人的事。我所愛講的是論偕牧師nā-tiāⁿ。
北部教會的創立者是偕博士。今伊怎樣會對加拿大遐爾遠來到咱北部傳道理ah?照我所知的,伊攏毋是為著欲得著啥物,是kan-ta欲報答主的恩所致,就是救主有疼伊,揀召伊做學生,所以伊有體貼主的心,因為主路尾擺的命令講,「恁著去普天下傳福音予萬百姓」。所以伊歡喜獻本身做犧牲來異邦傳道理。論伊有這款的精神,聽見講,已經佇囡仔的時代,就是佇十歲的時就決心欲去異邦傳道理。論伊這款的精神實在是真可敬,可愛閣也實在有大大通予咱學的所在。一粒的粟若無代先爛,thái會 puh 芽?若無puh芽欲thái會大叢佮結實濟濟ah?偕牧師本身講,「彼是阮所講離別的話,佮阮的心肝啥款,只有上帝一个知。雖然心親像欲爆裂,總是面也無顯出」。今設使偕牧師若毋願歡喜吞忍攏總的艱苦;親像著佮至親的爸母、兄弟、姊妹佮親戚、朋友相離,閣也著來到這款猶袂開化閣再氣候、水土攏佮伊無合的台灣,就咱濟濟人的確猶是teh做幾个差用lah。聖經講,看果子就捌樹,所以咱若看著今仔日的教會,就隨時會數念著偕牧師。這項tú-tú是佮若看著同志社就數念著新島先生的款一樣。總是咱若看著遮个gâu 做主的工的聖徒,就予咱閣較快通知影救主的疼咱世間人到怎樣。若是按呢,咱大家敢毋著猶原著學in 的款mah?實在著,咱的確著做主盡忠的差用,gâu做伊所吩咐咱做的工,閣也著學伊的 gâu疼眾人,才會達咱人生的真目的。