論孝行

Lūn Hàu-hēng

文獻資訊

項目	資料
作者	陳瓊琚 Tân Khêng-ku
卷期	芥菜子
卷期	第 14 號
日期	1927/3
頁數	6-11

白話字（原文數位化）

Lūn Hàu-hēng

Kó͘-chá ê sèng-hiân ū kà-sī kóng, “Pek-siān hàu uî sian”, si̍t-chāi choè lâng nā boē hiáu iú-hàu kap chun-tiōng Sī-toā-lâng chiū thang kóng bô ū choè lâng ê chu-keh. Ka-kī ê Sī-toā lâng siōng-chhiáⁿ boē hiáu iú-hàu, beh thài oē choè siā-hoē ū tek-hēng ê lâng ah? Koh-chài choè pē-bó ê lâng gâu thiàⁿ ka-kī ê kiáⁿ-jî, che sī chū-jiân ê thian-sèng. Taⁿ lūn sī-soè tio̍h oē hiáu hàu-sūn Sī-toā, kap Sī-toā tio̍h thiàⁿ sī-soè, chit nn̄g-hāng lóng sī chū-jiân-tek ê thian-sèng. M̄-kú lán siông-siông bat thiaⁿ tio̍h hit-khoán m̄ nā bô sūn-thàn Sī-toā lâng, hoán-tńg kap Sī-toā lâng bô tâng-sim ê kiáⁿ-jî, kî-tiong choē-choē kiám-chhái sī tuì tī bô hó ê kà-sī kap siū-tio̍h pháiⁿ khoân-kéng ê éng-hióng, chóng-sī tiong-kan iah ū uī-tio̍h Sī-toā lâng ū khoat-tiám ê só͘-chāi, tì-kàu hō͘ Sī-soè boē chun-kèng--in. In-uī lāu-pē nā m̄ chiâⁿ lāu-pē, chū-jiân kiáⁿ chiū m̄ chiâⁿ kiáⁿ. Téng-bīn nā put-chèng, ē-bīn chū-jiân oai-chhoa̍h. Chóng-sī lūn Sī-toā lâng thiàⁿ kiáⁿ-jî ū nn̄g-khoán, chiū-sī chin ê thiàⁿ kap ké ê thiàⁿ, só͘-í kiáⁿ-jî ê hàu-sūn Sī-toā lâng ia̍h ū chin ê hàu-sūn kap kè ê hàu-sūn nn̄g-khoán tī-teh. Cháiⁿ-iūⁿ kóng chin ê thiàⁿ? Chin ê thiàⁿ kap ké ê thiàⁿ cháiⁿ-iūⁿ hun-pia̍t? Chin ê thiàⁿ-hoat bô lī-kí ê sim-koaⁿ: chhin-chhiūⁿ ū chi̍t-khoán ê pē-bú nā siⁿ-kiáⁿ ū khǹg chi̍t-chéng iau-kiû kiáⁿ-jî āu-lâi tio̍h iú-hàu ka-kī ê sim tī-teh, chit-khoán ê thiàⁿ-sim bô sûn-choân, chiū-sī bô lūn kiáⁿ-jî āu-lâi beh cháiⁿ-iūⁿ choè, oē iú-hàu á-boē, lóng bô koan-hē, kan-ta nā ka-kī ê kiáⁿ-jî oē chiâⁿ-choè chi̍t ê ū lō͘-ēng ê jîn-bu̍t lâi lī-ek kok-ka kap siā-hoē, chiū sui-jiân put-hàu ka-kī ia̍h bô iàu-kín, tio̍h ū chit-khoán ê cheng-sîn chiah thang kóng ū thiat-toé chīn choè Sī-toā lâng ê pún-hūn(Kî-si̍t nā kó͘-jiân oē thiàⁿ chèng-lâng kap lī-ek kok-ka ê lâng ia̍h lâi put-hàu pē-bú, che sī kó͘-kim bē bat ū ê). Taⁿ koh-chài kiáⁿ-jî teh iú-hàu pē-bú, nā-sī kan-ta khoàⁿ pē-bú ū thiàⁿ--i chiah beh iú-hàu, chhin-chhiūⁿ chit-khoán m̄ sī chin ê iú-hàu kiáⁿ. Goá bat khoàⁿ-kìⁿ chi̍t-khoán lâng chin put-hàu in ê Sī-toā lâng, kàu Sī-toā lâng lóng bô ài chhap--i, sī sím-mi̍h in-toaⁿ, in-uī sī teh oàn-hūn kóng chá-sî lóng bô thiàⁿ--i. Chóng-sī chhin-chhiūⁿ chit-khoán lâng siat-sú ū thiàⁿ i, i ia̍h sī boē iú-hàu. In-uī iú-hàu ê kiáⁿ-jî bô kiaⁿ pháiⁿ pē-bú. Lán khah choē bat tha̍k tio̍h hit-pún hàu-keng (The Book of Tribil Duty), koh choè gín-ná ê sî, ia̍h káⁿ siông-siông bat thiaⁿ tio̍h Sī-toā lâng á-sī sian-siⁿ teh kóng khí kó͘-chá hiah ê hàu-chú ê kò͘-sū. Che bô m̄-sī ài gín-ná lâi-o̍h in ê bô͘-iūⁿ ê in-toaⁿ. Lūn chit-khoán chióng-lē khiok sī bô thang-hiâm. Chóng-sī koh-khah iàu-kín ê, chiū-sī chiàu goá téng-bīn só͘ kóng. tio̍h tāi-seng tì-ì ióng-sêng kiáⁿ-jî hō͘ in oē hiáu thiàⁿ chèng-lâng, chiū-sī tuì soè-hàn ê sî-chūn khí thang chiām-chiām hō͘ in tuì hó ê hong-bīn lâi chìn-pō; chiū-sī hō͘ in gâu tông-chêng sàn-hiong, pháiⁿ-miā kap kan-khó͘ ê lâng, nā án-ni ín-chhoā kà-sī kàu toā-hàn chū-jiân khah choē oē chiâⁿ-choè Phok-ài ê chû-siān ka, á-āi pa̍t-khoán ū lī-ek siā-hoē ê jîn-bu̍t. Sui-jiân gín-ná khah choē sī lóng kò͘ ka-kī bô siūⁿ pa̍t lâng, m̄-kú in khah khoài siū kám-hoà, kap oē hiáu kín-kín koé-oāⁿ, só͘-í nā tuì soè-soè hàn ê sî chiū tit-tio̍h tek-tong ê chí-tō-hoat, teh-khak kàu toā-hàn oē tit-tio̍h chin toā ê hó kiat-kó. Iâ-so͘ kóng. “To̍k-to̍k tāi-seng kiû Siōng-tè ê kok kap I ê gī, chiū lín só͘ khiàm-ēng ê mi̍h lóng beh soà hō͘ lín”. Só͘-í lán nā oē hiáu tāi-seng ín-chhoā kiáⁿ-jî hō͘ in gâu tông-chêng kap thiàⁿ pa̍t-lâng, chiū chū-jiân lán bián iau-kiû in ê ū hàu-sūn, in ka-kī oē hiáu tông-chêng kap hàu-sūn ka-kī ê Sī-toā-lâng. Lán Tang-iûⁿ lâng kà-sī kiáⁿ-jî siuⁿ kò͘ ka-kī, nā siⁿ hāu-siⁿ chiū siūⁿ beh ǹg-bāng in toā-hàn thàn-chîⁿ lâi chhī pē-bú, koh nā siⁿ cha-bó͘ kiáⁿ khah phiau-phiat ū lâng iân, á-sī hō͘ i tha̍k-chheh khah gâu, chiū siūⁿ beh tng-tán hó-gia̍h ê chú-tē lâi chù-bûn thang beh tuì Cha-bó͘-kiáⁿ lâi chhú toā lī-ek, chiū-sī thang tit-tio̍h choē-choē ê phèng-kim. Goá bat thiaⁿ lâng án-ni kóng “ Goá uī tio̍h hō͘ i tha̍k-chheh chîⁿ-á-thâu khai chin choē lah, só͘-í phèng-kim nā bô siu khah choē bô kàu pún.” Chhī cha-bó͘-kiáⁿ m̄-thang lia̍h choè ná chhin-chhiūⁿ teh chhī hā-téng tōng-bu̍t chi̍t-iūⁿ, kóng, nā ū kiàn-lī chiah beh, nā bô chiū m̄, nā khǹg chit-khoán su-siúⁿ ê Sī-toā lâng sī chèng-bêng in ū jīn pún-sin choè bô kè-ta̍t ê mi̍h. Goá bat thiaⁿ tio̍h ū chi̍t-khoán Sī-toā lâng, chiū-sī kóng, in cha-bó͘ kiáⁿ ū siū siong-tong ê kàu-io̍k, koh ū chi̍t ê chheng-liân ia̍h ū siū siōng-tong ê kàu-io̍k, in nn̄g lâng ū put-chí saⁿ ì-ài koh ia̍h ū saⁿ lí-kái, kî-si̍t chham i ê pē-bú ia̍h sī bô hiâm i, koh put-chí o-ló hit ê chheng-liân, sim lāi ia̍h sī siūⁿ kóng nā hō͘ chit nn̄g ê lâi kiat-chiâⁿ hu-hū, phah-sǹg put-chí lí-sióng, chóng-sī āu-lâi koh bô hō͘ in kiat-chiâⁿ hu-hū, sī chiong i ê cha-bó͘ kiáⁿ kè hō͘ pa̍t ê.

Goá chiū mn̄g hit ê lí-iû, lóng bô pa̍t-hāng, kan-ta sī uī-tio̍h phèng-kim bô kàu, oāⁿ oē lâi kóng, chiū-sī bô bu̍t-chit ê khuì-la̍t thang chiàu in só͘ iau-kiû ê phèng-kim lâi hō͘--in ê iân-kò͘, chiah boē sêng. Si̍t-chāi chin khó-lîn. Choè Pē-bú ê lâng ah, lín tio̍h chai Siōng-tè siúⁿ-sú kiáⁿ, cha-bó͘ kiáⁿ hō͘ lín ê in-toaⁿ, sī beh lī-ek thong sè-kan, m̄ sī beh hō͘ lín tuì i lâi the̍h put-gī ê chîⁿ-châi. Siat-sú téng-bīn só͘-kóng hit ê chheng-liân lâng nā bān-it uī-tio̍h sit-loân lâi chū-sat, chi̍t-ê choē beh kui tī sím-mi̍h lâng? Kiám-chhái lâng beh ìn kóng sī i pún-sin, khiok i pn2-sin boē bián-tit bô kè-sit, m̄-kú si̍t-chāi hit nn̄g ê pē-bú ia̍h sī ū chek-jīm tī-teh. Koh-chài siat-sú hit ê cha-bó͘ kiáⁿ só͘ khì ê só͘-chāi, nā sī ang-bó͘ boē hô, lâi tì-kàu cha-bó͘ gín-ná khì kiâⁿ té-lō͘, chiū hit-ê pē-bú tuì chit-hong-bīn lâi kóng, in ū thâi-sí nn̄g ê chheng-liân lâm-lú ê oa̍h-miā.

Só͘-í choè pē-bú ê lâng put-chí tio̍h chim-chio̍k siūⁿ, ta̍k-hāng sū tio̍h thàn Siōng-chú ê chí-ì lâi chiàu-kò͘ I sù hō͘ lán ê kiáⁿ á-sī cha-bó͘ kiáⁿ. Lán só͘ ū ê kiáⁿ á-sī cha-bó͘ kiáⁿ sī Siōng-tè ê, lán put-kò͘ sī choè I ê chhe-ēng lâi thoè iúⁿ-chhī nā-tiāⁿ. Lán tio̍h chhin-chhiūⁿ Ngá-kok chīn-tiong ê lāu lô͘-po̍k gâu thoè i ê kiáⁿ I-sat kéng ū ha̍h koh hó ê bó͘, só͘-í lán ia̍h tio̍h thoè lán ê kiáⁿ kéng ū ha̍h koh gâu ê bó͘, á-sī thoè lán ê cha-bó͘ kiáⁿ chhē lí-sióng ê tiōng-hu, tek-khak m̄ thang bô chīn-tiong tham-châi, nā án-ni lán ê Chú-lâng tek-khak m̄ hoaⁿ-hí. Chhin-chhiūⁿ chit-khoán tham-châi bô chiàu kong-lí ê Sī-toā lâng beh thài ū ǹg-bāng sī-soè lâi iú-hàu i. Lâng bô chi̍t ê m̄ ài i ê Sī-soè lâi hàu-sūn ka-kī, m̄-nā án-ni, ta̍k ê to teh iau-kiû kiáⁿ-jî tio̍h iú-hàu, chóng-sī khah choē lóng bô tit-tio̍h. Lán tio̍h chai lūn iú-hàu ê sū m̄ sī oē iau-kiû ê, che sī tio̍h tuì kiáⁿ-jî ê sim ka-kī hoat-chhut lâi ê, chiah sī chin iú-hàu, nā sī ēng iau-kiû ê m̄-sī chin. Só͘-í choè pē-bó ê lâng chīn pē-bú ê gī-bū chiū kàu-gia̍h. Lán Tang-iûⁿ kà-kiáⁿ ê hoat-tō͘ khah choē lóng sī teh kiò kiáⁿ tio̍h oē hiáu iú-hàu, chóng-sī choē-choē tian-tò boē tit-tio̍h. Sèng-keng kóng, ài sìⁿ-miā ê hoán-tńg oē sit-lo̍h, chóng-sī uī-tio̍h gī lâi sòng-sit sìⁿ-miā ê tian-tò oē tit-tio̍h oa̍h. Só͘-í bô thiàⁿ lâng ê sim kan-ta kò͘-kí ài kiáⁿ-jî iú-hàu ê lâng tian-tò oh tit-tio̍h iú-hàu ê kiáⁿ-jî, chóng-sī gâu tông-chêng thiàⁿ-thàng lâng ê, lóng bô teh tì-ì ka-kī ê lâng, tian-tò oē tit-tio̍h iú-hàu kiáⁿ. Lūn lán ê ka-cho̍k seng-oa̍h khah choē lóng bô oa̍h-khì, chiū-sī oē hō͘ ke-lāi ê toā-soè lóng ū chhù-bī, hoaⁿ-hoaⁿ hí-hí teh kè-ji̍t ê ka-têng tī lán Tâi-oân thang kóng chin chió, khah choē lóng sī bô boán-chio̍k, bô chhù-bī, bô oa̍h-tāng teh kè-ji̍t ê ka-têng, In-uī lán ê ka-têng lóng sī kò͘-chip kū-koàn kap siuⁿ chong-pài lāu-lâng, só͘-í chin oh-tit kái-liông. Chhin-chhiūⁿ ū só͘-chāi sui-jiân ka-cho̍k kuí-cha̍p lâng, iáu-kû in ê chú-lâng sī chi̍t ê chin lāu ê lâng, suī-bóng kiáⁿ-sun choē-choē tuì siong-tong ê ha̍k-hāu chhut lâi, mā sī m̄ káⁿ chhìn-chhái chú-ì, in-uī iáu ū khah lāu ê lâng tī-teh. Sèng-keng kóng, sin-ê chiú nā ēng kū ê phê-lông toé bô ha̍h. Só͘-í lūn beh kái-liông chióng-chióng ê sū, nā put-sî mn̄g lāu-lâng tek-khak oh-tit sêng. Chóng-sī goá m̄ sī kóng lāu-lâng tek-khak lóng khah su siàu-liân ê, tian-tò ū hit-khoán lāu-lâng só͘ siūⁿ só͘ choè choē-choē hāng pí siàu-liân ê lâng khah hó, khah iâⁿ ê mā sī ū. Put-kò hit-khoán te̍k-pia̍t thâu-ló ê lāu-lâng khiok sī khah chió. Sui-jiân sī án-ni, goá ia̍h m̄ sī kóng khoàⁿ-khin lāu-lâng bô lō͘-ēng. Kan-ta sī kóng uī-tio̍h siā-hoē ê hoat-ta̍t, kok-ka ê heng-khí kap ka-têng ê lī-ek, sî kàu eng-kai lāu-poè ê tio̍h chiong i ê uī hoaⁿ-hí lâi niū hō͘ siàu-liân ê, ná chhin-chhiūⁿ kó͘-chá Tiong-kok ê sèng-kun Giâu tè niū-uī hō͘ Sùn-tè, ia̍h Sùn-tè lâi niū hō͘ Ū-tè ê khoán.

Só͘-í ka-têng ia̍h sī chhin-chhiūⁿ án-ni, lāu-lâng ê koân sui-jiân niū hō͘ siàu-jiân ê ia̍h i khí ún-ku, chit-khoán tian-tò oē hō͘ sī-soè jú-hoat siⁿ-khí chun-kèng ê liām-thâu chhut-lâi. Choè sī-toā ê lâng nā gâu choè, chiū sī-soè gâu thàn. Lán chai lâng nā gâu thiàⁿ pa̍t-lâng, chiū pa̍t-lâng tek-khak gâu thiàⁿ i. Lūn hiān-sî ê siā-hoē tuì ta̍k hong-bīn lóng ti̍t-ti̍t teh chìn-pō͘, só͘-í lán ia̍h tio̍h tè in chìn-pō͘, m̄ thang tiāⁿ-tiāⁿ kò͘-chip, tio̍h oē hiáu kái-liông, m̄-nā sī ka-têng tio̍h án-ni, chiū pa̍t-hāng ia̍h sī siāng-khoán. Chhin-chhiūⁿ sī-toa lâng nā-sī tiāⁿ-tiāⁿ ài kò͘ ka-kī ia̍h bô thoè kiáⁿ-jî siūⁿ m̄ nā boē hō͘ kiáⁿ-jî hàu-sūn, hoán-tńg oē hō͘ in siⁿ-khí put-ho̍k kap oàn-hūn ê sim. Sèng-chheh ia̍h ū kóng choè pē-bó ê lâng m̄ thang kek kiáⁿ-jî ê siū-khì, só͘-í choè sī-toā ê lâng ia̍h m̄ thang siuⁿ phèng ka-kī ê ì-sù, bô siu-ióng, bô hó ê bô͘-hoān thang hō͘ sī-soè kám-ho̍k. Ū-sî sī-toā lâng ka-kī m̄ tio̍h koh m̄ jīn, tian-tò beh tián sī-toā ê ui-hêng lâ hō͘ sī-soè kiaⁿ. Chhin-chhiūⁿ chit-khoán ê hēng-hok sī tī ba̍k-chiu-chêng nā-tiāⁿ. Nā beh kiàn-siat sin ê ka-têng chū-jiân sī tio̍h sin ê lâng chiah ū ha̍p-gî. Chóng-sī taⁿ nā beh choè iú-hàu ê kiáⁿ-jî, chiū pē-bú só͘ kóng ê oē ta̍k-kù lóng tio̍h thiaⁿ mah? Á-sī tú-tú tio̍h chhin-chhiūⁿ kó͘-chá hit ê Ngô͘ Béng khì chhī báng chiah thang kiò-choè sī iú-hàu ê kiáⁿ mah? Sui-jiân lán pún-sin bô hō͘ báng kā, chóng-sī ēng báng-tà lâi pó-hō͘ pē-bú bián hō͘ báng lâi chhú-tī--in, che boē ēng-tit kiò-choè iú-hàu kiáⁿ mah? Chhin-chhiūⁿ siat-sú ū hit-khoán pē-bú kiò lán tio̍h khì thau-the̍h chîⁿ lâi hō͘ in ēng, ia̍h in-uī lán ài choè iú-hàu ê kiáⁿ, só͘-í ài tio̍h thàn in mah? Á-sī kiám-chhái ū hit khoán tham-sim bô kong-lí ê lāu-bú ài i ê cha-bó͘ kiáⁿ khì choè chhiong-ki lâi thàn toā chîⁿ, án-ni kiám thang uī-tio̍h ài hō͘ lâng chheng-ho͘ choè iú-hàu ê cha-bó͘ gín-ná, ia̍h khì choè chhiong-ki mah?

Tī Kiaⁿ-to͘ kuí-nā nî chêng, chiū-sī goá iáu tī hia bián-kióng ê sî, bat khoàⁿ tio̍h sin-bûn kì-chài chi̍t-phiⁿ oē teh o-ló chi̍t-ê hàu-lú ê sū, chiu-sī uī-tio̍h i ê pē-bú khiàm chîⁿ ēng, só͘-í chiong i ê cha-bó͘ kiáⁿ boē khì thàn-chia̍h-keng, chóng-sī chit ê cha-bó͘ gín-ná tī ha̍k-hāu ê sî ū thiaⁿ tio̍h tō-lí, sī put-chí jia̍t-sim ê kiû-tō-chiá. Chin put-hēng chhut tio̍h hit-khoán bô hoat-tō͘ ê pē-bú,tì-kàu hō͘ in boē khì tiàm tī oa̍h tē-ge̍k. Sin-bûn siá kóng, hit ê cha-bó͘ gín-ná sî-siông tha̍k Sèng-keng khí-lâi tha̍k ia̍h kî-tó, in-uī i siūⁿ m̄ sī i só͘ ài, sī chhut tī sūn-thàn pē-bú, ko͘-put-chiong ê sū. La̍it-uī hiaⁿ-ché chhiáⁿ siūⁿ bāi-teh tio̍h chhin-chhiūⁿ chit-ê cha-bó͘ gín-ná chiàu téng-bīn só͘ kóng hit khoán kiáⁿ-jî chiah thang kóng sī hàu-lú mah?

Siat-sú nā i ēng hoat-tō͘ lâi siám-pī bo̍h-tit hō͘ i ê pē-bú boē, chiū boē tit-thang kóng sī hàu-lú mah? Chóng-sī goá m̄ ài phoe-phêng i ê sī-hui. Lūn i só͘ choè tio̍h á-sī m̄ tio̍h, chhiáⁿ hō͘ khoàⁿ pò ê lia̍t-uī hiaⁿ-ché khì phoàⁿ-toàn chiū hó. Put-kò lūn i ū thang khó-sioh ê chi̍t-hāng, sī khah khiàm tì-sek tām-po̍h. Taⁿ pîⁿ-pîⁿ ài kiáⁿ-jî iú-hàu ê sī-toā lâng ia̍h ū hit-khoán si̍t-chāi ài kiáⁿ kiâⁿ hó, só͘-í ū sî chi̍t-poàⁿ-pái uī-tio̍h ka-kī ê oē kóng m̄ tio̍h, ia̍h chin ài sī-soè lâi tàu chim-chiok gâu ê sī-toā lâng. Goá bat thiaⁿ tio̍h ū chi̍t ê sī-toā lâng tuì i ê ka-cho̍k-tiong ê toā-soè iok-sok chi̍t-hāng, chiū-sī i nā ū sit-chhò ê só͘-chāi, ū lâng oē hiáu tiong-kò--i, tiāⁿ-tio̍h ū siúⁿ. Chhin-chhiūⁿ án-ni choè sī-soè ê lâng ta̍k-ê to tì-ì teh thiaⁿ i ê oē, chóng-sī iáu ū chi̍t-khoán ê sī-toā sī kan-ta ài kiáⁿ-jî chiàu i só͘ kóng ê oē khì kiâⁿ chiū hoaⁿ-hí, kóng, i ê kiáⁿ chin iú-hàu, choân-jiân bô iàu-kín kong-lí á-sī kiat-kó, chhì khoàⁿ poaⁿ-hì teh choè hit-khoán kan-sîn kong-chú uî-hui chok-tái lām-sám chhiúⁿ-kiap á-sī bú-jio̍k lâng ê chú-lú, m̄ nā lāu-pē boē hiáu chek-tok, hoán-tńg hoaⁿ-hí i ê só͘-choè, in-uī i ê kiáⁿ nā tī bīn-chêng hó-chhuì la̍p-ni, gâu thiám-mī chiū hó lóng bô iàu-kín chèng-gī, tī chit khoán ka-têng tek-khak bô chin ê iú-hàu kiáⁿ; á-sī chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘ kóng hit khoán ài kiáⁿ-jî choè chha̍t kap kiâⁿ pháiⁿ tāi-chì, chhin-chhiūⁿ chit khoán m̄ tio̍h ê kà-sī, kiám ia̍h tio̍h sūn-thàn chiah thang kiò-chò iú-hàu kiáⁿ mah? Nā sī gâu koh chin iú-hàu ê kiáⁿ tek-khek bô ài ho̍k-chiông pháiⁿ, tian-tò oē ēng hó hoat-tō͘ lâi khó͘-khǹg chi̍t-sî siūⁿ bô kàu ê sī-toā lâng, bián hō͘ in kàu bé tú-tio̍h chin kiàn-siàu ê sū. In-uī choè chha̍t kàu bé sī tio̍h siū hêng-hoat, koh kiâⁿ pháiⁿ kàu āu-lâi tek-khak tio̍h tú-tio̍h chin chhiⁿ-chhám ê pò-èng, nā kàu tú-tio̍h ê sî, koh khah gōng ê pē-bú to oē hiáu siūⁿ m̄ tio̍h, Sèng-keng kńg, Só͘-pò͘ ha̍p só͘-siu, só͘-í kiâⁿ chit-khoán put-hoat ê sū, tek-khak oē tú-tio̍h pháiⁿ kiat-kó, che sī bêng-bêng chai-iáⁿ ê sū-si̍t, m̄-bián kàu sî chiah oē chai-iáⁿ. Só͘-í taⁿ siu bé lâi kóng, chiū-sī choè sī-soè ê lâng beh kiâⁿ hàu-hēng, tek-khak tio̍h gâu hun-pia̍t sī-toā lâng ê kà-sī nā ū ha̍p chèng-gī kap tō-lí ê oē, ta̍k-hāng lóng tio̍h sūn-thàn, chóng-sī nā bô ha̍h tō-lí ê kà-sī tio̍h gâu ēng un-sûn hó ê hoat-tō͘ chí-tiám kàn-chèng, m̄ thang lām-sám sūn-thàn. To̍k-to̍k bô lūn sím-mi̍h sî-chūn beh kàn-chèng sī-toā lâng, khah hó lóng m̄ thang ēng chho͘-ló͘ ê hoat-tō͘. Ū lâng ài tī pē-bú ê ba̍k-chiu chêng choè tiap-á-kú ê iú-hàu kiáⁿ, chóng-sī hoān(hoán)-tńg choè kú-tn̂g ê put-hàu kiáⁿ. Taⁿ chin ê iú-hàu kiáⁿ, chiàu goá siūⁿ, m̄ sī put-sî thàn pē-bú ê oē teh kiâⁿ ê lâng, hoán-tńg sī hit-khoán gâu thé-thiap pē-bú ê liông-sim, chiū-sī ta̍k-hāng sū gâu thàn thian-lí kiâⁿ ê lâng thang kóng sī chin ê iú-hàu kiáⁿ.

Koh sui-bóng piáu-bīn-siōng ū sî bô thàn sī-toā lâng ê oē khì kiâⁿ, m̄ kú sī teh thàn in ê sim-koaⁿ-toé ê liông-sim teh choè sū.

Chhin-chhiūⁿ chit-khoán kiám m̄ sī chin ê iú-hàu kiáⁿ mah? Iú-hàu ê kiáⁿ só͘ choè, só͘ kiâⁿ kap i ê oē lóng oē lī-ek, m̄-nā ke-têng, koh ia̍h oē choè toē-hng tāi-ke ê bô͘-hoān kap ke thiⁿ pa̍t lâng ê tek-hāng

漢羅（Ùi原文改寫）

論孝行

古早的聖賢有教示講，「百善孝為先」，實在做人若袂曉有孝佮尊重序大人就通講無有做人的資格。家己的序大人尚且袂曉有孝，欲thài會做社會有德行的人ah？閣再做爸母的人gâu疼家己的囝兒，這是自然的天性。今論序細著會曉孝順序大，佮序大著疼序細，這兩項攏是自然的的天性。毋kú咱常常捌聽著彼款毋若無順趁序大人，反轉佮序大人無同心的囝兒，其中濟濟kiám-chhái是對佇無好的教示佮受著歹環境的影響，總是中間也有為著序大人有缺點的所在，致到予序細袂尊敬--in。因為老爸若毋成老爸，自然囝就毋成囝。頂面若不正，下面自然歪chhoa̍h。總是論序大人疼囝兒有兩款，就是真的疼佮假的疼，所以囝兒的孝順序大人也有真的孝順佮假的孝順兩款佇teh。怎樣講真的疼？真的疼佮假的疼怎樣分別？真的疼法無利己的心肝：親像有一款的爸母若生囝有囥一種要求囝兒後來著有孝家己的心佇teh，這款的疼心無純全，就是無論囝兒後來欲怎樣做，會有孝抑袂，攏無關係，kan-ta若家己的囝兒會成做一个有路用的人物來利益國家佮社會，就雖然不孝家己也無要緊，著有這款的精神才通講有徹底盡做序大人的本份(其實若果然會疼眾人佮利益國家的人也來不孝爸母，這是古今袂捌有的)。今閣再囝兒teh有孝父母，若是kan-ta看父母有疼--伊才欲有孝，親像這款毋是真的有孝囝。我捌看見一款人真不孝in 的序大人，到序大人攏無愛插--伊，是啥物因端，因為是teh怨恨講早時攏無疼--伊。總是親像這款人設使有疼伊，伊也是袂有孝。因為有孝的囝兒無驚歹爸母。咱較濟捌讀著彼本孝經（The Book of Tribil Duty)，閣做囡仔的時，也敢常常捌聽著序大人抑是先生teh講起古早遐个孝子的故事。這無毋是愛囡仔來學in 的模樣的因端。論這款獎勵卻是無通嫌。總是閣較要緊的，就是照我頂面所講。著代先致意養成囝兒予in會曉疼眾人，就是對細漢的時陣起通漸漸予in對好的方面來進步；就是予in gâu同情散鄉、歹命佮艱苦的人，若按呢引chhoā 教示到大漢自然較濟會成做博愛的慈善家，抑是別款有利益社會的人物。雖然囡仔較濟是攏顧家己無想別人，毋kú in較快受感化，佮會曉緊緊改換，所以若對細細漢的時就得著得當的指導法，的確到大漢會得著真大的好結果。耶穌講。「獨獨代先求上帝的國佮伊的義，就恁所欠用的物攏欲紲予恁」。所以咱若會曉代先引chhoā囝兒予in gâu同情佮疼別人，就自然咱免要求in 的有孝順，in家己會曉同情佮孝順家己的序大人。咱東洋人教示囝兒傷顧家己，若生後生就想欲向望in大漢趁錢來飼爸母，閣若生查某囝較phiau-phiat有人緣，抑是予伊讀冊較gâu，就想欲當等好額的子弟來注文通欲對查某囝來取大利益，就是通得著濟濟的聘金。我捌聽人按呢講「我為著予伊讀冊錢仔頭開真濟lah，所以聘金若無收較濟無夠本。」飼查某囝毋通掠做ná親像teh 飼下等動物一樣，講，若有kiàn-lī才欲，若無就毋，若囥這款思想的序大人是證明in有認本身做無價值的物。我捌聽著有一款序大人，就是講，in 查某囝有受相當的教育，閣有一个青年也有受相當的教育，in兩人有不止相意愛閣也有相理解，其實參伊的爸母也是無嫌伊，閣不止呵咾彼个青年，心內也是想講若予這兩个來結成夫婦，拍算不止理想，總是後來閣無予in結成夫婦，是將伊的查某囝嫁予別个。

我就問彼个理由，攏無別項，kan-ta是為著聘金無夠，換話來講，就是無物質的氣力通照in所要求的聘金來予--in 的緣故，才袂成。實在真可憐。做爸母的人ah，恁著知上帝賞賜囝、查某囝予恁的因端，是欲利益通世間，毋是欲予恁對伊來提不義的錢財。設使頂面所講彼个青年人若萬一為著失戀來自殺，這个 罪欲歸佇啥物人？Kiám-chhái人欲應講是伊本身，卻伊本身袂免得無過失，毋kú實在彼兩个爸母也是有責任佇teh。閣再設使彼个查某囝所去的所在，若是翁某袂和，來致到查某囡仔去行短路，就彼个爸母對這方面來講，in有thâi死兩个青年男女的活命。

所以做爸母的人不止著斟酌想，逐項事著趁上主的旨意來照顧伊賜予咱的囝抑是查某囝。咱所有的囝抑是查某囝是上帝的，咱不過是做伊的差用來替養飼nā-tiāⁿ。咱著親像雅各盡中的老奴僕gâu替伊的囝伊撒揀有合閣好的某，所以咱也著替咱的囝揀有合閣gâu 的某，抑是替咱的查某囝揣理想的丈夫，的確毋通無盡忠貪財，若按呢咱的主人的確毋歡喜。親像這款貪財無照公理的序大人欲太有向望序細來有孝伊。人無一个毋愛伊的序細來孝順家己，毋但按呢，逐个都 teh要求囝兒著有孝，總是較濟攏無得著。咱著知論有孝的事毋是會要求的，這是著對囝兒的心家己發出來的，才是真有孝，若是用要求的毋是真。所以做爸母的人盡爸母的義務就到額。咱東洋教囝的法度較濟攏是teh叫囝著會曉有孝，總是濟濟顛倒袂得著。聖經講，愛性命的反轉會失落，總是為著義來喪失性命的顛倒會得著活。所以無疼人的心kan-ta 顧己愛囝兒有孝的人顛倒oh得著有孝的囝兒，總是gâu同情疼痛人的，攏無teh致意家己的人，顛倒會得著有孝囝。論咱的家族生活較濟攏無活氣，就是會予家內的大細攏有趣味，歡歡喜喜teh過日的家庭佇咱台灣通講真少，較濟攏是無滿足、無趣味、無活動teh過日的家庭，因為咱的家庭攏是固執舊慣佮傷崇拜老人，所以真oh得改良。親像有所在雖然家族幾十人，猶kú in 的主人是一个真老的人，雖罔囝孫濟濟對相當的學校出來，嘛是毋敢凊采主意，因為猶有較老的人佇teh。聖經講，新的酒若用舊的皮囊貯無合。所以論欲改良種種的事，若不時問老人的確oh得成。總是我毋是講老人的確攏較輸少年的，顛倒有彼款老人所想所做濟濟項比少年的人較好，較贏的嘛是有。不過彼款特別頭腦的老人卻是較少。雖然是按呢，我也毋是講看輕老人無路用。Kan-ta是講為著社會的發達，國家的興起佮家庭的利益，時到應該老輩的著將伊的位歡喜來讓予少年的，ná親像古早中國的聖君堯帝讓位予舜帝，也舜帝來讓予禹帝的款。

所以家庭也是親像按呢，老人的權雖然讓予少年的也伊khí 隱居，這款顛倒會予序細愈發生起尊敬的念頭出來。做序大的人若gâu做，就序細 gâu 趁。咱知人若gâu疼別人，就別人的確gâu疼伊。論現時的社會對逐方面攏直直teh進步，所以咱也著綴in進步，毋通定定固執，著會曉改良，毋但是家庭著按呢，就別項也是siāng款。親像序大人若是定定愛顧家己也無替囝兒想毋若欲予囝兒孝順，反轉會予in生起不服佮怨恨的心。聖冊也有講做爸母的人毋通激囝兒的受氣，所以做序大的人也毋通傷 phèng家己的意思，無修養，無好的模範通予序細感服。有時序大人家己毋著閣毋認，顛倒欲展序大的威形來予序細驚。親像這款的幸福是佇目睭前nā-tiāⁿ。若欲建設新的家庭自然是著新的人才有合宜。總是今若欲做有孝的囝兒，就爸母所講的話逐句攏著聽嗎？抑是tú-tú著親像古早彼个吳猛去飼蠓才通叫做是有孝的囝嗎？雖然咱本身無予蠓咬，總是用蠓罩來保護爸母免予蠓來處治--in，這袂用得叫做有孝囝嗎？親像設使有彼款爸母叫咱著去偷提錢來予in用，也因為咱愛做有孝的囝，所以愛著趁 in 嗎？抑是kiám-chhái有彼款貪心無公理的老母愛伊的查某囝去做娼妓來趁大錢，按呢敢通為著愛予人稱呼做有孝的查某囡仔，也去做娼妓嗎？

佇京都幾若年前，就是我猶佇遐勉強的時，捌看著新聞記載一篇話 teh呵咾一个孝女的事，就是為著伊的爸母欠錢用，所以將伊的查某囝賣去趁食間，總是這个查某囡仔佇學校的時有聽著道理，是不止熱心的求道者。真不幸出著彼款無法度的爸母，致到予in賣去踮佇活地獄。新聞寫講，彼个查某囡仔時常讀聖經起來讀也祈禱，因為伊想毋是伊所愛，是出佇順趁爸母，姑不將的事。列位兄姊請想bāi-teh著親像這个查某囡仔照頂面所講彼款囝兒才通講是孝女嗎？

設使若伊用法度來閃避bo̍h得予伊的爸母賣，就袂得通講是孝女嗎？總是我毋愛批評伊的是非。論伊所做著抑是毋著，請予看報的列位兄姊去判斷就好。不過論伊有通可惜的一項，是較欠智識淡薄。今平平愛囝兒有孝的序大人也有彼款實在愛囝行好，所以有時一半擺為著家己的話講毋著，也真愛序細來鬥斟酌gâu 的序大人。我捌聽著有一个序大人對伊的家族中的大細約束一項，就是伊若有失錯的所在，有人會曉忠告--伊，定著有賞。親像按呢做序細的人逐个都致意teh聽伊的話，總是猶有一款的序大是kan-ta愛囝兒照伊所講的話去行就歡喜，講，伊的囝真有孝，全然無要緊公理抑是結果，試看poaⁿ戲 teh做彼款奸臣公子為非做歹 lām-sám搶劫抑是侮辱人的子女，毋若老爸袂曉責督，反轉歡喜伊的所做，因為伊的囝若佇面前好喙la̍p-ni，gâu諂媚就好攏無要緊正義，佇這款家庭的確無真的有孝囝；抑是親像頂面所講彼款愛囝兒做賊佮行歹代誌，親像這款毋著的教示，敢也著順趁才通叫做有孝囝嗎？若是gâu閣真有孝的囝的確無愛服從歹，顛倒會用好法度來苦勸一時想無夠的序大人，免予in到尾拄著真見笑的事。因為做賊到尾是著受刑罰，閣行歹到後來的確著拄著真悽慘的報應，若到拄著的時，閣較戇的爸母都會曉想毋著，聖經講，所播合所收，所以行這款不法的事，的確會拄著歹結果，這是明明知影的事實，毋免到時才會知影。所以今收尾來講，就是做序細的人欲行孝行，的確著gâu分別序大人的教示若有合正義佮道理的話，逐項攏著順趁，總是若無合道理的教示著gâu用溫純好的法度指點諫諍，毋通lām-sám順趁。獨獨無論甚物時陣欲諫諍序大人，較好攏毋通用粗魯的法度。有人愛佇爸母的目睭前做tiap-á久的有孝囝，總是反轉做久長的不孝囝。今真的有孝囝，照我想，毋是不時趁爸母的話teh行的人，反轉是彼款gâu體貼爸母的良心，就是逐項事gâu趁天理行的人通講是真的有孝囝。

閣雖罔表面上有時無趁序大人的話去行，毋kú是teh 趁 in 的心肝底的良心teh做事。親像這款敢毋是真的有孝囝嗎？有孝的囝所做，所行佮伊的話攏會利益，毋但家庭，閣也會做地方大家的模範佮加添別人的德行。