一滴一滴的水
Chi̍t tih chi̍t tih ê chuí
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳清忠 Tân Chheng-tiong |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 13 號 |
| 日期 | 1927/2 |
| 頁數 | 12-13 |
白話字（原文數位化）
Chi̍t tih chi̍t tih ê chuí”
(24)
Lâng chi̍t-ji̍t só͘ suh khong-khì ê hun-liōng kap hì ê khoah.
Lán pêng-siông teh chhoán-khuì, ta̍k-pái suh-ji̍p sûn-chhut khong-khì ê hun-liōng, io̍k-lio̍k sī 2 ha̍p. Chi̍t-mî chi̍t-ji̍t hì só͘ chhoán-ji̍p pûn-chhut khong-khì ê liōng tāi-khài sī 50 chio̍h. Nā chiong chiah ê khong-khì ji̍p tī 4 táu ê chiú-tháng, chiū oē ji̍p tit pah-goā tháng ê gia̍h.
Suh chiah-ni̍h-choē khong-khì ê hì, i ê bīn-chek iā-sī chīn toā. Hì sī tuì chì-soè ê hì ê khì-pau (氣胞) chi̍p-ha̍p lâi chiâⁿ--ê, i ê khoah nā ēng phêng-sò͘ lâi pí-kàu, chha-put-to sī 25 phêng ê khoah.
Si̍t-chāi bô ū chi̍t-hāng mi̍h pí lâng ê seng-khu khah ò-biāu. Tuì án-ni thang chai Siōng-tè ê tì-sek kàu tó-uī!
(25)
Tn̂g-miâ kok kap té-miā kok.
Lâng ài tn̂g-hè-siū, che sī lâng ê chêng. Só͘-í nā ài tn̂g-hè-siū ê lâng, khah hó tio̍h khì tn̂g-hè-siū ê kok. Nā-sī án-ni tn̂g-hè-siū ê kok sī tī tó-uī? Nā khoàⁿ ē-bīn ê thóng-kè-piáu chiū oē chai: －
suī-tián
(瑞典)
Lâm
50.9
hè
Lú
53.6
hè
Teng-boa̍t
(丁抹)
Lâm
50.2
hè
Lú
53.2
hè
Hu̍t-kok
(佛國)
Lâm
45.7
hè
Lú
49.1
hè
Eng-kok
(英國)
Lâm
44.1
hè
Lú
47.7
hè
Bí-kok
(米國)
Lâm
44.1
hè
Lú
46.6
hè
I-kok
(伊國)
Lâm
42.8
hè
Lú
43.1
hè
Phó͘-kok
(普國)
Lâm
41.
hè
Lú
44.5
hè
ìn-tō͘
(印度)
Lâm
23.
hè
Lú
24.
hè
Tuì án-ni thang chai Suī-tián sī tē-it tn̂g-hè-siū ê kok. iā ìn-tō͘ sī tē-it té hè-siū ê kok.
Lán teh kóng “Jîn-seng ngó͘-si̍p” Chóng-sī nā tuì chit ê thóng-kè lâi khoàⁿ, toā-poàⁿ í-siōng sī 50 í-hā; si̍t-chāi kiám m̄-sī chin thang siong-pi mah?!
Koh-chài thang chai lâm-chú khah-choē, tuì tī siau-mō͘ sè-le̍k, tuì tī kè-thâu lô-le̍k tī chit ê seng-chûn kèng-cheng béng-lia̍t ê siā-hoē ê in-toaⁿ, pí tī-lí ke-lāi tiām-chēng ê lú-chú khah té-hè-siū. iā thang chai koâⁿ ê kok sī pí joa̍h ê kok khah tn̂g hè-siū. Koh chi̍t hāng iā thang bêng-pe̍k, chhin-chhiūⁿ Phó͘-kok (To̍k-e̍k) hit-khoán i-ha̍k oē-seng-su̍t hiah hoat-ta̍t ê kok, iáu-kú hiah té hè-siū: che bô m̄-sī tuì tī i ê thó͘-toē ê put-kiān-khong ê só͘ tì.
(26)
Bûn-bêng kap hè-siū
Bûn-bêng ê kiat-kó, jîn-bēng chun-tiōng ê koan-liām ná kiông, oē-seng su-sióng ná phó͘-ki̍p, i-su̍t ná chìn-pō͘, lâng ê pêng-kun ê liân-lēng ná khah tn̂g, che sī lia̍t-kok it-poaⁿ ê kheng-hiòng.
Chit-chūn kú nn̄g-kok tī oē-toé lūn i ê liân-tāi kap liân-lêng thang choè chham-khó: －
Liân-tāi Pêng-kun liân-lâng.
Eng-kok
125
nî-chêng
35
hè
59
nî-chêng
40
hè
20
nî-chêng
45
hè
10
nî-chêng
47
hè
Suī-se
16
sè-kí
21
hè
17
sè-kí
25.7
hè
18
sè-kí
33.6
hè
19
sè-kí
39.7
hè
(27)
Tē-kiû ê nî-hè
Tē-kiû ê nî-hè! Che sī chin sim-sek ê būn-toê, lâng-lâng-to ài chai, chóng-sī bô lâng chai thiat-toé. Ū ê kóng sī chhit-chheng hè, ìn-tō͘, Chi-ná ê kó͘-ha̍k kóng sī iok nn̄g-bān-hè; nn̄g-pêng lóng m̄-sī khak-si̍t ê sò͘. Kūn-sî ha̍k-chiá tē-chit-ha̍k lâi gián-kiù, tiau-cha tē-kiû ê goā-phê, khak-tēng tē-kiû liân-lēng, chì-chió ū sò͘-ek hè.
Lūn chit-hāng, jia̍t-sim gián-kiù ê ha̍k-chiá chiū-sī Eng-kok ê Su-tò-la̍t phok-sū. I tuì tē-kiû ê lāi-pō͘ só͘ hùn-chhut hé-soaⁿ-gâm (火山岩) tiong só͘ pau-hâm Helium (chi̍t-chéng ê khì-thé) ê hun-liōng lâi gián-kiù, iā kàm-tēng tē-kiû ê nî-hè chì-chió ū 7 ek. I tiau-cha Au-bí kok-toē gâm-chio̍h-tiong, －ū ê la̍k-pah-bān-hè; ū ê gō͘-chheng sì-pah-bān hè; ū ê saⁿ-ek nn̄g-chheng bān hè; ū ê la̍k-ek nn̄g-chheng nng-pah-hān(bān) hè; iā ū ê nn̄g-ek poeh-chheng hè. Tuì toē-kiû tiong hùn-chhut-lâi ê chio̍h-thâu nā-sī ū ê keng-kè hiah choē-nî, chiū-thang chai toē-kiû ê liân-lēng tek-khak bô pí chhit ek-hè khah-chió. Ha̍k-būn ê chìn-pō͘ si̍t-chāi thang kiaⁿ lâng!
(28)
Tē-kiû koh kuí-nî chiū oē boán-oân?
Hiān-sî tē-kiû ê bīn-chek ū sì-chheng la̍k-pah saⁿ-cha̍p-gō͘-bān hong eng-lí. Tī chit ê khoah ê tê-kiû, m̄-chai ū chit-sî lâng toà kàu cha̍t-cha̍t lâi boē-tit-thang seng-oa̍h á-bô? Phah-sn̂g chió-chió lâng ū teh siūⁿ chit khoán ê sū. Chóng-sī koan-hē hit hong-bīn ê ha̍k-chiá í-keng ū gián-kiù bêng-pe̍k. Hiān-kim seng-oa̍h ê jîn-luī iok ū cha̍p-sì-ek chhit-chheng-bān lâng, án-ni nā kā i sǹg khí-lâi, muí 1 pêng-hong eng-lí chha-put-to ū saⁿ-cha̍p lâng teh khiā-khí. Taⁿ chit ê muí pêng-hong eng-lí ê tiong-kan tauh-tí siōng-choē oē iông-ún tit kuí ê lâng lâi seng-oa̍h? To̍k-e̍k ê bó͘ ha̍k-chiá ū án-ni hoat-piáu: Nā-sī hong-giâu (puî) ê thó͘-toē 1 pêng-hong eng-lí oē iông-ún tit kàu 270 lâng lâi seng-oa̍h. Choân toē-kiû oē iông-ún tit kàu 59 ek 9 chheng 4 pah bān lâng. Taⁿ nā chiong ta̍k-kok muí 10 kò nî kan jîn-kháu ê cheng-ka-lu̍t lâi kè-soàn: － A-se-a chiu 6 hun; Au-lô-pa chiu 7.8 hun; A-hui-lī-ka chiu 1 koah; Lâm-bí 5 koah 5 hun; Pak-bí 2 koah; Hô͘-chiu 3 koah. Í-siōng choân-thé ê pêng-kun-sò͘, muí 10 kò nî kan, chiū-sī ke-thiⁿ 8 hun. Muí-nî nā chiàu chit ê lu̍t lâi ke-thiⁿ, chiū chit-lia̍p tē-kiû koh 163 nî chiū oē boán-oân.
Chóng-sī lâng ê hè-siū boē thang chia̍h hiah kú, bē boán-oân ê tāi-seng lán chiū í-keng bô tiàm tī tē-kiû, koh-chài tē-kiû-siōng siông-siông siⁿ-khí lán bô phah-sǹg ê sū-si̍t, chhin-chhiūⁿ thian-chai, tē-piàn, kí-hng, ūn-e̍k, á-sī chiàn-cheng; só͘-í tē-kiû si̍t-chāi bô hiah kín chiū oē boán-oân. Thang an-sim!
漢羅（Ùi原文改寫）
一滴一滴的水
(24)
人一日所suh空氣的份量佮肺的闊。
咱平常teh喘氣，逐擺suh入sûn出空氣的份量，約略是2合。一暝一日肺所喘入歕出空氣的量大概是50石。若將遮个空氣入佇4 斗的酒桶，就會入得百外桶的額。
Suh遮爾濟空氣的肺，伊的面積也是真大。肺是對至細的肺的氣胞集合來成--的，伊的闊若用坪數來比較，差不多是25 坪的闊。
實在無有一項物比人的身軀較奧妙。對按呢通知上帝的智識到佗位！
(25)
長命國佮短命國。
人愛長歲壽，這是人的情。所以若愛長歲壽的人，較好著去長歲壽的國。若是按呢長歲壽的國是佇佗位？若看下面的統計表就會知：－
suī-tián
(瑞典)
男
50.9
歲
女
53.6
歲
Teng-boa̍t
(丁抹)
男
50.2
歲
女
53.2
歲
Hu̍t-kok
(佛國)
男
45.7
歲
女
49.1
歲
Eng-kok
(英國)
男
44.1
歲
女
47.7
歲
Bí-kok
(米國)
男
44.1
歲
女
46.6
歲
I-kok
(伊國)
男
42.8
歲
女
43.1
歲
Phó͘-kok
(普國)
男
41.
歲
女
44.5
歲
ìn-tō͘
(印度)
男5
23.
歲
女
24.
歲
對按呢通知瑞典是第一長歲壽的國。也印度是第一短歲壽的國。
咱teh講「人生五十」總是若對這个統計來看，大半以上是50以下；實在敢毋是真通傷悲mah？！
閣再通知男子較濟，對佇siau-mō͘勢力，對佇過頭勞碌佇這个生存競爭猛烈的社會的因端，比治理家內恬靜的女子較短歲壽。也通知寒的國是比熱的國較長歲壽。閣一項也通明白，親像普國(To̍k-e̍k)彼款醫學衛生術遐發達的國，iáu-kú遐短歲壽：這無毋是對佇伊的土地的不健康的所致。
(26)
文明佮歲壽
文明的結果，人命尊重的觀念ná 強，衛生思想ná普及，醫術 ná進步，人的平均的年齡 ná較長，這是列國一般的傾向。
這陣舉兩國佇下底論伊的年代佮年齡通做參考：－
年代 平均年齡。
英國
125
年前
35
歲
59
年前
40
歲
20
年前
45
歲
10
年前
47
歲
瑞西
16
世紀
21
歲
17
世紀
25.7
歲
18
世紀
33.6
歲
19
世紀
39.7
歲
(27)
地球的年歲
地球的年歲！這是真心適的問題，人人都愛知，總是無人知徹底。有的講是七千歲，印度、支那的古學講是約兩萬歲；兩爿攏毋是確實的數。近時學者地質學來研究，調查地球的外皮，確定地球年齡，至少有數億歲。
論這項，熱心研究的學者就是英國的 Su-tò-la̍t博士。伊對地球的內部
所hùn出火山岩中所包含Helium (一種的氣體) 的份量來研究，也鑑定地球的年歲至少有7億。伊調查歐美各地岩石中，－有的六百萬歲；有的五千四百萬 歲；有的三億兩千萬歲；有的六億兩千兩百萬歲；也有的兩億八千歲。對地球中hùn出來的石頭若是有的經過遐濟年，就通知地球的年齡的確無比七億歲較少。學問的進步實在通驚人！
(28)
地球閣幾年就會滿員？
現時地球的面積有四千六百相十五萬方英里。佇這个闊的地球，毋知有一時人蹛到cha̍t-cha̍t來袂得通生活抑無？拍算少少人有teh想這款的事。總是關係彼方面的學者已經有研究明白。現今生活的人類約有十四億七千萬人，按呢若共伊算起來，每伊平方英里差不多有三十人teh徛起。今這个每平方英里的中間到底上濟會容允得幾个人來生活？To̍k-e̍k 的某學者有按呢發表：若是豐饒 (肥) 的土地1平方英里會容允得到270人來生活。全地球會容允得到59 億 9 千 4百萬人。今若將逐國每10個年間人口的增加率來計算：－亞西亞洲 6分；歐羅巴洲 7.8 分；亞非利加洲1割；南美 5割 5 分；北美 2 割；Hô͘-chiu 3 割。以上全體的平均數，每10個年間，就是加添8 分。每年若照這个率來加添，就這粒地球閣163年就會滿員。
總是人的歲壽袂通食遐久，未滿員的代先咱就已經無踮佇地球，閣再地球上常常生起咱無拍算的事實，親像天災、地變、饑荒、瘟疫，抑是戰爭；所以地球實在無遐緊就會滿員。通安心