論結婚
Lūn Kiat-hun
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳瓊琚 Tân Khêng-ku |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第501卷 |
| 日期 | 1926/12 |
| 頁數 | 6 |
白話字（原文數位化）
Lūn Kiat-hun
1926.12 501 koàn p.6-8
(Chiap 11 ge̍h tē 18 bīn).
Lūn uī-tio̍h pháiⁿ bó͘ lâi pāi-hoāi kok kap bia̍t-bô ka-kī ê sìⁿ-miā-ê chin-choē kóng boē liáu. Phì-jū lâi kóng chhin- chhiūⁿ Iûⁿ Kuì-hui pāi-hoāi Tông-tiâu, ia̍h Thán-kí pāi Tiū-ông, koh Po-sū pāi Chiu Hiu-ông. Sio̍k-gú kóng, “Chha chi hô-lî, sit chi chhian-lí,” si̍t-chāi ū-iáⁿ.
Tī beh chhoā-chhin ê sî nā bô chin soè-jī chim-chiok ta̍k-hāng, kan-ta thàn su-io̍k só͘ iau-kiû ê, chiū-sī chhin-chhiūⁿ kan-ta kóng suí-bó͘ ê lâng āu-lâi tek- khak oē uī-tio̍h bó͘ ê suí lâi tú-tio̍h chhiⁿ-chhám. Sèng-keng kóng, “Suí- bó͘ sī hō͘ ba̍k-chiu hoaⁿ-hí.” Chhoā bó͘ nā- sī kan-ta beh chhoā lâi hō͘ ba̍k-chiu hoaⁿ- hí ê lâng, chiū eng-kai tio̍h ài khì choan- bûn chhē chin suí-ê choè bó͘. Chóng-sī kiat-hun ê cheng-sîn m̄-kú m̄-sī kan-ta uī-tio̍h ba̍k-chiu ê in-toaⁿ. Goá khiok m̄-sī teh khó͘-khǹg lâng chhoā bái-bó͘, só͘-í ǹg-bāng khoàⁿ Pò ê hiaⁿ-chí tek- khak m̄-thang gō͘-kái goá ê chin-ì. Tio̍h tuì thâu khoàⁿ kàu bé, koh ia̍h tio̍h chhú hit ê hó ê só͘-chāi lâi tit-tio̍h lī-ek chiah hó; koat-toàn m̄-thang khoàⁿ chi̍t-poàⁿ- kù lâi jiá siū-khì, tì-kàu khoàⁿ kap siá ê lâng lóng bô lī-ek.
Goá tī téng-bīn ū kóng m̄-thang hō͘ ka-kī ê kiáⁿ kap cha-bó͘-kiáⁿ kan-ta khì chhoā gia̍p-sán á-sī khì kè hó-gia̍h lâng ê ì-sù, bû-kò͘ sī khó͘-khǹg lán choè pē- bú ê lâng tio̍h oē-hiáu tì-ì lia̍h lâng choè chú (master) ia̍h ēng chîⁿ-châi choè pin (servant) án-ni nā-tiāⁿ, choân-jiân m̄-sī tiâu-tî khó͘-khǹg lâng m̄-thang kap hó- gia̍h-lâng kè-chhoā ê ì-sù, só͘-í chhiáⁿ lán tio̍h liáu-kái.
Kóng khah-bêng chiū-sī lūn kè-chhoā tē-it tio̍h chun-tiōng jîn-keh, tì-tiōng lāi-châi koh tio̍h chhú lú-tek kap ta-po͘ ê phín-hēng lâng-châi. Nā-sī lūn kàu hó-gia̍h á-sī sàn-hiong, chit khoán sī hù- sio̍k ê būn-toê, koat-toàn m̄-sī kiat-hun ê kun-pún ê būn-toê. Chîⁿ ê lāi sī chhin-chhiūⁿ to, só͘-í nā ū lâng gâu kā i oa̍h-ēng khiok sī chin ū lī-ek lâng, koh ia̍h oē pang-chān toē-hng, kok-ka kap siā-hoē ê hoat-ta̍t. Chóng-sī nā kā i lām-sám ēng chiū m̄-nā oē hāi-sí ka-kī ê sìⁿ-miā, koh ia̍h oē pāi-hoāi hong-sio̍k kap hāi-tio̍h kok-ka chham siā-hoē.
Sio̍k-gú kóng, “Ū chîⁿ sái kuí, oē oe- bō;” chóng-sī goá kóng, Bô-iáⁿ. Chhì-siūⁿ lâng nā ài tit-tio̍h hó ê kiáⁿ, nā m̄-sī oē- hiáu ēng hó ê hoat-tō͘ lâi ín-chhoā kà- sī, koh-chài oē hiáu hō͘ kiáⁿ-jî chiū-kūn hó koh gâu ê sian-siⁿ lâi tit-tio̍h hó ê kàu-io̍k, chham tit-tio̍h hó ê kám-hoà- la̍t, kan-ta oá-khò lán ê hó-gia̍h; chhin- chhiūⁿ án-ni, oē tit-tio̍h gâu koh hó ê kiáⁿ-jî mah? án-ni chèng-bêng chîⁿ m̄- sī bān-lêng, só͘-í kan-ta oá-khò chîⁿ ê khuì-la̍t beh lâi tit-tio̍h lí-sióng ê kè- chhoā, kiám-chhái khah-oh. Chóng kóng, lí-sióng-tek ê kiat-hun sī jîn-keh kap jîn-keh ê kiat-ha̍p, hu-hū ê seng-oa̍h sī ài ê seng-oa̍h. Lâng tiàm tī sè-kan choè tē-it kong-êng--ê, m̄-sī hit khoán oē koán-hat choē-choē lâng á-sī oē hō͘ choē-choē lâi ho̍k-sāi kap kun-suî i ê, tian-tò sī hit khoán oē ho̍k-sāi chèng-lâng--ê.
Kóng khah-bêng chiū-sī gâu choè lâng ê chhe-ēng, gâu uī-tio̍h pa̍t-lâng ê hēng-hok kap hiòng-siōng lâi chhut-la̍t ê lâng, chiah thang kóng ū ta̍t jîn-seng ê bo̍k-tek, koh-chài chit khoán ê cheng- sîn tú-tú sī lán Ki-tok-kàu ê chin-chhoé. Só͘-í lâng nā oē-hiáu chiàu Ki-tok-kàu ê cheng-sîn lâi kiàn-siat sin-ka-têng, chiū tú-tú sī chhin-chhiūⁿ hit khoán gâu ê lâng khí-chhù tī chio̍h-poâⁿ-téng ê khoán. In-uī hu-hū oē-hiáu saⁿ ho̍k- sāi, chiū-sī bān-hāng tāi-chì choè tiōng- hu ê lâng oē-hiáu thiàⁿ bó͘, ia̍h bó͘ oē- hiáu thé-thiap tiōng-hu, ta̍k hāng saⁿ chiàu-kò͘ saⁿ hōng-sū. Nā kó-jiân oē án-ni, beh chō-chiâⁿ lí-sióng ê ka-têng sī bô oh.
Chiàu hiān-sî Loē-tē ê thóng-kè-piáu kā i khoàⁿ, lūn tuì lú-o̍h chut-gia̍p liáu-āu khoàⁿ ài kap sím-mi̍h téng-hō ê lâng kiat-hun, cha̍p-lâng ê tiong-kan ū oá poeh, káu lâng hi-bōng ài kap hó-gia̍p lâng kiat-hun.
Tuì án-ni kā i khoàⁿ chiū chai-iáⁿ, hiān-tāi tī Loē-tē ê lú-chú toā-pō͘-hūn lóng iáu bô si̍t-chāi ê kak-chhíⁿ. Só͘-í beh kap lâm-chú pîⁿ-téng iáu bô hiah-ni̍h khoài, in-uī choē-choē lâng iáu put-chí ài choè lâng ê thit-thô mi̍h, siūⁿ ài m̄- bián choè kang, ū thang chhia-hoâ iàn-lo̍k. Chóng-sī lūn lú-chú ê su-sióng, m̄-nā kan-ta Ji̍t-pún án-ni, phah-sǹg lán Tâi- oân káⁿ ia̍h sī chha iú-hiān. Lūn m̄-bián choè kang, ū thang chia̍h koh oē-tit thang phèng ka-kī ê ì-sù lâi chhia-chhí, ēng chîⁿ lī-piān, ū cha-bó͘-kán thang chhe; chit-khoán ê só͘-chāi khah-choē lâng ài khì, khiok sī bô kî-koài. Chóng-sī nā koh chim-chiok kā i siūⁿ, āu-lâi oē tú-tio̍h chhiⁿ-chhám, kan-khó͘, oan-óng, bô tè thang kóng. àm-chīⁿ ka-kī thî- khàu lâu ba̍k-sái hō͘-hoé (regret) ê hū- jîn-lâng, khah choē ia̍h sī tī chit khoán só͘ kóng siōng-liû siā-hoē ê ka-têng-lāi.
Nā bô si̍t-chāi tit-tio̍h Ki-tok-kàu ê chin-lí ê kà-sī ê hó-gia̍h chú-tē, khah choē chhoā-bó͘ ná chhin-chhiūⁿ teh oāⁿ-saⁿ chi̍t-iūⁿ; chi̍t-ê oāⁿ kè chi̍t-ê, put-sî khì-kū oāⁿ-sin. Só͘-í kè hó-gia̍h ê lâng sī ná chhin-chhiūⁿ teh liam-khau chi̍t-iūⁿ, chiū-sī i ê ūn-bēng put-tēng. Nā tú- tio̍h hō͘ tiōng-hu tek-thióng sī bān-hēng; nā bô, sī oán-jiân chhin-chhiūⁿ kó͘-chá ê hông-hō͘ teh kìm-lo̍h léng-keng chi̍t-iūⁿ. Nā tú-tio̍h chit khoán kéng-gū ê chí-bē chiū chai-iáⁿ hit ê chhiⁿ-chhám kàu cháiⁿ-iūⁿ. Nā bô, mā bat khoàⁿ tio̍h hì teh poaⁿ.
Tang-iûⁿ lâng lóng sī uī-tio̍h hō͘ chit ê ka-cho̍k chú-gī hāi-tio̍h, chiū-sī uī-tio̍h chit ê kū-koàn (Conventionalism) tì-kàu ka-têng boē kái-liông, in-uī koh khah choē lâng to sī lóng tiàm choè-hoé, ia̍h sui-jiân ū sì-cha̍p hè ê kiáⁿ-jî ia̍h í- keng chhoā-bó͘ siⁿ-kiáⁿ, liân i ê kiáⁿ chha-put- to í-keng oá tī beh hó chhoā-chhin lah, chóng-sī nā-sī pē-bú iáu tī-teh ê sî, sui- jiân sī poeh-cha̍p-hè ia̍h sī ta̍k-hāng tāi- chì tio̍h hō͘ i chú-ì siat-hoat.
Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê chú-gī ê siā-hoē beh- thái ū ǹg-bāng thang tit-tio̍h lí-sióng ê ka-têng? Khah-hó chiū sī nā kiáⁿ-jî toā- hàn í-keng kiat-hun liáu tio̍h soà hō͘ in khì ka-kī chhì tiàm-bāi-teh, chiū-sī choè pē-bú ê lâng tio̍h oē-hiáu chō-chiâⁿ chheng-liân lâng ê ì-khì, hō͘ in thang khì kiàn-siat chi̍t ê sin ê ka-têng, ia̍h ta̍k-hāng tāi-chì choè pē-bú ê lâng khah- hó bo̍h-tit khì kan-sia̍p--in, chiū-sī kan- ta choè ún-ku ê lâng. Nā oē án-ni chiah ū thang ǹg-bāng Tâi-oân ê ka-têng ū chìn-pō͘ hoat-ta̍t ê ji̍t-chí. Sèng-keng ia̍h ū kóng, sin-chiú tek-khah tio̍h ēng sin ê phê-lông té chiah oē ēng-tit; só͘-í tī sin ê ka-têng nā beh lâi ēng kū su- sióng ê lâng choè chú, tek-khak hit ê ka-têng oē phoà-hoāi, ná chhin-chhiūⁿ sin-chiú ēng kū ê phê-lông toé chi̍t-iūⁿ. Chóng-sī kóng án-ni m̄-sī teh biáu-sī á-sī khoàⁿ-khin ló-poè ê lâng ê ì-sù, in-uī nā tio̍h khì chhéng-kàu ê só͘-chāi, suî-jiân sī lēng-goā toà ê sin ka-têng ê hu-hū, in ia̍h tek-khak oē tńg-lâi chhéng-mn̄g ka-kī ê sī-toā lâng. Só͘-í tek-khak m̄-sī kóng khiā-ke bô tâng chiū-sī put-hàu, tian-tò nā án-ni siat- hoat koh-khah oē iú-hàu, in-uī lâng nā bô hit-tiám hàu-sim tī-teh, chiū suî-bóng choè-tui tiàm, tian-tò sī ta̍k-ji̍t teh hō͘ sī-toā-lâng kek-sim. Nā án-ni m̄ ta̍t- tio̍h saⁿ-lī ná hn̄g ná hó.
Lán chai thán-hoâiⁿ kiâⁿ ê mô͘-hē-bú (crab) tek-khah boē kà i ê kiáⁿ tio̍h thán-ti̍t kiâⁿ, só͘-í lán Tang-iûⁿ chit khoán “Conventional Family System” (kò͘-chip ê siú-kū ê ka-têng chè-tō͘), nā bô seng kái-liông, beh chō-chiâⁿ lí-sióng ê sin ka-têng tek-khak bô ǹg-bāng, in-uī sī sî-tāi piàn-chhian, ia̍h bûn-bêng ê chìn-pō͘ sī ná chhin-chhiūⁿ chá-khí-sî ê ji̍t teh peh-chiūⁿ koân chi̍t-iūⁿ, só͘-í iáu chhin-chhiūⁿ suh a-phiàn-hun teh toā- khùn ê lâng tek-khak khoàⁿ ji̍t teh chhut ê kong-kéng boē-tio̍h.
Taⁿ chóng kóng, lūn kiat-hun só͘ iàu-kín ê sī chun-tiōng kiáⁿ-jî ê ì-kiàn, m̄-thang kan-ta tiāⁿ-tiāⁿ siūⁿ kóng kiáⁿ-jî sī lán siⁿ, lán chhī i toā-hàn, só͘-í tì-kàu sí ta̍k-hāng lóng tio̍h thiaⁿ lán ê oē. Tio̍h chai-iáⁿ kiáⁿ-jî sī Siōng-tè ê, só͘-í lán choè pē-bú ê lâng bô-kàu sī choè Siōng-tè ê lô͘-po̍k lú-pi teh thoè i chiàu-kò͘ nā-tiāⁿ, só͘-í bān-hāng tāi-chì tio̍h thàn chú-lâng ê ì-sù, choè lô͘-po̍k lú-pī ê lâng tio̍h soè-jī ta̍k-hāng sū m̄-thang phèng ka-kī ê ì-sù lâi-choè chiah boē tek-choē chú-lâng.
Goān tāi-ke tit-tio̍h pêng-an.
漢羅（Ùi原文改寫）
論結婚
1926.12 501卷 p.6-8
(接11月第18面)。
論為著歹某來敗壞國佮滅亡家己ê性命ê真濟講未了。譬喻來講親像楊貴妃敗壞唐朝，亦妲己敗紂王，koh褒姒敗周幽王。俗語講：「差之毫釐，失之千里」實在有影。
Tī beh娶親ê 時若無真細膩斟酌逐項，kan-ta趁私慾所要求--ê,就是親像kan-ta講suí 某ê人後--來的確會為著某ê suí來抵著淒慘。聖經講：「Suí某是hō͘目珠歡喜。」娶某若是kan-ta beh娶來hō͘ 目珠歡喜ê 人，就應該著愛去專門chhē真suí--ê做某。總--是結婚ê精神 m̄-kú m̄ 是kan-ta為著目珠ê因端。我卻m̄ 是teh苦勸人娶bái某，所以向望看報ê兄姊的確 m̄-thang誤解我ê 真意。著對頭看到尾，koh亦著取hit個好ê所在來得著利益才好；決斷 m̄-thang看一半句來惹受氣，致到看佮寫ê人攏無利益。
我tī 頂面有講 m̄-thang hō͘家己ê子佮查某子kan-ta去娶業產抑是去嫁好額人ê意思，無夠是苦勸咱做父母ê人著會曉致意掠人做主 ( master ) 亦用錢財做賓( servant ) án-ni nā-tiāⁿ，全然 m̄ 是刁持苦勸人m̄-thang佮好額人嫁娶ê意思，所以請咱著了解。
講較明就是論嫁娶第一著尊重人格，致重內才koh著取女德佮查甫ê品行人材。若是論到好額抑是散hiong，這款是附屬ê問題，決斷 m̄ 是結婚ê根本ê問題。錢ê利是親像刀，所以若有人gâu kā伊活用卻是真有利益人，koh亦會幫贊地方，國家佮社會ê發達。總--是若kā伊濫糝用就 m̄ 但會害死家己ê性命，koh亦會敗壞風俗佮害著國家參社會。
俗語講：「有錢使鬼會挨磨」；總--是我講無影。試想人若愛得著好ê子，若 m̄ 是會曉用好ê法度來引chhoā教示，koh再會曉hō͘ 子兒就近好koh gâu ê先生來得著好 ê教育，參得著好ê感化力，kan-ta倚靠咱ê 好額；親像án-ni，會得著gâu koh好ê子兒--mah ? án-ni證明錢 m̄ 是萬能，所以kan-ta倚靠錢ê氣力beh來得著理想ê嫁娶，kiám-chhái較oh。總講，理想的ê結婚是人格佮人格ê結合，夫婦ê生活是愛--ê生活。人tiàm tī 世間做第一光榮--ê,m̄ 是hit款會管轄濟濟人抑是會hō͘ 濟濟來服事佮跟隨伊--ê ，顛倒是hit款會服事眾人--ê。
講較明就是gâu做人ê差用，gâu 為著別人ê幸福佮向上來出力ê人，才thang講有達人生ê目的，koh再這款ê精神抵抵是咱基督教ê真髓。所以人若會曉照基督教ê精神來建設新家庭，就抵抵是親像hit款gâue 人起厝tī 石磐頂ê款。因為夫婦會曉相服事，就是萬項事誌做丈夫ê人會曉疼某，亦某會曉體貼丈夫，逐項相照顧相奉事。若果然會án-ni beh造成理想ê家庭是無oh。
照現時內地ê統計表kā伊看，論tuì女學卒業了後看愛佮甚物等號ê人結婚，10人ê中間有倚8、9人希望愛佮好額人結婚。
對án-nī kā伊看就知影，現代tī 內地ê女子大部分攏iáu無實在ê覺醒。所以beh佮男子平等iáu無hiah ni̍h快，因為濟濟人iáu不止愛做人ê thit-thô物，想愛 m̄ 免做工，有thang奢華宴樂。總--是論女子ê思想，m̄ 但kan-ta日本án-ni，扑算咱台灣敢亦是差有限。論 m̄ 免做工，有thang食koh會得thang碰家己ê意思來奢侈，用錢利便，有查某kán thang差；這款ê所在較濟人愛去，卻是無奇怪。總--是若koh斟酌kā伊想，後--來會抵著淒慘、艱苦、冤枉、無tè thang講。暗靜家己啼哭流目屎後悔 ( regret ) ê婦人人，較濟亦是tī 這款所講上流社會ê家庭內。
若無實在得著基督教ê真理ê教示ê好額子弟，較濟娶某那親像teh換衫一樣；一個換過一個，不時棄舊換新。所以嫁好額ê人是那親像teh拈鬮一樣，就是伊ê 運命不定。若抵著hō͘ 丈夫得寵是萬幸；若無，是宛然親像古早ê皇后teh禁落冷宮一樣。若抵著這款境遇ê姊妹就知影hit個淒慘到怎樣。若無，mā bat看著戲teh搬。
東洋人攏是為著hō͘ 這個家族主義害--著，就是為著這個舊款 ( Conventionalism ) 致到家庭boē改良，因為koh較濟人都是攏tiàm做伙，亦雖然有四十歲ê子兒亦已經娶某生子，連伊ê 子差不多已經倚tī beh好娶親--lah，總--是若是父母iáu tī--teh ê 時，雖然是80歲亦是逐項事誌著hō͘ 伊主意設法。
親像這款ê主義ê社會beh thái有向望thang得著理想ê家庭？較好就是若子兒大漢已經結婚了著續hō͘ in去家己試tiàm-bāi--teh，就是做父母ê人著會曉造成青年人ê意氣，hō͘ in thang去建設一個新ê家庭，亦逐項事誌做父母ê人較好莫得去干涉--in，就是kan-ta做隱居ê人。若會án-ni才有thang向望台灣ê家庭有進步發達ê日子。聖經亦有講，新酒的確著用新ê皮囊té才會用--得；所以tī 新ê家庭若beh來用舊思想ê人做主，的確hit個家庭會破壞，那親像新酒用舊ê皮囊toé一樣。總是講án-ni m̄ 是teh藐視抑是看輕老輩ê人ê意思，因為若著去請教ê所在，雖然是另外toà ê新家庭ê夫婦，in亦的確會轉來請問家己ê序大人。所以的確 m̄ 是講企家無同就是不孝，顛倒若án-ni設法koh較會有孝，因為人若無hit點孝心tī--teh，就雖罔做堆tiàm,顛倒是逐日teh hō͘序大人激心。若án-ni m̄ 達著相離那遠那好。
咱知坦橫行ê毛蟹母( crab ) 的確boē教伊ê 子teh坦直行，所以咱東洋這款 ( Conventional Family System ) ( 固執ê守舊ê家庭制度 )，若無先改良，beh造成理想ê新家庭的確無向望，因為是時代變遷，亦文明ê進步是那親像早起時ê日teh peh上懸一樣，所以iáu親像suh鴉片薰teh大睏ê人的確看日teh出ê光景boē著。
今總講，論結婚所要緊ê是著尊重子兒ê意見，m̄-thang kan-ta定定想講子兒是咱生，咱飼伊大漢，所以到死逐項攏著聽咱ê話。著知影子兒是上帝ê,所以咱做父母ê人無夠是做上帝ê奴僕女婢teh替伊照顧nā-tiāⁿ，所以萬項事誌著趁主人ê意思，做奴僕女婢ê人著細膩逐項事 m̄-thang碰家己ê意思來做才boē得罪主人。
願大家得著平安。