基督教佮佛教的研究
Ki-tok-kàu kap Hu̍t-kàu ê gián-kiù
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳清義 Tân Chheng-gī |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 7 號 |
| 日期 | 1926/8 |
| 頁數 | 3-6 |
白話字（原文數位化）
Ki-tok kàu kap Hu̍t-kàu ê gián-kiù.
Sè-kan ê chong-kàu, m̄-nā chi̍t-khoán, phài-piat(pia̍t) chin choē, chiàu ha̍k-chiá só͘ gián-kiù, chū-chi̍p kui-luī, thang kong(kóng) ū 3 toā-luī.
I Bân-cho̍k-teh(tek) chong-kàu.
II It-kok-tek chong-kàu.
III Sè-kài-tek chong-kàu.
Sím-mi̍h hō chò Bân-cho̍k-tek chong-kàu? Chiū-sī chhin-chhiūⁿ Hé-kàu, To-sîn-kàu.
Sím-mi̍h hō-choè It-kok-tek chong-kàu? Chiū-sī chhin-chhiūⁿ Hi-lia̍p-kàu, Tō-kàu. iā sím-mi̍h hō-choè Sè-kài-tek chong-kàu? Chiū-sī Ki-tok-kàu, Hu̍t-kàu, Hoê-hoê kàu chit-khoán.
Taⁿ chit saⁿ ê kàu, sui-jiân pîⁿ-pîⁿ chheng-choè Sè-kài-tek chong-kàu, chóng-sī bô lóng-chóng ū kiù-sè chú-gī ê chong-chí tī-teh. Hoê-hoê kàu tī Tâi-oân bô, m̄-bián kóng, kan-ta chiong Ki-tok-kàu kap Hu̍t-kàu lâi kóng:
Chiàu lán só͘ chai Ki-tok-kàu sī Kiù-sè chú-gī ê chong-kàu, Hu̍t-kàu sī iàm-sè chú-gī ê chong-kàu. Taⁿ chiong 2 kàu lâi gián-kiù kuí-nā khoán, pâi-lia̍t tī ē-toé:－
(1) Lūn nn̄g-kàu ê hoat-goân-toē. Ki-tok-kàu ê hoat-goân-toē tī Iû-thài-kok, Hu̍t-kàu ê hoat-goân-toē tī ìn-tō͘-kok. Kok sui-jiân bô saⁿ-tâng, chóng-sī Chiu saⁿ-tâng, pîⁿ-pîⁿ tī A-se-a chiu ê lāi-bīn. Lâng teh kóng Ki-tok-kàu sī goā-î ê kàu, sû-put-ti Hu̍t-kàu iā sī goā-î ê kàu.
(2) Lūn nn̄g kàu ê Kàu-chú. Hut-kàu ê kàu-chú sī Sek-kia, koh miâ. Jû-lâi, iū miâ Sek-ka mo͘-nî, sī în-tō͘ Mô͘-ka-tô kok chēng-hoān-ông ê thài-chú, i 19 hè chhut-ke. Lūn i chhut-sì ê ji̍t, chiàu chhâ-khó bô saⁿ-tâng; ū lâng kóng sī Chiu-chong-ông chāi-uî tē 9 nî, ū lâng kóng sī Chiu-chiau-ông chāi-uī tē 24 nî, lóng bô saⁿ-tâng. Lūn i ê sí-ji̍t, ū chi̍t-soat kóng sī tāi-seng Iâ-so͘ 2426 nî, ū chi̍t-soat kóng sī tāi-seng Iâ-so͘ 370 nî; án-ni cheng-chha 2056 nî, chin-chiàⁿ thang hō͘ lâng kî-koài; chóng-sī chiàu hiān-kim it-poaⁿ ê ha̍k-chiá só͘ kóng, tāi-khài sī tāi-seng Iâ-so͘ 500 nî, chóng-sī boē tit thang kóng sī khak-si̍t. Ki-tok-kàu ê kàu-chú chiū-sī Ki-tok, koh miâ Iâ-so͘, á-sī kóng Iâ-so͘ Ki-tok, chiū-sī Siōng-tè to̍k-siⁿ ê kiáⁿ, kàng-lo̍h sè-kan choè lâng, ū Sîn, Jîn lióng-sèng. I 30 hè chhut-lâi thoân-tō, bô cheng-chha. Lūn i chhut-sì ê ji̍t, chiū-sī 1926 chêng, Lô-má hông-tè Kai-sat a-kó͘-su-tok, kap Iû-thài-ông Hi-lu̍t ê sî-tāi, bô cheng-chha. Lūn I sí ê ji̍t, chiū-sī tī 1926 nî chêng lo̍h lâi 33 nî, tú-tio̍h tèng tī Si̍p-jī-kè, tī Iû-thài chóng-tok Pí-lia̍p-to ê sî-tāi, bô cheng-chha.
Lūn Sek-kia chhut-sì ê só͘-chāi kap sí ê só͘-chāi; Ū lâng kóng i sī tī Kiau-sat-lô͘ kok ê Ka-pí-lô siâⁿ chhut-sì, ū lâng kóng sī tī Sek-lân-tó, lóng bô saⁿ-tâng. Sí ê só͘-chāi, ū lâng kóng sī tī Khu-si siâⁿ hù-kūn ê pho-lô chhiū-hn̂g, ū lâng kóng tī siang-chhiū ē, iā lóng bô saⁿ-tâng. Ki-tok chhut-sì ê só͘-chāi sī tī Iû-thài kok ê Pek-lī-hêng siâⁿ, thang koat-toàn kóng; sí ê só͘-chāi tī Iâ-lō͘ sat-léng ê kau-goā Kok-kok-thaⁿ, iā thang koat-toàn kóng.
Lūn chit 2 ê sí liáu-āu ê chōng-hóng cháiⁿ-iūⁿ? Sek-kia sí liáu-āu chiū-soah, éng bô koh khoàⁿ-kìⁿ; Ki-tok sí liáu-āu 3 ji̍t koh-oa̍h 40 ji̍t chiūⁿ-thiⁿ, choē-choē lâng khoàⁿ-kìⁿ thang choè kan-chèng.
(3) Lūn nn̄g kàu ê ho̍h-sāi Sîn.
Hu̍t-kàu ū ho̍k-sāi sîn á-bô? Chiàu gián-kiù bô. Tek-kok ū chi̍t-ê gián-kiù Hu̍t-kàun ê chhut-miâ lâng, i ê miá Koppen, ū kóng Hu̍t-kàu bē-ū bû-sí bû-chiong ê Sîn; koh chi̍t ê miâ Miier iā kóng Hu̍t-kàu m̄-jīn ū chō bān-mi̍h--ê, iā m̄-jīn ū chū-jiân jî-iú--ê. Koh chiàu Hu̍t-keng ū kì-chāi kóng, “Sîn kap lâng ê tiong-kan, goá iáu-bē khoàⁿ-kìⁿ ū goá eng-kai pài--ê”. (神人之間吾未見有吾所當拜者) Koh chài kóng “thiⁿ-téng toē-ê to̍k-to̍k goá tē-it chun-kuì”. (天上地下惟我獨尊) án-ni thang chai Hu̍t-kàu m̄-sìn thiⁿ-tèng ū chi̍t ê chin-sîn. Hiān-kim ê Hu̍t-kàu ū kái-liông, soà kóng in iu-goân ū ho̍k-sāi Sîn,goá bat thiaⁿ-kìⁿ chi̍t ê chhut-miâ ê pún-tó hē-siūⁿ kóng, in só͘ ho̍k-sāi ê sîn hō-choè bû-ke̍k thài-chó͘.
Ki-tok-kàu ū ho̍k-sāi Sîn á-hô? Ū! Ho̍k-sāi sím-mi̍h Sîn? To̍k-it chin ê Sîn, Ú-tiū bān-mi̍h ê toā chú-cháiⁿ, sè-kài jîn-luī ê Toā-lāu-pē.
(4) Lūn nn̄g kàu ê kàu-lí.
Hu̍t-kàu ê kàu-lí, hō͘ lâng oh bêng, in kóng in ê hoat-bûn ū poeh-bān sì-chheng, lâng boē tit-thang suî-piān chai-iáⁿ. Bô kî-koài, in-uī in ê Kàu-lí ū pau-hâm chin choē chéng, pa̍t ê chong-kàu bô chhin-chhiūⁿ án-ni. Sui-bóng Hu̍t-kàu ê choan-bûn-ka, iā boē tit-thang chai kàu thiat-tí. I ê keng-tián sī tuì I ê ha̍k-seng Ká-thok Hu̍t ê chhuì lâi choè, só͘-í kî-tiong bô si̍t ê oē chin-choē. Chhin-chhiūⁿ kóng, “Jû-lâi seng 33 thiⁿ”. Chit ê sī sio̍k tī bô-iáⁿ ê oē.
Ki-tok kàu ê kàu-lí, chí-ū Ki-tok ho̍k-lîm, kap sè-kài boa̍t-ji̍t ê ū-giân, chit-khoán ê kàu-lí chin-chhim, beh siông-sè hun-thiah, tuì kó͘-chá í-lâi ê Sîn-ha̍k-chiá, iā oh bêng-pe̍k. Tû-khì chit khoán í-goā, Ki-tok-kàu ê kàu-lí, thang bêng-pe̍k thàu-thiat; in-uī Ki-tok choē-choē ēng phì-jū, ēng pêng-siông ê oē, sui-bóng bô ha̍k-būn ê lâng iā thang tit-tio̍h liáu-kái. I ê keng-tián ū 66 pún, chiū-sī tuì thiⁿ thoân-siū, tuì Sîn ê khé-sī. Pí-tek kóng “Sèng-keng tāi-seng kóng ê oē, m̄-sī lâng só͘ oē hiáu kóng, in-uī Kó͘-chá tāi-seng kóng ê oē, pún m̄-sī liōng-iok ê oē, sī Siōng-tè ê Sèng-jîn siū Sèng-sîn kám-tōng lâi kóng’.
(5) Lūn nn̄g kàu ê Kài-lu̍t. Hu̍t-kàu ê kài-lu̍t ū 10 tiâu:
-
M̄-thang thâi oa̍h-mi̍h 勿殺生
-
M̄-thang kóng pe̍h-chhat(chha̍t) 勿謊言
-
M̄-thang thau-the̍h 勿竊取
-
M̄-thang îm-io̍k 勿淫慾
-
M̄-thang lim-chiú 勿飲酒
-
Tio̍h siú chai-kî 守齋期
-
M̄-thang chhah-hoe 不可插花
-
M̄-thang khùn koân-toā ê bîn-chhn̂g 勿睡高大之牀
-
M̄-thang thiaⁿ ga̍k-khì 不可聽樂器
-
M̄-thang ēng kim-gûn 不可用金銀
Ki-tok-kàu ê kài-lu̍t iā ū 10 tiâu;
-
Siōng-tè í-goā bô pa̍t ê Siōng-tè. 上帝以外無別有上帝
-
M̄-thang tiau-khek ngó͘-siōng勿雕刻偶像
-
M̄-thang lām-sám chheng-ho͘ Siōng-tè ê miâ. 勿妄稱上帝之名
-
Tio̍h siú an-hioh-ji̍t 宜守安息日
-
Kèng lí ê pē-bú 敬爾父母
-
M̄-thang thâi lâng 毋殺人
-
M̄-thang kiâⁿ kan-îm 毋行淫
-
M̄-thang thau-the̍h 毋攘竊
-
M̄-thang lâm-sám kan-chèng 勿妄証
-
M̄-thang tham lâng chhù-the̍h 毋貪人宅第
Chiong nn̄g-pêng ê kài-lu̍t lâi gián-kiù, Hu̍t-kàu bô kà-sī lâng pài Sîn, iā bô kà-sī lâng hàu-kèng pē-bú.
(6) Lūn nn̄g kàu tit-kiù ê lō͘.
Hu̍t-kàu tit-kiù, ê lō͘ sī kóng lâng tit kiù tio̍h chún-siú pat-tō (八道) :－
-
Chin sìn 真信
-
Chin giân 真言
-
Chin-chì 真志
-
Chin-hēng 真行
-
Chin-tō͘-ji̍t 真度日
-
Chin bián-lē 真勉勵
-
Chin kì-sim 真記心
-
Chin be̍k-liām 真默念
I-siōng chiah ê pat-tō chiū-sī Hu̍t-kàu tit-kiù ê mn̂g hō͘: lóng sī tuì kong-lô lâi chiâⁿ. I só͘ kóng chit ê chin-sìn (真信), chiū-sī sìn ū 4 thê (四諦).
-
Sìn hoān-nā ū oa̍h-miā ê tek-khak tio̍h siū khó͘.
-
Sìn khó͘ sī tuì Io̍k lâi chū-chi̍p.
-
Sìn io̍k sī tuì khó͘ lâi bia̍t-bô.
-
Sìn ài koáⁿ io̍k, tio̍h kiâⁿ pat-tō.
Koh-chài i só͘ kóng chit ê chin-chì (真志), chiū-sī kóng tio̍h li̍p-chì chhut-ke. iā kóng chin-tō͘-ji̍t (真度日), chiū-sī kóng ū-thang chia̍h chiū hó, m̄-thang sat-seng.
Lūn Ki-tok-kàu tit-kiù ê lō͘, sī óng lâng ài tit-tio̍h kiù, tio̍h sìn-hô Iâ-so͘. Sèng-chheh kóng nā chhuì jīn-Iâ-so͘ choè Chú, sim sìn Siōng-tè hō͘ i koh-oa̍h, chiū thang tit-tio̍h kiù; koh kóng hoān-nā kiû-kiò Chú ê miâ--ê, lóng thang tit-tio̍h kiù; koh kóng pàng-sak chit ê, bô pat ê Kiù-chú, in-uī thiⁿ-ē jîn-kan bô koh siúⁿ-sù pa̍t ê miâ thang hō͘ lâng tit-tio̍h kiù. Chit ê chiū-sī Ki-tok-kàu tit-kiù ê mn̂g-hō͘; lóng sī tuì sìn lâi chiâⁿ.
(7) Lūn nn̄g kàu ê hoat-tián toē. Hu̍t-kàu ê hoat-tián toē tī ìn-tō͘, Biān-tiān, Tiong-kok, Ko-lê, Ji̍t-pún. Kūn-lâi Sin-bûn teh kóng Hu̍t-kàu ū hoat-tián kàu Bí-kok, Tek-kok, che put-kò sī khí chi̍t-poàⁿ kengbhiō tī hia hō͘ lâng chham-khó ná-tiāⁿ; nā-sī Bí-kok Ka-chiu, Hu̍t-kàu tī hia bô kî-koài, in-uī Lāi-toē lâng tī hia chin-choē. Ki-tok-kàu ê hoat-tián toē, m̄-bián kóng ta̍k-lâng chai-iáⁿ, í-keng kàu thong sè-kan, toā-chiu, hái-sū, kûn-tó͘, khah-choē lóng ū kàu, thang khoàⁿ lán só͘ tiàm chit ê Tâi-oân sī soè-soè ê hài-sū, iáu-kú tō-lí kàu-chia í-keng 60 goā nî kú lah!
(8) Lūn nn̄g kàu ê kiat-kio̍k phêng.
Hu̍t-kàu sī Iu, pi, chū-chè, ê kàu, sī pi-koan chú-gī, huí-seng bia̍t-io̍k; I só͘ kiû sī bia̍t-bô. Ki-tok-kàu sī khoài-lo̍k hi-bōng ê kàu, sī lo̍k-koan chú-gī; I só͘ kiû sī oa̍h-miā.
Tuì án-ni lâi khoàⁿ, Hu̍t-kàu kap Ki-tok-kàu sui-jiân pîⁿ-pîⁿ sī sè-kài-tek ê chong-kàu, iáu-kú kap Ki-tok-kàu boē pí--tit.
Ki-tok-kàu ū Kè-khì, hiān-chāi, bī-lâi ê lūn-lí. Hu̍t-kàu chí ū Kè-khì, bī-lâi nā-tiāⁿ. Só͘-í in put-chí khoà-jū, tī Lāi-toē siông-siông chio Ki-tok-kàu kap in liân-ha̍p, chóng-sī Ki-tok-kàu m̄. Kūn-lâi in ū tuì Ki-tok-kàu o̍h put-chí choé-hāng khì,－ chhin-chhiūⁿ Ji̍t-iāu ha̍k-hāu, soat-kàu, hū-jîn-hoē, chheng-liân-hoē, chàn-bí-koa téng; chiah ê m̄-sī Hu̍t-kàu pún-jiân ū--ê. Hiān-sî in put-chí chhut-la̍t teh kó͘-bú ìn ê kàu tī Tâi-oân, só͘-í ài siá tām-po̍h hō͘ tāi-ke sió-khoá liáu-kái chit nn̄g kàu só͘ bô saⁿ-tâng ê só͘-chāi, in-uī siông-siông bat thiaⁿ-kìⁿ Hu̍t-kàu ê hē-siûⁿ teh kóng, “tāi-ke sī siâng-khoán bô choa̍h; lín Ki-tok-kàu sī kà lâng pài Siōng-tè goán Hu̍t-kàu sī kà lâng pài bû-kek thài-chò͘ pîⁿ-pîⁿ sī saⁿ-tâng; lín tuì chit ê mn̂g ji̍p goán tuì hit ê mn̂g ji̍p, kiat-kio̍k sī pîⁿ-pîⁿ kàu-uī”. Nā sió-khoá gián-kiù chiū chai sī bô siâng tiâu lō͘, saⁿ-lī put-chí hn̄g.
漢羅（Ùi原文改寫）
基督教佮佛教的研究
世間的宗教，毋但一款，派別真濟，照學者所研究，聚集歸類，通講有3大類。
I. 蠻族tek宗教。
II. 一國 tek宗教。
III. 世界tek宗教。
啥物號做蠻族tek宗教？就是親像火教，多神教。
啥物號做一國tek宗教？就是親像希臘教，道教。也啥物號做世界tek宗教？就是基督教、佛教、回回教這款。
今這三个教，雖然平平稱做世界tek宗教，總是無攏總有救世主義的宗旨佇teh。回回教佇台灣無，毋免講，kan-ta將基督教佮佛教來講：
照咱所知基督教是救世主義的宗教，佛教是厭世主義的宗教。今將2教來研究幾若款，排列佇下底：－
(1) 論兩教的發源地。基督教的發源地佇猶太國，佛教的發源地佇印度國。國雖然無相同，總是洲相同，平平佇亞西亞洲的內面。人teh講基督教是外夷的教，殊不知佛教也是外夷的教。
(2) 論兩教的教主。佛教的教主是釋迦，閣名，如來，又名釋迦牟尼，是印度摩迦陀國淨飯王的太子，伊19歲出家。論伊出世的日，照查考無相同；有人講是周宗王在位第 9年，有人講是周昭王在位第 24年，攏無相同。論伊的死日，有一說講是代先耶穌2426年，有一說講是代先耶穌370年；按呢精差2056年，真正通予人奇怪；總是照現今一般的學者所講，大概是代先耶穌500年，總是袂得通講是確實。基督教的教主就是基督，閣名耶穌，抑是講耶穌基督，就是上帝獨生的囝，降落世間做人，有神、人兩性。伊30 歲出來傳道，無精差。論伊出世的日，就是1926前，羅馬皇帝該撒亞古士督，佮猶太王希律的時代，無精差。論伊死的日，就是佇1926年前落來33年，拄著釘佇十字架，佇猶太總督彼拉多的時代，無精差。
論釋迦出世的所在佮死的所在；有人講伊是佇Kiau-sat-lô͘國的迦毗羅城出世，有人講是佇錫蘭島，攏無相同。死的所在，有人講是佇Khu-si城附近的波羅樹園，有人講佇siang樹下，也攏無相同。基督出世的所在是佇猶太國的伯利恆啥，通決斷講；死的所在佇耶路撒冷的郊外各各他，也通決斷講。
論這2个死了後的狀況怎樣？釋迦死了後就煞，永無閣看見；基督死了後3 日閣活40日上天，濟濟人看見通做干證。
(3) 論兩教的服事神。
佛教有服事神抑無？照研究無。德國有一个研究佛教的出名人，伊的名Koppen，有講佛教袂有無死無終的神；閣一个名Miier也講佛教毋認有造萬物--的，也毋認有自然而有--的。閣照佛經有記載講，「神佮人的中間，我猶未看見有我應該拜--的」。(神人之間吾未見有吾所當拜者)閣再講 「天頂地下獨獨我第一尊貴」。(天上地下惟我獨尊)按呢通知佛教毋信天頂有一个真神。現今的佛教有改良，紲講in猶原有服事神，我捌聽見一个出名的本島和尚講，in所服事的神號做無極太祖。
基督教有服事神抑無？有！服事啥物神？獨一真的神，宇宙萬物的大主宰，世界人類的大老爸。
(4) 論兩教的道理。
佛教的道理，予人oh明，in講in 的法門有八萬四千，人袂得通隨便知影。無奇怪，因為in 的教理有包含真濟種，別的宗教無親像按呢。雖罔佛教的專門家，也袂得通知到徹底。伊的經典是對伊的學生假託佛的喙來做，所以其中無實的話真濟。親像講，「如來升 33天」。這个是屬佇無影的話。
基督教的教理，只有基督復臨，佮世界末日的預言，這款的教理真深，欲詳細分拆，對古早以來的神學者，也oh明白。除去這款以外，基督教的教理，通明白透徹；因為基督濟濟用譬喻，用平常的話，雖罔無學問的人也通得著了解。伊的經典有66本，就是對天傳授，對神的啟示。彼得講「聖經代先講的話，毋是人所會曉講，因為古早代先講的話，本毋是量約的話，是上帝的聖人受聖神感動來講」。
(5) 論兩教的戒律。佛教的戒律有10條：
1、 毋通thâi活物 勿殺生
2、 毋通講白賊 勿謊言
3、 毋通偷提 勿竊取
4、 毋通淫慾 勿淫慾
5、 毋通lim酒 勿飲酒
6、 著守齋期 守齋期
7、 毋通插花 不可插花
8、 毋通睏懸大的眠床 勿睡高大之牀
9、 毋通聽樂器 不可聽樂器
10、毋通用金銀 不可用金銀
基督教的戒律也有10條；
1、 上帝以外無別的上帝。 上帝以外無別有上帝
2、 毋通雕刻偶像 勿雕刻偶像
3、 毋通lām-sám稱呼上帝的名。 勿妄稱上帝之名
4、 著守安息日 宜守安息日
5、 敬你的父母 敬爾父母
6、 毋通thâi人 毋殺人
7、 毋通行姦淫 毋行淫
8、 毋通偷提 毋攘竊
9、 毋通lâm-sám干證 勿妄証
10、毋通貪人厝宅 毋貪人宅地
將兩爿的戒律來研究，佛教無教示人拜神，也無教示人孝敬爸母。
(6) 論兩教得救的路。
佛教得救，的路是講人得救著遵守八道：－
1、 真信
2、 真言
3、 真志
4、 真行
5、 真度日
6、 真勉勵
7、 真記心
8、 真默念
以上遮的八道就是佛教得救的門予：攏是對功勞來成。伊所講這个真信，就是信有四諦。
1、 信凡若有活命的的確著受苦。
2、 信苦是對慾來聚集。
3、 信慾是對苦來滅無。
4、 信愛寡慾，著行八道。
閣再伊所講這个真志，就是講著立志出家。也講真度日，就是講有通食就好，毋通殺生。
論基督教得救的路，是往人愛得著救，著信和耶穌。聖冊講若喙認耶穌做主，心信上帝予伊閣活，就通得著救；閣講凡若求叫主的名--的，攏通得著救；閣講放sak這个，無捌个救主，因為天下人間無閣賞賜別的名通予人得著救。這个就是基督教得救的門戶；攏是對信來成。
(7) 論兩教的發展地。佛教的發展地佇印度、緬甸、中國，高麗、日本。近來新 聞teh講佛教有發展到美國、德國，這不過是起一半間廟佇遐予人參考ná-tiāⁿ；若是美國加州，佛教佇遐無奇怪，因為內地人佇遐真濟。基督教的發展地，毋免講逐人知影，已經到通世間、大洲、海嶼、群島，較濟攏有到，通看咱所踮這个台灣是細細的海嶼，iáu-kú道理到遮已經60外年久lah！
(8) 論兩教的結局評。
佛教是憂、悲、自制，的教，是悲觀主義，菲生滅慾；伊所求是滅無。基督教是快樂希望的教，是樂觀主義；伊所求是活命。
對按呢來看，佛教佮基督教雖然平平是世界tek 的宗教，iáu-kú佮基督教袂比--得。
基督教有過去、現在，未來的論理。佛教只有過去，未來nā-tiāⁿ。所以in不止掛慮，佇內地常常招基督教佮in聯合，總是基督教毋。近來in有對基督教學不止濟項去，－親像日曜學校、說教、婦人會、青年會、讚美歌等；遮个毋是佛教本然有--的。現時in不止出力teh鼓舞in 的教佇台灣，所以愛寫淡薄予大家小可了解這兩教所無相同的所在，因為常常捌聽見佛教的和尚 teh講，「大家是siâng款無choa̍h；恁基督教是教人拜上帝阮佛教是教人拜無極太祖平平是相同；恁對這个門入阮對彼个門入，結局是平平到位」。若小可研究就知是無siâng條路，相離不止遠。