批評人

Phoe-phêng Lâng

文獻資訊

項目	資料
作者	陳清忠 Tân Chheng-tiong
卷期	芥菜子
卷期	第 3 號
日期	1926/1
頁數	14-17

白話字（原文數位化）

PHOE-PHÊNG LÂNG

“Bo̍h-tit phoê-phêng, lâng chiah bián tú-tio̍h phoe-pheng.”

Má-thài 7:1 chat

Chit kù oē tuì lán choè chin toā kéng-kài. Phoê-phêng lâng, chiū-sī kóng lâng ê pháiⁿ-chhuì; Chit khoán ê sū put-tàn sī lâng chin khoài-hoān ê choē, iā sī lâng chū-jiân só͘ teh hoān ê choē. Bô lūn tī chi̍p-hoē ê só͘-chāi, á-sī saⁿ-kap chia̍h tê ê sî, he̍k-sī tī lō͘-nih saⁿ-kap kiâⁿ, put-koán siōng-liû ê lâng, hā-liû ê lâng só͘ saⁿ-kap tām-oē ê tiong-kan, tē-it oē hō͘ lâng kám chhù-bī ê, chiū-sī kóng lâng ê sī-hui. Siōng-chhiáⁿ só͘ phoe-phêng ê, kóng lâng ê pháiⁿ sī pí kóng ê hó khah-siông, khah ū chhù-bī ê khoán. Ū sî ēng oán-choán ê hong-hoat lâi phoe-phêng, ū sî chhin-chhiūⁿ ēng chin chhin-chhiat ê khoán lâi phoe-phêng, tī sî ēng chin-bīn-bo̍k lâi phoe-phêng, iā ū sî liān lâng ê kóng-oē kap kiâⁿ-ta̍h ê khoán soà lâi phoe-phêng. Ki-tok ū kéng-kài lán lâng só͘ ū chit khoán ê pháiⁿ ê pe̍h-pēng.

1. Lâng ná jú gâu phoe-phêng lâng, chiū jú khoài boē kì-tit phoe-pêng kā-kī. Siông-siông chheng kā-kī ê sim-koaⁿ ê lâ-sâm, iā gâu béng-séng kā-kī ê put-tek ê lâng tiāⁿ-tio̍h boē phoe-phêng lâng. Chū-séng ê lâng bô ū hit-khoán ióng-khì thang phoe-phêng lâng. Phoe-phêng lâng ê si̍p-koàn nā tiâu sin, chū-jiân oē siⁿ-khí pí pa̍t lâng khah iâⁿ ê sim; chiū-sī chè-chō chū-hù-sim. Chóng-sī chū-hù-sim tī Siōng-tè ê bīn-chêng sī chin boē khoàⁿ-tit ê choē-ok. ÎN-á-chhâ sī pí chháu-á-iù khah siong-tiōng, iàu-kín tio̍h tāi-seng tû siōng-tiōng--ê. Lâng tio̍h oē kì-tit, nā tēng lâng ê choē, Siōng-tè teh-beh chiàu hit-ê thêng-tō͘, hek-sī khah-tāng lâi tēng in ê choē.

2. Tēng pa̍t lâng ê choē (phoe-phêng lâng), put-tàn sī chō ka-kī ê choē-koà, chiū tuì hit ê lâng iā sī put-chèng ê só͘-kiâⁿ. Siū liân-luī lâi tú-tio̍h chai-ē ê, khah-choē sī tuì tī lâng ê chhuì lâi choè goân-in. Phoe-phêng lâng boē-oē tī saⁿ-kap chē hiah ê lâng tiong-kan lâi soah, i ê khui-khoah sī hui-siông. Chi̍t lâng thoân kè chi̍t lâng, só͘ thoân boē chiàu goân-hêng, lóng-sī tuì soè kàu toā, tuì khin kàu tāng. Tī hé-lô͘ piⁿ, kó͘-chíⁿ piⁿ só͘ kóng ê êng-oē, liâm-piⁿ chiâⁿ choè chit-hiuⁿ chit-chng ê hong-siaⁿ pòng-iáⁿ; siōng-chhiáⁿ goân-hêng lóng sit-lo̍h.

3. Tēng pa̍t-lâng ê choē ê tē-it guî-hiám ê lí-iû, chiū-sī bô cha̍p-hun chai-ba̍t hit ê lâng. Lâng beh-bat pún-sin siōng-chhiáⁿ oh, beh thái oē bat pa̍t lâng kàu toé. Bat pa̍t lâng ê chi̍t-pō͘-hūn, tek-khak m̄-chai pa̍t lâng ê choân-pō͘: khoàⁿ pat-lâng ê chêng-bīn, chiū siūⁿ ū soà liáu-kái āu-bīn ê khoán-sit; che sī m̄-tio̍h. Thiaⁿ pa̍t lâng ê giân-kú, chiū suî-sî phoàⁿ-toàn i ê su-sióng, che iā sī kheng-chut ê só͘-choè. Chin gâu kóng-oē ê lâng, bô tek-khak i ū siān-liông ê sim. Kóng bô hó thiaⁿ ê oē ê lâng, suî-sî beh phoàⁿ-toàn i ū kiau-ngō͘ ê sim, che iā sī bô tek-khak. Lâng boē-oē ti̍t-chiap chai lâng ê sim-koaⁿ. Nā beh phoe-phêng lâng tio̍h cha̍p-hūn chai-bat hit ê lâng chiah-thang; Chóng-sī chin khó-sioh beh chai-bat pa̍t-lâng kàu cha̍p-hun sī boē-oē ê sū.

4. Beh tēng lâng ê choē, nā-sī hit ê chhâi-liāu sī tuì tī thiaⁿ-kiⁿ ê, thang kóng sī koh-khah ū choē-koà ê só͘-choè. Sui-bóng ti̍t-chiap siūⁿ ū bat hit ê lâng, siōng-chhiáⁿ ū chhò-gō͘, án cháiⁿ-iūⁿ oē tit thang phoàⁿ-toàn só͘ thiaⁿ-kìⁿ ê lâi choè sū-si̍t. Tuì lâng thiaⁿ pa̍t lâng ê ok-phêng, sim lāi bô hoaⁿ-hí lâi khǹg teh ê thang kóng sī bô choē-koà; nā-sī hoaⁿ-hí sêng-siū, koh-chài thoân hō͘ pa̍t lâng ê, sī tāng-hoān. Chhì-siūⁿ, uī-tio̍h thoân pò bû-si̍t ê phoe-phêng á-sī chhò-gō͘ ê sū-si̍t, tì-kàu hō͘ lâng tú-tio̍h chai-lān; hit ê chek-jīm kiám m̄-sī kóng ê lâng kap thoân ê lâng tio̍h taⁿ mah?

5. Beh siūⁿ Siōng-tè kong-gī ê sím-phoàⁿ ê sî, bô tek-khak siū lâng tēng choē ê lâng, Siōng-tè iā beh kā i tēng-choē; kā lâng tēng choē ê lâng iā bô tek-khak Siōng-tè teh beh pò-siúⁿ--i. Koh-chāi lâng bô kā i tēng, Siōng-tè beh kā i tēng mā-káⁿ. Tī Siōng-tè ê hoat-têng, kā lâng tēng-choē, choân-jiân bô éng-hióng tī hit ê lâng. Siōng-tè ū Siōng-tè pún-sin ê li̍p-tiûⁿ lâi chhâi-phoàⁿ lâng. I m̄ bián thiaⁿ lâng ê chèng-giân, só͘ éng-hióng ê m̄ sī pa̍t lâng, sī kā-kī. uī-tio̍h tēng lâng ê choē, hoán-tńg ka-kī tio̍h siū-tēng.

6. Tē-it pháiⁿ sèng-chit ê phoe-phêng chiū-sī chiong choē kui hō͘ pa̍t lâng ê phoe-phêng-hoat. Chit-khoán khah choē sī tuì oàn-tò͘ kap oàn-hūn lâi siⁿ-chhut ê. Hoaⁿ-hí pa̍t-lâng ê put-hēng, chiong pa̍t lâng ê khó͘-thàng lâi choè sóng-khoài ê choè loat-téng ê sim-chêng. Phah-loān thoân-thé ê pêng-hô, phah-phoà ka-têng ê hô-ha̍p ê, chiū-sī chit chéng ê lâng. Tuì tī gō͘-kái lâi ê phoe-phêng, ū sió-khoá thang thé-liōng ê só͘-chāi, nā-sī tuì tī pháiⁿ-ì lai--ê, toàn-toàn boē sià-tit.

7. Í-siōng só͘ só͘ kóng ê, thang te̍k-iōng tī it-poaⁿ ê lâng phó͘-thong ê kéng-kài. Chóng sī ū chi̍t ê lē-goā chiū-sī Siōng-tè ū te̍k-pia̍t siúⁿ-sù lâng chit ê toē-uī kap chit-bū lâi tēng-lâng ê choē. Hoān-lâng tuì phoàⁿ-koaⁿ, kiáⁿ tuì pē, ha̍k-seng tuì sian-siⁿ ê khoán; in lóng thang cha̍p-hun lâi koán-lí, hek-sī tio̍h hiâm, he̍k-sī tio̍h tio̍h chhâi-phoàⁿ. Só͘ tio̍h kiâⁿ ê gī-bū in thang kiâⁿ; kan-ta chi̍t-hāng, beh kiâⁿ ê sî tio̍h ài SÊNG-SI̍T (bô phiau-su), tio̍h ēng SIĀN-Ì lâi kiâⁿ chiah ū ha̍p Siōng-tè ê ì-sù.

8. Nā-sī án-ni chiū téng-bīn só͘ kóng hit ê gī-bū í-goā, bô lūn sím-mi̍h sū-chêng, bó lūn sím-mi̍h sî-chūn, toàn-toàn m̄-thang chhâi-phoàⁿ pa̍t lâng, m̄-thang kóng lâng ê pháiⁿ, tio̍h choan-choan kóng lâng ê hó sī m̄? iā bô tú-tú sī án-ni. Ki-tok ū kà-sī lán kóng” Nā-sī hiaⁿ-tī ū hoān choē, tio̍h pún-sin khì kā i kóng, i nā thiaⁿ lí, chiū lí tit-tio̍h i; nā-sī m̄-thiaⁿ chiū tio̍h nn̄g-saⁿ lâng khì thang choè kan-chèng.” Siat-sú chai pa̍t lâng ū hoān-tio̍h chin tāng ê choē, nā-sī kan-ta án-ni hiat hē teh, khak-jīn oē choè i pún-sin he̍k-sī siā-hoē ê guî-hāi ê sî-chūn, m̄ thang hiòng pa̍t lâng lâi kā i phoe-phêng, tio̍h ti̍t-chiap khì kā i chù-ì, che sī Siōng-tè ê ì-sù. Ki-tok kóng “M̄-thang phoe-phêng lâng…” sī kóng m̄-thang bô chim-chiok, bô chhin-chhiat, chân-jím, lām-sám hiâm-lâng ê ì-sù.

Lán ê sim-koaⁿ nā cha̍p-hun ū chek-chū Ki-tok ê thiàⁿ tī-teh, chiū bô-lūn tī sím-mi̍h sî-chūn, tio̍h cháiⁿ-iūⁿ lâi kóng I beh chí-sī lán.

漢羅（Ùi原文改寫）

批評人

「莫得批評，人chiah免拄著批評。」

馬太7:1節

這句話對咱做真大警戒。批評人，就是講人ê歹喙；這款ê事不但是人真快犯ê罪，也是人自然所teh犯ê罪。無論佇集會ê所在，á是相kap食茶ê時，或是佇路裡相kap行，不管上流ê人、下流ê人所相kap談會ê中間，第一會予人感趣味ê，就是講人ê是非。尚且所批評ê，講人ê歹是比講ê好khah常，khah有趣味ê款。有時用宛轉ê方法來批評，有時親像用真親切ê款來批評，佇時用真面目來批評，也有時liān人ê講話kap行踏ê款續來批評。基督有警戒咱人所有這款ê歹ê蔽病。

1. 人ná愈gâu批評人，就愈快袂記得批評家己。常常清家己ê心肝ê lâ-sâm，也gâu猛省kā-kī ê不德ê人定著袂批評人。自省ê人無有彼款勇氣thang批評人。批評人ê習慣若調新，自然會生起比別人khah贏ê心；就是製造自負心。總是自負心佇上帝ê面前是真袂看得ê罪惡。楹仔柴是比草á幼khah傷重，要緊著事先除傷重--ê。人著會記得，若定人ê罪，上帝teh欲照彼个程度，或是khah重來定in ê罪。

2. 定別人ê罪（批評人），不但是造家己ê罪過，就對彼个人也是不正ê所行。受連累來拄著災阨ê，khah濟是對佇人ê喙來做原因。批評人袂會佇相kap坐遐个人中間來soah，伊ê開闊是非常。一人傳過一人，所傳袂照原形，攏是對細到大，對輕到重。佇火爐邊，古井邊所講ê閒話，連鞭成做這鄉這庄ê風聲謗影；尚且原形攏失落。

3. 定別人ê罪ê第一危險ê理由，就是無十分知識彼个人。人欲捌本身尚且oh，欲汰會捌別人到底。識別人ê一部分，的確毋知別人ê全部：看別人ê前面，就想有續了解後面ê款式；這是毋著。聽別人ê言語，就隨時判斷伊ê思想，這也是輕率ê所做。真gâu講話ê人，無的確伊有善良ê心。講無好聽ê話ê人，隨時欲判斷伊有驕傲ê心，這也是無的確。人袂會直接知人ê心肝。若欲批評人著十份知捌彼个人chiah-thang；總是真可惜欲知捌別人到十分是袂會ê事。

4. 欲定人ê罪，若是彼个材料是對佇聽見ê，thang講是koh-khah有罪過ê所做。雖bóng直接想有捌彼个人，尚且有錯誤，按怎樣會得thang判斷所聽見ê來做事實。對人聽別人ê惡評，心內無歡喜來囥teh ê thang講是無罪過；若是歡喜承受，koh再傳予別人ê，是重犯。試想，為著傳報無實ê批評á是錯誤ê事實，致到予人拄著災難；彼个責任kiám毋是講ê人kap傳ê人著擔mah？

5. 欲想上帝公義ê審判ê時，無的確受人定罪ê人，上帝也欲kā伊定罪；kā人定罪ê人也無的確上帝teh欲報賞--伊。Koh在人無kā伊定，上帝欲kā伊定嘛敢。佇上帝ê法庭，kā人定罪，全然無影響佇彼个人。上帝有上帝本身ê立場來栽判人。伊毋免聽人ê證言，所影響ê毋是別人，是家己。為著定人ê罪，反轉家己著受定。

6. 第一歹性質ê批評就是將濟歸予別人ê批評法。這款khah濟是對怨妒kap怨恨來生出ê。歡喜別人ê不幸，將別人ê苦痛來做爽快ê最劣等ê心情。拍亂團體ê平和、拍破家庭ê和合ê，就是這種ê人。對佇誤解來ê批評，有小可thang體諒ê所在，若是對佇歹意來--ê，斷斷袂赦得。

7. 以上所所講ê，thang得用佇一般ê人普通ê警戒。總是有一個例外就是上帝有特別賞賜人這个地位kap職務來定人ê罪。犯人對判官、囝對父、學生對先生ê款；in攏thang十分來管理，或是著嫌，或是著著栽判。所著行ê義務in thang行；干但一項，欲行ê時著ài誠實（無偏私），著用善意來行chiah有合上帝ê意思。

8. 若是按呢就頂面所講彼个義務以外，無論啥物事情，無論啥物時陣，斷斷毋thang栽判別人，毋thang講人ê歹，著專專講人ê好是毋？也無拄拄是按呢。基督有教示咱講「若是兄弟有犯罪，著本身去kā伊講，伊若聽你，就你得著伊；若是毋聽就著兩三人去thang做干證。」設使知別人有患著真重ê罪，若是干但按呢hiat下teh，確認會做伊本身或是社會ê危害ê時陣，毋thang向別人來kā伊批評，著直接去kā伊注意，這是上帝ê意思。基督講「毋thang批評人…」是講毋thang無斟酌、無親切、殘忍、lām-sám嫌人ê意思。

咱ê心肝若十分有積聚基督ê疼佇teh，就無論佇啥物時陣，著怎樣來講伊欲指示咱。