儒教ê女性觀
JÛ-KÀU Ê LÚ-SÈNG KOAN
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳瓊琚 Tân Khêng-ku |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 3 號 |
| 日期 | 1926/1 |
| 頁數 | 38-41 |
白話字（原文數位化）
JÛ-KÀU Ê LÚ-SÈNG KOAN
Sè-kài ê jîn-sò͘ iok ū cha̍p-gō͘-ek-bān, lāi-tiong chi̍t-poàⁿ thang kóng sī lú-chú. Só͘-í lán nā lâi gián-kiù lūn in ê seng-oa̍h chōng-thài, in ê tē-uī, in só͘ siū ê thāi-gū, kap in tī siā-hoē tiong só͘ kòng-hiàn sī sím-mi̍h, í-ki̍p pa̍t-hāng téng-téng sī chin sim-sek koh iā sī chin iàu-kín. Tuì chá kàu kin-ná-ji̍t, khah choē lâng lūn hū-lú chit hong-bīn lóng bô tì-ì, koh-chài chin khoàⁿ-khin--in. Lūn in tē-uī, thāi-gū, kàu-io̍k téng-téng só͘ siūⁿ tio̍h ê sī chin kē. Taⁿ tī chia só͘ ài siá tām-po̍h choè tāi-ke ê chham-khó ê chiū-sī kan-ta lūn Jû-kàu ê lú-sèng koan nā-tiāⁿ.
Lūn Jû-kàu ê su-siúⁿ, lán chai, thang kóng sī tiōng-lâm kheng-lú. Lán nā khoàⁿ ia̍h-keng chiū chai tī hit lāi-bīn ū kì-chài kóng “Thian-chun tē-pī, khiân-khun tēng……” Koh kóng “khiân-tō sêng lâm, khun-tō sêng-lú.” khoàⁿ án-ni chiū bêng-pe̍k. Koh-chài Lia̍t-chú ū kóng “lâm-chun lú-pī, kò͘ í lâm uî(誤字nî) chun” chóng-sī Lia̍t-chú kî-si̍t m̄ sī Jû-phài, iáu-kú su-siúⁿ kap in siāng-khoán; án-ni thang chèng-bêng kóng Tiong-kok tuì kó͘-chá í-lâi it-poaⁿ lóng-sī tiōng-lâm kheng-lú.
Lūn lâm-lú ê lé-gî Jû-kàu ū tēng kóng tuì “chhit-hè liáu-āu ê lâm-lú m̄-thang saⁿ-kap chē saⁿ-oá, ia̍h m̄-thang siâng toh saⁿ-kap chia̍h-pn̄g; koh ia̍h m̄-thang ēng in ê i-chiûⁿ hē tī siâng só͘-chāi”－chit ê kì-chài tī Lé-kì. Lūn Jû-kàu ê kà-sī chiū-sī kóng “Lâm-lú siū-siū put-chhin” Lán nā khoàⁿ lūn-gú, tī lāi-tiong ū kì kóng “Chú oa̍t, î lú-chú ú siáu-jîn, uî-lâm ióng iá, kūn--chi chek put-sūn, oân--chi chek-oàn.” Khóng-chú pún-sin khiok hán-tit lūn lú-chú ê sū, chóng-sī khui chhuì chiū lia̍h lú-chú kap siáu-jîn choè siâng-luī ê mi̍h, lóng pîⁿ-pîⁿ choè huì-khì, chiàu-kò͘ ê tô͘-luī. Kok-chài tī Tâi-kî-lé ū kì-chài chin chhut-miâ ê lú-chú-hùn: chiū-sī “hū-jîn chhit-khì.” Chiū-sī kóng:－(1) Put-sūn hū-bió chiá khì, (2) Bû-chú chiá khì, (3) îm chiá khì (4) Tò͘-chiá khì, (5) Iú-ok-chi̍t chiá khì, (6) To-giân chiá khì, (7) Chhiap-tō chiá khì. Chiū-sī chit chhit-hāng tiong nā ū hoān-tio̍h chi̍t-hāng chiū thang kā i lî-iân. Chóng-sī chiàu goá siūⁿ kó͘-chá ê sèng-hiân nā khah ū kong-gī ê sim-koaⁿ, chit chhit-hāng chiū tio̍h hō choè lâm-lú chhit-khì chiah ū ha̍p-gî, in-uī sī lâm-lú nn̄g-pêng lóng ū koan-hē ê kà-sī. Phì-jū kóng chhin-chhiūⁿ tē-jī-hāng lūn bô kiáⁿ ê sū－hit ê chek-sêng lóng beh kui hō͘ lú-chú siuⁿ chân-jím. Lūn gín-ná ê seng-sêng chiàu lán só͘ chai sī lâm-lú lóng ū koan-hē.
Chóng-sī lūn kó͘-chá khiok bô chhin-chhiūⁿ hiān-kim chiah nih chìn-pō͘. Kó͘-chá lâng bô kho-ha̍k ê tì-sek, khoàⁿ ta̍k-hāng khah choē lóng-sī tuì keng-giām－chiū-sī tuì ti̍t-koan-tek lâi phoàⁿ-toàn, só͘-í lūn gín-ná lóng-sī tuì lāu-bú siⁿ--ê, iah m̄-bat khoàⁿ-kìⁿ lāu-pē siⁿ-kiáⁿ; só͘-í nā bô kiáⁿ suî-sî siūⁿ kóng sī lāu-bú ê chek-jīm. M̄-kú hiān-sî lán ū tit-tio̍h chióng-chióng(chiong) kho-ha̍k ê tì-sek, chóng-sī iáu-kú choē-choē iû-goân sī teh thàn hit-khoán bô ha̍p tō-lí ê kà-sī teh kiâⁿ; chin-chin sī khó-lîn! Chóng-sī goá khiok m̄-sī teh phoê-phêng sèng-hiân ê kà-sī ê m̄-tio̍h, kan-ta ài hō͘ lia̍t-uī khoàⁿ chit-phiⁿ ê hiaⁿ-chí choè chham-khó ê, chiū sī tio̍h chai sui-jiân sī sèng-hiân só͘ kà-sī ê tō-lí ū nn̄g-khoán: (1) Kan-ta sī ha̍p in hit-sî-tāi ê kà-sī, (2) Koh ū éng-oán ê chin-lí. Kóng khah-bêng chiū-sī in só͘ kà-sī ū ê sī choè chit-sî ê lō͘-ēng nā-tiāⁿ; chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘ kóng hit ê chhit-hùn ê khoán. Tuì kin-ná-ji̍t í-āu hit-khoán ê kà-sī tio̍h khì-sak, in-uī bô kong-lí.
Koh-chài chi̍t-hāng chhin-chhiūⁿ kó͘-chá chheng-choè jī-cha̍p-sì hàu soaⁿ ê chi̍t ê, miâ kiò-choè Gô Béng, i ê iú-hàu-hoat sī ēng pún-sin hō͘ báng kā lâi tit-tio̍h; chóng-sī nā chiàu Khóng-chú ê kà-sī i iû-goân sī put-hàu, in-uī Khóng-chú ê kà-sī kóng “Sin--thé hoat-hu siū-chi hū-bió, put-kám huí-siong” án-ni chiah sī hàu-hēng ê khí-thâu. Só͘-í Gô-béng sui-bóng sī uī-tio̍h lāu-bó ê in-toaⁿ hō͘ báng kā, iáu--kú nā chiàu Khóng-chú ê kà-sī i iû-goân ia̍h sī ū hoān-tio̍h hit ê kè-sit. Só͘ iàu-kín ê lán tio̍h khioh i ê cheng-sîn m̄-sī o̍h i ê hoat-tō͘ Siat-sú hiān-sî nā ū lâng koh o̍h i ê khoán lâi kiâⁿ m̄-nā boē hō͘ lâng o-ló, soà oē siū thí-chhiò. án-ni hō͘ lán thang-chai sui-jiân siâng-khoán ê kà-sī tī kó͘-chá chin ū ha̍p-ēng, iáu-kú tī hiān-sî bô ha̍p.
Taⁿ lán tuì hū-lú ê kà-sī ia̍h sī án-ni, sui-bóng chá-sî hit-khoán “sam-chiông chhit-khì” ê kàu-hùn chin ha̍p-iōng, iáu-kú tuì kin-ná-ji̍t í-āu boē ēng tit lah!
Koh-chài tī Si-keng ê tāi-ngá, hia ū chi̍t-kù kóng “Hū bû kong-sū, hiu(hui)-kî chhâm chi̍t” Hit-ê ì-sù sī kóng lú-chú lūn kong-sū, chhin-chhiūⁿ kóng chèng-tī á-sī pa̍t-khoán sio̍k tī ta-pō͘ só͘-choè ê sū-bū boē ēng-tit chhap-chhuì, kan-ta tiàm chhù-lāi pháng-cheh á-sī choè chhù-lāi ê kang-tiâⁿ chiū-hó. Koh-chài siâng-tī Si-keng ê sió-ngá lāi-bīn ū kì-chài kóng, nā sī siⁿ ta-po͘-kiáⁿ chiū phō i khùn tī bîn-chhn̂g téng, ēng suí-saⁿ hō͘ i chhēng koh ēng gio̍k chiong ê kiû hō͘ i thit-thô, koh kì kóng nā siⁿ cha-bó͘-gín-ná chiū hō͘ i khùn tī tē-nih, ēng chho͘-pò͘ saⁿ hō͘ i chhēng, ia̍h ēng hāu-phiaⁿ-phè hō͘ i thit-thô. Tuì chhut-sì chiū khêng-pia̍t cha-bó͘ ê, ia̍h tuì-tiōng ta-po͘--ê.
Tuì án-ni khoàⁿ-khí--lâi Jû-kàu ê kà-sī thang-kóng bô tuì-tiōng lú-chú, só͘-í lūn kàu-io̍k chit hong-bīn, lú-chú só͘ tit-tio̍h ê chin m̄ chiâⁿ mi̍h. Khiok si̍t-chāi bo̍k-koài, lūn Se-iûⁿ lâng só͘-kóng “better help(halp)” chit-kù tī Jû-kàu ê sìn-chiá tiong boē ha̍p-ēng, in-uī chiàu Jû-kàu ê kà-sī kè-chhoā sǹg sī kan-ta choè chi̍t ê siⁿ-kiáⁿ ê chhiú-toāⁿ nā-tiāⁿ; goân-lâi m̄-sī chhin-chhiūⁿ hiān-sî ê kè-chhoā kóng-sī hó ê tâng-phoāⁿ, bô lūn tō-tek á-sī sím-mi̍h hong-hiòng choè tē it hó ê hó pêng-iú thang kóng sī hu-hū, só͘-í se-iûⁿ lâng chheng-ho͘ ka-kī ê bó͘ kiò choè “khah hó ê chi̍t-poàⁿ” (better help(halp)). Chóng-sī Khóng-chú só͘ siūⁿ ê “better help(halp)” m̄-sī bó͘ chiū-sī pêng-iú. Lán ê hàn-bûn ū chi̍t kù “bún-kèng chi-kau” chit khoán ê pêng-iú sī choè tē-it lí-sióng ê. Chái-iūⁿ chit-khoán lí-sióng ê pêng-iú tī ang-bó͘ tiong boē tit-tio̍h? Sī in-uī Jû-kàu ê kà-sī hu-hū sǹg m̄-sī pêng-téng, “hu-chhiòng hū-suî” chiū-sī ang sī chú-lâng, ia̍h bó͘ sī lú-pī, koh-chài ta-po͘ ū siū kàu-io̍k ia̍h cha-bó͘ bô, só͘-í bô lūn tah-lo̍h chi̍t hong-bīn mā sī su ta-po͘, só͘-í lūn chin ê hó pêng-iú m̄-sī ang-bó͘ sī pîⁿ-pîⁿ ū siū siâng-khoán kàu-io̍k ê ta-po͘ pêng-iú, án-ni sǹg sī bô kî-koài. Koh-chài hōng Jû ê hàn-ha̍k-chiá khah choē sī to-chhe chú-gī, chhin-chhiūⁿ(chiūⁿ) án-ni thái-oē hiáu-tit thang chun-tiōng lú-chú ê jîn-keh!!
漢羅（Ùi原文改寫）
儒教ê女性觀
世界ê人數約有15億萬，內中一半thang講是女子。所以咱若來研究論in ê生活狀態，in ê地位，in所受ê待遇，佮in佇社會中所貢獻是啥物，以及別項等等是真心適閣也是真要緊。對早到今ná日，khah濟人論婦女這方面攏無致意，閣再真看輕--in。論in地位，待遇，教育等等所想著ê是真低。Taⁿ佇遮所愛寫淡薄做大家ê參考ê就是干但論儒教ê女性觀nā-tiāⁿ.
論儒教ê思想，咱知，thang講是重男輕女。咱若看易經就知佇彼內面有記載講「天尊地卑，乾坤定……」閣講「乾道成男，坤道成女。」看按呢就明白。閣再列子有「男尊女卑，故以男為（誤字nî）尊」總是列子其實毋是儒派，iáu-kú思想佮in相款; 按呢thang證明講中國對古早以來一般攏是重男輕女
論男女ê禮儀儒教有訂講對「七歲了後ê男女毋通相佮坐相倚，亦毋通siâng 桌相佮食飯；閣亦毋通用in ê衣裳下佇siâng所在」－這个記載佇禮記。論儒教ê教示就是講「男女受受不親」咱若看論語，佇內中有記講「子曰， 唯女子與小人，為難養也，近--之則不孫，遠--之則怨。」孔子本身卻罕得論女子的事，總是開嘴就掠女子佮小人做siâng類 ê物，攏平平最費氣，照顧ê徒類。 閣再佇Tâi-kî-lé（大戴禮？）有記載真出名ê女子訓：就是「婦人七去。」就是講:－(1)不順父母者去，(2)無子者去，(3)淫者去(4)妒者去，(5)有惡疾者去，(6) 多言者去，(7)竊盜者去。就是這七項中若有犯著一項就通共伊離緣。總是照我想古早ê聖賢若較有公義ê心肝，這七項就著號做男女七去才有合宜，因為是男女兩爿攏有關係ê教示。譬喻講親像第二項論無囝ê事－彼个責成攏欲歸予女子傷殘忍。論囡仔ê生成照咱所知是男女攏有關係。
總是論古早卻無親像現今chiah nih進步。古早人無科學ê智識，看逐項較濟攏是對經驗－就是對直觀tek來判斷，所以論囡仔攏是對老母生--ê，iah毋捌看見老父生囝；所以若無囝隨時想講是老母ê責任。毋kú現時咱有得著種種科學ê智識，總是iáu-kú濟濟猶原是teh趁彼款無合道理ê教示teh行;真真是可憐！總是我卻毋是teh批評聖賢ê教示ê毋著，干但愛予列位看這篇ê兄姊做參考ê，就是著知雖然是聖賢所教示ê道理有兩款: (1)干但是合in彼時代ê教示，(2) 閣有永遠ê真理。講較明就是in所教示有ê是做這時ê路用nā-tiāⁿ;親像頂面所講彼个七訓ê款。對今仔日以後彼款ê教示著棄sak，因為無公理。
閣再一項親像古早稱做二十四孝soaⁿ ê一个，名叫做Gô Béng，伊ê有孝法是用本身予báng kā來得著；總是若照孔子ê教示伊猶原是不孝，因為孔子ê教示講「身--體髮膚受之父母，不敢毀傷」按呢才是孝行ê起頭。所以Gô-béng sui-bóng是為著老母ê因端予báng kā，iáu--kú若照孔子ê教示伊猶原亦是有犯著彼个過失。所要緊ê咱著拾伊ê精神毋是學伊ê法度設使現時若有人閣學伊ê款來行毋若袂予人呵咾，續會受恥笑。按呢予咱thang知雖然siâng款ê教示佇古早真有合用，iáu-kú佇現時無合。
Taⁿ咱對婦女ê教示亦是按呢，sui-bóng早時彼款「三從七去」ê教訓真合用，iáu-kú對今仔日以後袂用得lah！
閣再佇詩經ê大雅，遐有一句講「婦無公事，休(hui為誤植)其蠶織」彼个意思是講女子論公事，親像講政治抑是別款屬佇查甫所做ê事務袂用得chhap-喙，干但tiàm厝內紡織抑是做厝內ê工程就好。閣再siâng佇詩經ê小雅內面有記載講：若是生查甫囝就抱伊睏佇眠床頂，用媠衫予伊穿閣用玉將ê球予伊thit-thô，閣記講若生查某囡仔就予伊睏佇地裡，用粗布衫予伊穿，亦用hāu-phiaⁿ-phè hō͘伊thit-thô。對出世就khêng-pia̍t 查某ê，亦對重查甫--ê。
對án-ni看起--來儒教ê教示thang講無對重女子，所以論教育這方面，女子所得著ê真毋成物。卻實在莫怪，論西洋人所講「better help」這句佇儒教ê信者中袂合用，因為照儒教ê教示嫁娶算是干但做一个生囝ê手段nā-tiāⁿ；原來毋是親像現時ê嫁娶講是好ê同伴，無論道德抑是啥物方向做第一好ê好朋友thang講是夫婦，所以西洋人稱呼家己ê某叫做「較好ê一半」(better help)。總是孔子所想ê「better help」毋是某就是朋友。咱ê漢文有一句「刎頸之交」這款ê朋友是做第一理想ê。怎樣這款理想ê朋友佇翁某中袂得著？是因為儒教ê教示夫婦算毋是平等，「夫唱婦隨」就是翁是主人，亦某是女婢，閣再查甫有受教育亦查某無，所以無論tah-loh一方面嘛是輸查甫，所以論真ê好朋友毋是翁某是平平有受siâng款教育ê查甫朋友，按呢算是無奇怪。閣再奉儒ê漢學者較濟是多妻主義，親像按呢thái會曉得thang尊重女子ê人格！！