人類生活Ê三大覺悟
JÎN-LUĪ SENG-OA̍H Ê SAM TĀI KAK-GŌ͘
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 康清塗 Khng Chheng-thô͘ |
| 卷期 | 芥菜子 |
| 卷期 | 第 3 號 |
| 日期 | 1926/1 |
| 頁數 | 19-21 |
白話字（原文數位化）
JÎN-LUĪ SENG-OA̍H Ê SAM TĀI KAK-GŌ͘
Lâng seng-oa̍h tī chit sè-kan, sī chin sim-sek, chin sîn-pì, iā chin kî-koài. Ū choē-choē lâng ài chhâ-khó chit-ê sū, ēng chin choē ê kang iah boē bêng-pe̍k; ū lâng siūⁿ kè-tō͘ soà tì cheng-sîn pīⁿ; ū lâng siūⁿ bô soah khì chū-chīn. Thài-thó oē án-ni siⁿ? Sī in-uī ēng lán chhit-niú poàⁿ ê thâu-ló beh siūⁿ chiah toā ê bûn-toê, só͘-í sī uî-lân. Taⁿ chiàu goá ê gû-kiàn lâi siūⁿ tām-po̍h lūn chit ê bûn-toê:－
A. Seng-oa̍h ê chéng-luī lâi hun 3 khoán:
- Lo̍k-thian seng-oa̍h.
Chiū-sī khoàⁿ sè-kan ná chhiūⁿ kong-hn̂g, ná hì-tâi. Chiàu sim só͘ ài khì choè. Ta̍k-ji̍t hoa-thian chiú-tē, lim-thîn kòng-phah, bâng-bâng kè-ji̍t; lóng bô siūⁿ hô-chū, hô-in, hô-óng ê saⁿ bûn-toê. Kàu beh lîm-chiong ê sî chiah ēng chi̍t-sî-á kú ê ba̍k-sái kap i ê chhin-lâng, kiáⁿ-sun saⁿ-sî.
- Pi-koan seng-oa̍h.
Chiū-sī khoàⁿ sè-kan ná khó͘-hái, khoàⁿ i ê chhin-lâng pêng-iú ná pùn-sò; só͘-í m̄-káⁿ kap in tiàm, kiaⁿ oē hō͘ in bak-tio̍h, kiaⁿ oē tîm-lo̍h. Khoàⁿ koân-soaⁿ ná chhin-chhiūⁿ toā chûn, só͘-í kín-kín cháu khì soaⁿ-téng tô-sí, ū lâng kàu soaⁿ-téng iā boē an-sim, nā oē kín-sí sī khah hó. Só͘-í ū choē-choē lâng ēng to, soh, hé, lâi thái i ê seng-khu. Si̍t-chāi sī chin khó-lîn. In-uī lâng khó͘ boē tn̂g hè-siū!
- Hiān-sè seng-oa̍h.
Chiū-sī khoàⁿ sè-kan ná sìⁿ-miā. khoàⁿ chîⁿ ná huih; kiaⁿ-sí, nā ū boē sí ê io̍h thang chia̍h, sui-bóng tī chin-hn̄g, i iā bô hiâm kan-khó͘ ài khì kiû. Chhin-chhiūⁿ kó͘-chá Chîn-sí-hông chhe Chhî Hok beh khì Tang-hái Sîn-tó kiû sian-tan. Chin hó-chhiò, chin gōng, i m̄-chai chit ê sè-kan sī choè lâng ê lú-koán, chioh lí ēng, m̄-sī beh kú-tn̂g hō͘ lí, siat-sú beh hō͘ lí, lí iā bô chhiú thang the̍h, bô sìⁿ-miā thang hióng-siū. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng,－ “Toā ti chia̍h pá tán lâng thâi, lán lâng chia̍h pá thèng-hāu tâi.” In-uī tio̍h sí, boē éng-oán tī sè-kan.
Tuì án-ni lâi khoàⁿ, téng-bīn hit 3 khoán ê lâng ū hō͘ 3 khoán ê io̍h tiòng-to̍k, tì-kàu sîn-keng bông-bông ná khùn. Taⁿ beh ēng sím-mi̍h hō͘ i chhíⁿ? Ū lah! Chiàu Ki-tok ê kà-sī tio̍h ū 3 hāng ê kak-gō͘.
B. Saⁿ khoán ê kak-gō͘.
- Bat ka-kī.
Chiū-sī bat lán sī tuì tó lâi, lán ū kuì-khì bô, lán sī kap thaⁿ tōng-bu̍t ū sím-mi̍h koh-iūⁿ, sím-mi̍h lâng teh chi-phoè lán ê seng-oa̍h? I ū àn-choáⁿ-iūⁿ thiàⁿ lán, hō͘ lán ū ko-kuì ê lêng-hûn thang tī-lí hiān-sè ê bān-mih, koh thang hióng-siū lâi-sè ê éng-seng? Taⁿ chai ka-kī sī chiah ni̍h ko-kuì, chiū tio̍h iok-sok ka-kī, thiàⁿ ka-kī, pó-hō͘ ka-kī.
- Bat sè-kan.
Chiū-sī tio̍h bat chit sè-kan iā m̄-thang gō͘-kái. Chit lia̍p toē-kiû sī chhin-chhiūⁿ chûn chài lâng kè-hái, lán ài khah hn̄g, i chiū kiâⁿ khah hn̄g; khah kūn, chiū khah kūn. Tn̂g hè-siū ê lâng sī chhin-chhiūⁿ khah hn̄g, té hè-siū--ê sī khah kūn. M̄-thang chhin-chhiūⁿ hiān-sè seng-oa̍h ê gō͘-kái, pi-koan seng-oa̍h, lo̍k-thian seng-oa̍h ê gō͘-kái. Lâng oa̍h tī chit sè-kan m̄-sī khang-khang bô ì-gī. M̄-thang hō͘ chit sè-kan ê bu̍t-chit só͘-bê. Sè-kan ê chîⁿ-gîn sī chhin-chhiūⁿ chuí, miâ-siaⁿ sī chhin-chhiūⁿ hoe,－sìⁿ-miā sī chhin-chhiūⁿ iáⁿ!
- Bat Siōng-tè:
Chiū-sī lán lâng seng-oa̍h tī Siōng-tè ê chi-phoè-hā, m̄-bat Siōng-tè boē ēng tit. Chhin-chhiūⁿ lán seng-oa̍h tī chhù-lāi, tio̍h bat chhù-chú, tī kok-lāi tio̍h bat kok ê chú. Taⁿ lán seng-oa̍h tī ú-tiū ê lāi-bīn ú-tiū ê Chú. Bat ka-chú, kok-chú oē pó-hō͘ lán ê jio̍k-thé ê hēng-hok. Lán nā bat Siōng-tè sī ú-tiū ê Chú, oē tit-tio̍h sím-mi̍h hok-khì? oē tit-tio̍h sià-chè, sià-choē kap éng-oán-oa̍h ê an-hioh.
Só͘-í lán lâng oa̍h tī sè-kan, tio̍h bat ka-kī ê kuì-khì; m̄-thang lām-sám phah-pháiⁿ; tio̍h bat sè-kan ê mi̍h boē hō͘ lán khò--tit, boē kiù lán ê lêng-hûn; tio̍h bat Siōng-tè, kap i kau-poê ho̍k-sāi i, chiū oē tit-tio̍h sèng-kiáⁿ ê sio̍k-choē, thang hióng-siū lêng-hûn éng-oa̍h ê hok-khì. Nā án-ni, chiū ta̍k-ji̍t oē an-sim choè ka-kī ê kang, hoaⁿ-hí thèng-hāu Siōng-tè ê bēng-lēng.
漢羅（Ùi原文改寫）
人類生活Ê三大覺悟
人生活佇這世間，是真心適、真神秘，也真奇怪。有濟濟人ài查考這個事，用真濟ê工iah袂明白；有人想過度續致精神病；有人想無soah去自盡。汰討會按呢生？是因為用咱7兩半ê頭腦欲想chiah大ê問題，所以是為難。Taⁿ照我ê愚見來想淡薄論這个問題：－
A. 生活ê種類來分3款：
- 樂天生活。
就是看世間ná像公園，ná戲台。照心所ài去做。逐日花天酒地、啉斟摃拍，茫茫過日；攏無想何住、何因、何往ê 3問題。到欲臨終ê時chiah用一時-á久ê目屎kap伊ê親人、囝孫相辭。
- 悲觀生活。
就是看世間ná苦海，看伊ê親人朋友ná糞埽；所以毋敢kap in踮，驚會予in墨著，驚會沉落。看高山ná親像大船，所以緊緊走去山頂逃死，有人到山頂也袂安心，若會緊死是khah好。所以有濟濟人用刀、索、火，來刣伊ê身軀。實在是真可憐。因為人苦袂長歲壽！
- 現世生活。
就是看世間ná性命。看錢ná血；驚死，若有袂死ê藥thang食，雖bóng佇真遠，伊也無嫌艱苦ài去求。親像古早秦始皇差徐福欲去東海神島求仙丹。真好笑、真戇，伊毋知這个世間是做人ê旅館，借你用，毋是欲久長予你，設使欲予你，你也無手thang提，無性命thang享受。親像俗語講：－「大豬食飽等人刣，咱人食飽聽候埋。」因為著死，袂永遠佇世間。
對按呢來看，頂面彼3款ê人有予3款ê藥中毒，致到神經茫茫ná睏。Taⁿ欲用啥物予伊醒？有lah！照基督ê教示著有3項ê覺悟。
B. 3款ê覺悟。
- 捌家己。
就是捌咱是對叼來，咱有貴氣無，咱是kap他動物有啥物各樣，啥物人teh支配咱ê生活？伊有按怎樣疼咱，予咱有高貴ê靈魂thang治理現世ê萬物，koh thang享受來世ê永生？Taⁿ知家己是遮呢高貴，就著約束家己、疼家己、保護家己。
- 捌世間。
就是著捌這世間也毋thang誤解。這粒地球是親像船載人過海，咱ài khah遠，伊就行khah遠；khah近，就khah近。長歲壽ê人是親像khah遠，短歲壽--ê是khah近。毋thang親像現世生活ê誤解，悲觀生活、樂天生活ê誤解。人活佇這世間毋是空空無意義。毋thang予這世間ê物質所迷。世間ê錢銀是親像水，名聲是親像花，－性命是親像影！
- 捌上帝：
就是咱人生活佇上帝ê支配下，毋捌上帝袂用得。親像咱生活佇厝內，著捌厝主，佇國內著捌國ê主。Taⁿ咱生活佇宇宙ê內面宇宙ê主。捌家主、國主會保護咱ê肉體ê幸福。咱若捌上帝是宇宙ê主，會得著甚物福氣？會得著赦債、赦罪kap永遠活ê安歇。
所以咱人活佇世間，著捌家己ê貴氣；毋thang濫糝拍歹；著捌世間ê物會予咱靠--得，袂救咱ê靈魂；著捌上帝，kap伊交陪服事伊，就會得著聖囝ê贖罪，thang享受靈魂永活ê福氣。若按呢，就逐日會安心做家己ê工，歡喜聽候上帝ê命令。