湯匙Ê時代

THNG-SÎ Ê SÎ-TĀI

文獻資訊

項目	資料
作者	陳清忠 Tân Chheng-tiong
卷期	芥菜子
卷期	第 2 號
日期	1925/10
頁數	25-28

白話字（原文數位化）

THNG-SÎ Ê SÎ-TĀI

Tī chiaⁿ-ge̍h sî uī-tio̍h chia̍h siuⁿ choē oē hāi chhuì-khí ê mi̍h, tì-kàu chhuì-khí thiàⁿ. Pē-bú teh beh chhoā in ê kiáⁿ-jî khì chhē chhí-kho-i ê sî tek-khak boē bián-tit bô siūⁿ, iā kî-koài kóng, hiah ê bô bûn-bêng ê iá-bân lâng, cháiⁿ-iūⁿ boē hō͘ chhuì-khí thiàⁿ lâi khó͘-chhó͘ in. iá-bân ê lâng bô oá-khò to-á á-sī pa̍t-hāng mi̍h, in oē chia̍h chin tēng ê bah－che si̍t-chāi sī uî-lân ê sū－. Lâng kóng án-ni hoán-tńg hō͘ in ê chhuì-khí put-sî ióng-kiāⁿ. To-á í-ki̍p pa̍t-khoán ê khì-khū, á-sī liāu-lí-su̍t, kiông-kiông teh-beh hō͘ lâng pìⁿ choè bô chhuì-khí ê tōng-bu̍t. Chin choē khoán ê chhuì-khí pīⁿ, iá-bân ê lâng kap in lóng m̄ saⁿ-bat; to̍k-to̍k bûn-bêng ê lâng kap in saⁿ chhin-kūn, saⁿ chhin-bi̍t. Che phah-sǹg káⁿ sī ū hiah ê khì-khū, í-ki̍p ū liāu-lí hoat ê in-toaⁿ.

Che put kò sī chit ê lē teh pò lán chai bûn-bêng tì-ìm lâng ê khoán-sit. Sè-kan lâng chiap tio̍h bûn-bêng í-lâi thang kóng sī chiâⁿ-pah nî kú nā-tiāⁿ. Chiah bô loā-kú í-chêng Tâi-oân ê hū-jîn lâng oē hoa̍t-lo̍h, liāu-lí ke-lāi ta̍k-hāng, í-ki̍p ka-kī só͘ èng-kai tio̍h bat ê sū, in lóng oē pān-lí hó-sè. Nā-sī hiān-sî suh tio̍h bûn-bêng khong-khì ê hū-lú, m̄-nā boē hiáu chú-chia̍h, boē choè kiâm-chiáⁿ, boē soé-tn̄g, chiū ka-kī ê kiáⁿ-jî to beh lu hō͘ pa̍t lâng kā i io, siōng-chhiáⁿ ka-kī beh chhēng ê saⁿ soà tio̍h hō͘ ta-po͘ lâng lâi choè. Bô-táⁿ-kín phèng-kim ê khí-kè sī hui-siông!

Siū-tio̍h bûn-bêng ê tì-ìm, ta̍k-nî lâng ū hoat-bêng choē-choē khoán ê khì-khū lâi ēng. Siá-jī chá-chêng sī chi̍t-khoán ê ki-su̍t, siōng-chhiáⁿ sī chin hó ê ki-su̍t, teh kóng “Jī sī lâng bīn-teh2 phê.” “Khoàⁿ jī chiū chai lâng ê khoán.” Nā-sī kūn-sî tī Se-iûⁿ (Tang-iûⁿ khah chió) chiām-chiām ná khah choē lâng ēng phah-jī ê khì-khū (type-writer) In kóng “Kin-ná-ji̍t ê sè-kài, bô ū hit ê sî-kan thang ēng kū-sek ê hoat lâi siá. Kiám-chhái ū iáⁿ, m̄-nā siong-tiàm, chiū ka-têng iā put-chí pó-sioh sî-kan. Liōng-pit chit khoán ê khì-khū nā chhái-ēng tī ha̍k-hāu ê sî-chūn, tek-khak bô kú tī Se-iûⁿ bô poàⁿ lâng oē hiáu siá jī.

Kiâⁿ-lō͘ kap khiâ-bé si̍t-chāi chin sóng-khoài, iā sī chin pang-chān hō͘ seng-khu ióng-kiāⁿ ê ūn-tōng, Hiān-sî chha-put-to beh soah. Chi̍t-ji̍t chiâⁿ cha̍p phò͘ lō͘ lóng bô siūⁿ hn̄g, kui-lō͘ lóng sī lâng teh kiâⁿ, hit ê sî-tāi í-keng kè-liáu, chit chūn ê i-seng, ū-ê ū khah kūn ê lō͘ m̄-kiâⁿ, thiau-kang chē-chhia, chē kiō oan kuí-nā pē hn̄g ê lō͘ khì khoàⁿ siong-tiōng teh beh sí ê pīⁿ lâng. Lâng ê kha chiām-chiām bô khiàm-ēng, kàu-bé “A-put-tó” ê sî-tāi káⁿ oē kàu.

Tho̍k-su siōng ê piàn-hoà thang kóng iā sī toā. Kó͘-chá bô choá ê sî-tāi, sī siá tī phê á-sī khek tī tek-pán nih; tha̍k chit-khoán ê mi̍h tī ji̍t-sî to kan-khó͘, hô-hòng oá-khò ge̍h ê kng, hé-kim-ko͘ ê kng? Lán boē bián-tit-tio̍h kî-koài, cháiⁿ-iūⁿ kó͘-chá lâng sī-le̍k kap thun-lún ê la̍t hiah toā. Thiaⁿ-kìⁿ kóng ìn-soat-su̍t hoat-bêng liáu-āu, só͘ ìn ê choē-choē bô bêng, siōng-chhiáⁿ ū-ê jī chin iù, koh-chài ba̍k-kiàⁿ sī 1300 nî hit-tia̍p chiah hoat-bêng--ê, chho͘-kî thang kóng mā káⁿ m̄ chiâⁿ mi̍h. Bô kî-koài tng-sî ê Hi-lia̍p lâng bô ài lāu, in-uī hit-sî bô ba̍k-kiàⁿ koh bô thang pó͘ chhuì-khí. Chóng-sī it-poaⁿ in lóng tn̂g hè-siū, ū-ê kóng 90 goā hè bô oá-khò ba̍k-kiàⁿ oē tù chheh.

Bûn-chiuⁿ iā sī án-ni, bô lūn Eng-bûn he̍k-sī hàn-būn, lán nā chiong chá-chêng ê bûn kap hiān-sî ê bûn lâi pí-kàu, chiū oē bêng-pe̍k, m̄-nā siá kó͘-bûn ê lâng iā chiám-jiân tio̍h ēng thâu-ló. (Bô kî-koài hiah ê cheng-sîn-siōng ê tāi uí-jîn lóng chhut tī sek-sî, lán iā thang án-ni lâi chhui-lí.) Nā-sī hiān-tāi-bûn cháiⁿ-iūⁿ? Siá ê lâng m̄-bián ēng hiah choē sim-sîn, sui-bóng só͘ siá kiám-chhái m̄-sī bí-bûn, iáu-kú ì-sù kàu-gia̍h bêng. Beh liáu-kái ta̍k-kù ta̍k chat m̄-sī uî-lân ê sū. Koh-chài siá ê lâng sî-siông chim-chiok m̄-káⁿ ēng ū pau-hâm choē-choē khoán ê ì-sù ê kù, lâi hō͘ tha̍k ê lâng ê sim-sîn jiáu-loān.

Tuì àn-ni thang chai lâng-lâng teh iàu-kiû in ê seng-oa̍h (m̄-bián ēng tio̍h ka-kī ê la̍t) oē khah tit-tio̍h an-lo̍k, bô sū-kò͘ lâi keng-kè sè-kan. Bān-sū kiò lâng choè àn-nāi, só͘ ū ê guî-hiám hō͘ lâng taⁿ. Bûn-bêng chin hoaⁿ-hí chiong chit-khoán ê chè-tō͘ nā ti̍t-ti̍t chìn-hêng, chiū m̄-bián koh chiūⁿ chi̍t-pah á-sī nn̄g pah nî, lâng chiū pìⁿ-choè chhin-chhiūⁿ “Lord Aveburys-ants” (chi̍t khoán ê káu-hiā) ê khoán. Chi̍t khoán ê káu-hiā pêng-sò͘ ū lô͘-châi ê káu-hiā tehh8 mi̍h piān-piān kàu chhuì nih hō͘ i chia̍h. Só͘-í nā sī chiong lô͘-châi ê káu-hiā kā i lia̍h khui, chiū i ê chú lâng, sui-bóng tī bīn chêng ū kàu-gia̍h ê chia̍h mi̍h tī-teh, iáu-kú ka-kī m̄-chai iáⁿ thang chia̍h, kàu lō-bé gō͘-sí nā-tiáⁿ.

Taⁿ chiah ê sū kiám-chhái sī chèng-tong, nā bô, iā sī chiū oh-tit siám-pī ê sū. Chóng-sī lán m̄-thang ka-kī phiàn. Chū-jiân teh beh pò-èng lán. Chū-jiân teh beh chhiúⁿ-tehh8 lán bô teh ēng ê lêng-le̍k. Kap khùn-lân su-iâⁿ lâi thoat-chhut bê-lō͘ hit-khoán ê la̍t, lán nā sī bô khiàm-ēng, liân-piⁿ chiū sit-lo̍h--khì. Che sī chìn-hoà-lūn só͘ chèng-bêng--ê. Chóng-sī siā-hoē nā sit-liáu chhù-sū, bô pêng-an ê sî-chūn tek-khak oē siūⁿ só͘ sit-lo̍h--ê ê iàu-kín.

Lán khoàⁿ, tī sè-kan chū-chheng choè-ko-téng ê tōng-bu̍t (Siōng-tè ê kiáⁿ-jî.) lâi boē pō͘ chia̍h mi̍h, boē siá-jī, boē seng-oa̍h, kan-ta choè khì-khū ê kì-seng-thâng, lán kiám chin moá-chiok mah? Kiám-chhái choē-choē lâng ài choè Lâm-iûⁿ á-sī Hui-chiu ê pún-toē lâng lâi ti̍t-tio̍h Siōng-tè tng-sî chhòng-chō in ê sî só͘ siúⁿ-sù oân-choân ê teh2-keh, pí choè lâng-lâng só͘ teh him-bō͘ ì-ài bûn-bêng ê sán-bu̍t.

Hiān-sî ê lâng it-poaⁿ lóng bô goân-khì, siūⁿ bô pit-iàu ê lô-le̍k lóng bô ài ēng. Chit-khoán ê kheng-hiòng ū thoân-jiám tī in ê chong-kàu. Tī lán Ki-tok-kàu iā ū thang khoàⁿ-tio̍h. Chi̍t lé-pài nā sái ji̍p Pài-tn̂g chi̍t pái chiū oē tit thang hūn Thian-kok ê hok-khì; tuì pài-it kàu pài-la̍k “Pài-tn̂g” á-sī “Lé-pài” nn̄g jī m̄-bat phû tī thâu-ló͘-lāi, siūⁿ bô pit-iàu, siōng-chhiáⁿ bô lâng teh iàu-kiû, chhin-chhiūⁿ Spurgeon tng-sî ho̍k-heng Eng-kok ê sìn- gióng ê sî bat kóng, “一———-koh-chài thiaⁿ choē-choē ê kàu-e̍k-chiá ê tâm-oē, si̍t-chāi thang giâu-gî, tauh-tí in ū chin ê sìn-gióng á-bô. Tuì chiaⁿ-ge̍h chhe-it khí kàu cha̍p-jī ge̍h saⁿ-cha̍p-it ji̍t chí, in ê tâm-oē, choân-jiân bô chong-kàu-tek ê só͘-chāi. M̄-bat thiaⁿ-kìⁿ ū lâng ēng Iâ-so͘ ê miâ choè oē-thâu, soà chiong lè-pài-ji̍t choè phoe-phêng ê ji̍t lâi gí-gī lâng ê tn̂g-té. M̄-bat thiaⁿ-kìⁿ chi̍t lâng chiong Iâ-so͘ oa̍h tī sè-kan ê giân-hēng, kap uī-tio̍h jîn-luī siū-khó͘ ê sū lâi tâm-lūn———-“ “Hiān-tāi it-poaⁿ ū phah-m̄-kìⁿ kèng-khiân ê jiah, si̍t-chāi thang siong-pi———-khiok soat-kàu chū-jiân sī ū; m̄-kú lóng m̄-chiâⁿ mi̍h. Kiám-chhái khe-hâi sī chin hó; chóng-sī m̄-chiâⁿ soat-kàu ê teh2-thài. O, Chú-ah! Kiû lí chiong soat-kàu ê lō͘ hō͘ lí ê lō͘-po̍k: kiû lí chiong Sèng-sîn kà-sī in só͘ tio̍h kóng ê chin-lí. Hiān-sî ê, boē kham-tit kóng sī soat-kàu, sī kan-ta chhó-kó lóng-tho̍k nā-tiaⁿ. Beh bú-jio̍k Siōng-tè mā tio̍h ū tehn̂g-tō͘!!———-“

Í-siōng só͘ kóng phah-sǹg tng-sî ê sìn-tô͘ sī teh siūⁿ in hit-khoán ê sìn-gióng chōng-thài, tuì tng-sî ê siā-hoē chiū oē choè-tit, m̄-bián kok chin chi̍t-pō͘ ê pit-iàu, soà lia̍h-choè in hit-sî ê sìn-gióng choè oân-choân--ê. án-ni kiám thang kóng sī Si̍p-jī-kàu (十) ê sìn-tô͘, phah-sǹg kóng sī Teng-jī-kàu (丁) --bô thâu, put oân-choân ê Ki-tok-kàu--ê sìn-chiá khah ha̍h.

Ki-tok-tô͘ ê chin seng-oa̍h sī Tōng--ê, m̄-sī chēng--ê, èng-kai sî-siông lô͘-le̍k, tek-khak m̄-thang siūⁿ bô pit-iàu, sî-sè bô iau-kiû “Ū-ê beh ke-thiⁿ hō͘ i; bô-ê liān-i só͘ ū-ê iā chhiúⁿ-tehh8- -i” Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ta̍k-khoán ê ki-lêng, nā chhut-la̍t lâi ēng ê lâng, beh tit-tio̍h ke-thiⁿ choē-choē: nā m̄-ài ēng, chiū lóng beh tehh8 tò-tńg.

I-tāi lī ê toā tiau-khek ka Michel-angelo ū kóng chi̍t-kù oē, “Lâng nā lô le̍k ài beh chhòng-chō chi̍t hāng ê mi̍h kàu oân-choân, bô ū pí hit-khoán ê lô-le̍k khah oē hō͘ lêng-hûn chheng-khì siùⁿ, khah ū kèng-khiân. In-uī Siōng-tè sī oân-choân, só͘-í bô lūn sím-mi̍h lâng nā lô-le̍k tī oân-choân, chiū-sī teh si̍t-hêng Siōng-tè ê khoán-sit.”

Lō͘-bé chi̍t kù “si̍t-hêng Siōng-tè ê khoán-si̍t” si̍t-chāi chin pó-poè, thang choè lán Ki-tok-tô͘ seng-oa̍h ê phiau-gú. ǹg-bāng tāi-ke ǹg chit ê phiau-gú, siuⁿ lán it-seng sī chīn-té, bô kú sím-phoàⁿ ê ji̍t chiū kàu, bô hioh-khùn, ti̍t-ti̍t pháu-cháu kàu chhah pio ê só͘-chāi. Kiû Siōng-tè pang-chān lán!! “Thiⁿ pang-chān chū-chō͘ ê lâng.”－Smile

漢羅（Ùi原文改寫）

湯匙Ê時代

佇正月時為著食siuⁿ濟會害嘴齒ê物，致到嘴齒疼。父母teh欲chhōa in ê囝兒去找齒科醫ê時的確袂免得無想，也奇怪講：遐个無文明ê野蠻人，怎樣袂予嘴齒疼來苦楚in。野蠻ê人無倚靠刀仔á是別項物，in會食真碇ê肉－這實在是為難ê事－。人講按呢反轉予in ê嘴齒不時勇健。刀仔以及別款ê器具，á是料理術，強強teh欲予人變做無嘴齒ê動物。真濟款ê嘴齒病，野蠻ê人kap in攏毋相識；獨獨文明ê人kap in相親近、相親密。這拍算敢是有遐个器具，以及有料理法ê因端。

這不過是這个例teh報咱知文明致蔭人ê款式。世間人chiap著文明以來thang講是成百年久若定。Chiah無偌久以前台灣ê婦人人會發落、料理家內逐項，以及家己所應該著識ê事，in攏會辨理好勢。若是現時吸著文明空氣ê婦女，毋若袂曉煮食、袂做鹹chiáⁿ，袂洗盪，就家己ê囝兒to欲lu予別人kā伊io，尚且家己欲穿ê衫續著予查甫人來做。無打緊聘金ê起價是非常！

受著文明ê致蔭，逐年人有發明濟濟款ê器具來用。寫字早前是一款ê技術，尚且是真好ê技術，teh講「字是人面體皮。」「看字就知人ê款。」若是近時佇西洋（東洋khah少）漸漸ná khah濟人用拍字ê器具（type-writer）In講「今仔日ê世界，無有彼个時間thang用舊式ê法來寫。Kiám-chhái有影，毋若商店，就家庭也不止保惜時間。量必這款ê器具若採用佇學校ê時陣，的確無久佇西洋無半人會曉寫字。

行路kap騎馬實在真爽快，也是真幫贊予身軀勇健ê運動，現時差不多欲soah。一日成十步路攏無想遠，規路攏是人teh行，彼个時代已經過了，這陣ê醫生，有ê有khah近ê路毋行，調工坐車、坐轎彎幾若倍遠ê路去看傷重teh欲死ê病人。人ê跤漸漸無欠用，到尾「阿不倒」ê時代敢會到。

託書上ê變化thang講也是大。古早無紙ê時代，是寫佇皮仔是刻佇竹板裡；讀這款ê物佇日時to艱苦，何況倚靠月ê光、火金姑ê 光？咱袂免得著奇怪，怎樣古早人是-力kap吞忍ê力遐大。聽見講印刷術發明了後，所印ê濟濟無明，尚且有ê字真幼，koh再目鏡是1300年彼霎chiah發明--ê，初期thang講嘛敢毋成物。無奇怪當時ê希臘人無ài老，因為彼時無目鏡koh無thang補嘴齒。總是一般in攏長歲壽，有ê講90外歲無倚靠目鏡會著冊。

文章也是按呢，無論英文或是漢文，咱若將早前ê文kap現時ê文來比較，就會明白，毋若寫古文ê人也嶄然著用頭腦。（無奇怪遐个精神上ê大偉人攏出佇昔時，咱也thang按呢來推理。）若是現代文怎樣？寫ê人毋免用遐濟心神，雖bóng所寫kiám-chhái毋是美文，猶久意思夠額明。欲了解逐句逐節毋是為難ê事。Koh再寫ê人時常斟酌毋敢用有包含濟濟款ê意思ê句，來予讀ê人ê心神擾亂。

對按呢thang知人人teh要求in ê生活（毋免用著家己ê力）會khah得著安樂，無事故來經過世間。萬事叫人做案內，所有ê危險予人擔。文明真歡喜將這款ê制度若直直進行，就毋免koh上一百á是兩百年，人就變做親像「Lord Aveburys-ants」（一款ê蚼蟻）ê款。一款ê蚼蟻平素有奴才ê蚼蟻提物便便到喙裡予伊食。所以若是將奴才ê蚼蟻kā伊掠開，就伊ê主人，雖bóng佇面前有夠額ê食物佇teh，猶久家己毋知影thang食，到路尾餓死若定。

Taⁿ chiah-ê事kiám-chhái是正當，若無，也是就oh得閃避ê事。總是咱毋thang家己騙。自然teh beh報應咱。自然teh欲搶提咱無teh用ê能力。Kap困難輸贏來脫出迷路彼款ê力，咱若是無欠用，連鞭就失落--去。這是進化論所證明--ê。總是社會若失了次序，無平安ê時陣的確會想所失落--ê ê要緊。

咱看，佇世間自稱最高等ê動物（上帝ê囝兒。）來袂哺食物、袂寫字、袂生活，干但做器具ê寄生蟲，咱kiám真滿足mah？Kiám-chhái濟濟人ài做南洋á是非洲ê本地人來得著上帝當時創造in ê時所賞賜完全ê體格，比做人人所teh欣慕意愛文明ê產物。

現時ê人一般攏無元氣，想無必要ê勞力攏無ài用。這款ê傾向有傳染佇in ê宗教。佇咱基督教也有thang看著。一禮拜若使入拜堂一擺就會得thang分天國ê福氣；對拜一到拜六「拜堂」á是「禮拜」兩字毋捌浮佇頭腦內，想無必要，尚且無人teh要求，親像Spurgeon當時復興英國ê信仰ê時捌講：「一———-koh再聽濟濟ê教育者ê談話，實在thang僥疑，到底in有真ê信仰á無。對正月初一起到十二月三十一日止，in ê談話，全然無宗教的ê所在。毋捌聽見有人用耶穌ê名做話頭，續將禮拜日做批評ê日來擬議人ê長短。毋捌聽見一人將耶穌活佇世間ê言行，kap為著人類受苦ê事來談論———-」「現代一般有拍毋見敬虔ê 跡，實在thang傷悲———-卻說教自然是有；毋過攏毋成物。Kiám-chhái詼諧是真好；總是毋成說教ê體態。O，主ah！求你將說教ê路予你ê奴僕：求你將聖神教示in所著講ê真理。現時ê，袂堪得講是說教，是干但草稿朗讀若定。欲侮辱上帝嘛著有程度！！———-」

以上所講拍算當時ê信徒是teh想in彼款ê信仰狀態，對當時ê社會就會做得，毋免kok真一步ê必要，續掠做in彼時ê信仰做完全--ê。按呢kiám thang講是十字教（十）ê信徒，拍算講是丁十教（丁）--無頭，不完全ê基督教--ê信者khah合。

基督徒ê真生活是動--ê，毋是靜--ê，應該時常勞力，的確毋thang想無必要，時勢無要求「有ê欲加添予伊；無ê連伊所有ê也搶提--伊」上帝所賞賜逐款ê機能，若出力來用ê人，欲得著加添濟濟：若毋ài用，就攏欲提倒轉。

義大利ê大雕刻家Michel-angelo有講一句話，「人若勞力ài欲創造一項ê物到完全，無有比彼款ê勞力khah會予靈魂清氣相，khah有敬虔。因為上帝是完全，所以無論啥物人若勞力佇完全，就是teh實行上帝ê款式。」

路尾一句「實行上帝ê款式」實在真寶貝，thang做咱基督徒生活ê標語。Ǹg望大家向這个標語，siuⁿ咱一生是盡底，無久審判ê日就到，無歇睏，直直跑走到插鏢ê所在。求上帝幫贊咱！！「天幫贊自助ê人。」—Smile