教白話字ê方法
Kà Pe̍h-oē-jī ê Hong-hoat
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 林--氏安 Lîm--sī An |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第485卷 |
| 日期 | 1925/8 |
| 頁數 | 9 |
白話字（原文數位化）
Kà Pe̍h-oē-jī ê Hong-hoat
1925.08 485 koàn p.9-10
(Lîm--sī An)
Tī chit chām beh chiap-soà téng-goe̍h só͘ kì--ê; chím-á beh kóng-khí kà Jī-bó ê hoat-tō͘.
Kàu-oân eng-kai tio̍h chi̍t ki iân-pit chò i ê phoāⁿ! I só͘ tio̍h chò kì-hō ê, chiū-sī ha̍k-seng só͘ tha̍k kàu hia ê só͘-chāi; nā-sī sím-mi̍h choā ê jī iáu-boē cha̍p-hūn se̍k,m̄-thang chò kì-hō. Thàn chit ê hoat-tō͘ ū nn̄g hāng ê lī-ek. Ha̍k- seng chai i tio̍h tuì tó-uī koh pī-pān, ia̍h kàu-oân nā beh koh-chài siū i ê Jī-bó, á-sī Tho̍k-pún, Si-chheh, Sèng-keng, kan-ta tio̍h khoàⁿ i lō͘-boé pái ê kì-hō chiū tuì hit choā lâi thiaⁿ i tha̍k. Tē-jī hāng ê hó: chit ê hoat-tō͘ sī kek ha̍k- seng ài kèng-cheng ê sim; sian-siⁿ nā hān i tio̍h tha̍k loā-chē, kiaⁿ-liáu khah bô ài chhut-la̍t. Lūn kàu-oân iáu ū chi̍t hāng: khah-siông goá khoàⁿ kàu-oân teh kà Pe̍h-oē-jī ê sî, in pún-sin teh sûn ha̍k-seng, bô kiò ha̍k-seng kīn-oá in. Taⁿ lán tio̍h thé-thiap gín-ná sèng; gín- ná chin ài ūn-tōng, m̄-thang kiò i tiām- tiām chē siuⁿ-kú, in-uī ē siān, soà pìⁿ- chò bô tì-ì ê ha̍k-seng. Khah hó, kàu- oân tio̍h chē; nā ē thang siat-hoat chē tī tuì-bīn sī siāng-hó, ia̍h kiò ha̍k-seng chi̍t-ê chi̍t-ê lâi khiā tī i ê sin-piⁿ hō͘ i siū. án-ni, gín-ná ē khah oa̍h-tāng, kàu-oân khah bē siān, koh-khah ū ki- hoē thang khoàⁿ ha̍k-seng lóng ū teh chhut-la̍t á bô. Ū kuí-nā keng ê Chú- ji̍t-o̍h tio̍h ēng pài-tn̂g-thiaⁿ ê the-í lâi kà; án-ni-seⁿ khah huì-khì, in-uī kàu- oân bē-tit-thang chē tī ha̍k-seng ê tuì- bīn. Nā-sī án-ni, chhiáⁿ kàu-oân hō͘ ha̍k- seng chē chi̍t choā, ia̍h i tú-tú chē tī tē-jī choā, tī in ê āu-bīn, iû-goân koán khah ē-tio̍h, ia̍h kiò in chi̍t-ê chi̍t-ê lâi khiā tī i ê sin-piⁿ. Nā ha̍k-seng chi̍t-tè í-liâu chē bē-lo̍h, nn̄g saⁿ ê thang kap kàu-oân chē tī hit ê tē jī choā. Lūn kàu-oân kóng kò͘-sū ê sî, i iàu-kín tio̍h khiā, ēng oa̍h-tāng ê khoán lâi hêng-iông hit ê kò͘-sū.
Lūn kà jī-bó ê hong-hoat, chiàu goá bat khoàⁿ, khah-chē lâng iáu sī toè kū- khoán lâi kà; án-ne-seⁿ chám-jiân khah uî-lân, koh sī khah bô chiàu kàu-siū- hoat ê lí. Hiān-sî Jī-bó ê tē-jī bīn sī chò tē-it bīn ê tuì-bīn, nā-sī hian-khui liâm-piⁿ ē tuì thâu chi̍t-bīn lâi jīn tē-jī bīn ê jī. Chhiáⁿ kàu-oân m̄-thang tāi- seng chò chi̍t-ē kà tē-it bīn, b ch chh, a ah aⁿ, e, i, o, u, hiah ê choā. Khah hó, kà b ch chh hit choā liáu, chiū liâm-piⁿ jīn tē-jī bīn ê it chām, m, p, ch, b. Kà b ch chh ê sî, ha̍k-seng tio̍h ēng ka-tī ê chéng-thâu-á lâi kí, chóng-sī kàu-oân m̄- thang hō͘ i ēng chéng-thâu-á lâi khàm- jī. I nā ē-hiáu tha̍k b ch chh lo̍h--lâi, kiò i tha̍k khí--khì; ts th t, ûn-ûn. Nā- sī siūⁿ-bē-chhut, iàu-kín m̄-thang ti̍t- chiap liām hō͘ i toè, án-ne oh chìn-pō͘, in-uī i kan-ta beh toè lí ê siaⁿ lâi bóng- liām. Tio̍h kiò i pún-sin tuì b ch chh tha̍k--lo̍h-lâi, kàu i só͘ bē kì-tit ê jī; án- ne-seⁿ ka-tī chhoē-tio̍h, khah ē kì-tit. B ch chh ê choā tha̍k lo̍h--lâi, tha̍k khí-- khì, lóng se̍k, tio̍h ēng iân-pit chò kì-hō, ia̍h kiò i tha̍k tuì-bīn ê tē-it chām. Chit chām ū nn̄g choā, ta̍k choā tio̍h tha̍k koè khì tha̍k koè-lâi. Nā bē kì-tit sím- mi̍h jī, ha̍k-seng pún-sin tio̍h chhoē tī thâu-bīn ê it choā, tuì b ch chh tha̍k-- lo̍h-lâi kàu chhoē--tio̍h. Á-sī kàu-oân thang pò i khoàⁿ, kiám-chhái ha̍k-seng liâm-piⁿ ē jīn-tit.
Kî-û ê Jī-bó lóng tio̍h chiàu chit ê lí- khì lâi kà. Tē-jī choā, a ah aⁿ, kà-liáu, chiū jīn tē-jī chām ê jī, ap, au, at; tē- saⁿ choā, e eh eⁿ, kà-liáu, tio̍h jīn tē-saⁿ chām, eng, eh, eⁿ; ûn-ûn. Ta̍k choā iû- goân tha̍k lo̍h-lâi tha̍k khí-khì; á-sī tha̍k koè-khì tha̍k koè-lâi. Tha̍k se̍k ê uī, ta̍k pái tio̍h chò kì-hō.
Teh kà im ê chām, hō͘ ha̍k-seng ēng chéng-thâu-á lâi liām 1,2,3,4,5,6,7,8. āu-lâi liām a á à ah â á ā a̍h. Ū-sî goá bat siá 2,3,5,7,8 tī Jī-bó ê téng- bīn, pang-chān ha̍k-seng kì-tit im. Mái, bān, pò, hit choā tek-khak m̄-thang kan-ta liām; ta̍k kù-oē tio̍h jīn-jī, ho͘- im, chhin-chhiūⁿ, “m ai, mai; nn̄g im, mái mái;” “b an, ban; chhit im, ban bán bàn bat bân bán bān.” Chiah ê choā ia̍h thang tha̍k koè-lâi.
Ū-sî kàu-oân tú-tio̍h ha̍k-seng ē-hiáu jīn-jī, chóng-sī lóng bē-hiáu tàu-im! Chhin-chhiūⁿ teh tha̍k tē-jī chām ê sî, i ài kóng, “b a, la,” á-sī “b an, han” Chit hō ha̍k-seng lán tio̍h kiò i seng liām jī-boé, chiah khah ē-hiáu tàu-im. Chhin- chhiūⁿ, “a, b a, ba;” “an, b an, bān;” “ak, b ak, bak.”
Jī-bó tha̍k-liáu, ha̍k-seng tio̍h tha̍k Pe̍h-oē-jī Tho̍k-pún lâi chiap-soà. Chit pún put-chí ha̍h-ēng, koh nā-sī chù- bûn 50 pún, kè-chîⁿ kan-ta peh-kak gîn. Tī chit pún ū Chú ê Kî-tó-bûn, Cha̍p- tiâu-kài, í-ki̍p pa̍t-hāng. Ha̍k-seng teh tha̍k Tho̍k-pún ê sî, iáu tio̍h tuì Jī-bó lâi jīn-jī; nā-sī jī ài bē kì-tit, khah hó koh chi̍t pái un-si̍p Jī-bó ê thâu-chi̍t bīn. Koh chhiáⁿ lia̍t-uī kàu-oân iû- goân ēng tú-á só͘ pâi-lia̍t ê hoat-tō͘ lâi kà Tho̍k-pún. iàu-kín tio̍h hō͘ ha̍k- seng ka-tī jīn-jī, ho͘-im; koh Tho̍k-pún tē-jī bīn ê choā tio̍h tha̍k lo̍h--lâi, tha̍k khí--khì. Kán-kán lâi kóng kàu-siū-hoat chi̍t hāng iàu-kín ê lí, chiū-sī tio̍h hō͘ ha̍k-seng ka-tī chhut-la̍t.
Jī-bó, tho̍k-pún, lóng tha̍k se̍k laiú-āu, ha̍k-seng beh tha̍k Sèng-keng chiám-jiân khah khoài. Hō͘ i tha̍k saⁿ-cha̍p siú, chiū hó; chhut chāi kàu-oân thiah tó chi̍t-chām; saⁿ-cha̍p kàu la̍k-cha̍p siú; iā-sī chhit-cha̍p kàu chi̍t-pah; chi̍t-pah saⁿ-cha̍p kàu chi̍t-pah la̍k-cha̍p; ûn-ûn. Saⁿ-kap chē ê ha̍k-seng m̄-thang tha̍k siong-siāng ê si. Koh chhiáⁿ kàu-oân iû-goân kan-ta tī tha̍k se̍k ê uī choè kì-hō. Si saⁿ-cha̍p siú liáu, hō͘ i tha̍k Iok-hān Hok-im-toān, kap Sù-tô͘ hēng-toān. Khéng chi̍t, nn̄g pún choè kàu-kho-su ê lí-khì, tī téng-ge̍h goá í-keng kóng-liáu. Nā sī ha̍k-seng chin gâu chìn-pō͘, teh siū i ê si iah-sī Sèng-keng ê sî, kàu-oân tio̍h tuì i só͘ pī-pān ê, lâi thiah hō͘ i tha̍k lán thiaⁿ, chiū hó; kiaⁿ-liáu nā lóng thiaⁿ, siū pa̍t-ê ha̍k-seng bē-hiáu. Ū-sî goá nā khoàⁿ bó͘ ha̍k-seng put-chí gâu chìn-pō͘, goá bat chún i làng chi̍t, nn̄g chiuⁿ, án-ni-siⁿ hō͘ i koh-khah kín tuì ī-pī-kho chhut-gia̍p, ji̍p Sèng-keng-kho; chóng-sī khah han-bān ê, bē kham-tit làng chiuⁿ.
Toā ǹg-bāng tuì só͘ kì kuí-kù hō͘ lia̍t- uī kàu-oân thang tit-tio̍h tām-po̍h-á ê kàu-siū-hoat, lâi saⁿ pang-chān tī lín só͘ chò iàu-kín ê kang-tiâⁿ. Goá kap lín put-chí tông-chêng. Goān lín tāi-ke tit-tio̍h Siōng-tè ê toā si-un.
漢羅（Ùi原文改寫）
教白話字ê方法
1925.08 485卷 p.9-10
(林--氏安)
Tī 這暫beh接續頂月所記--ê;chím仔beh講起教字母ê法度。
教員應該著一枝鉛筆做伊ê 伴！伊所著做記號--ê,就是學生所讀到hia ê所在；若是甚物choā ê字iáu-boē十分熟，m̄-thang做記號。趁這個法度有兩項ê利益。學生知伊著tuì佗位koh備辦，亦教員若beh koh再授伊ê 字母，抑是讀本、詩冊、聖經，kan-ta著看伊路尾擺ê記號就tuì hit choā來聽伊讀。第2項ê好：這個法度是激學生愛競爭ê心；先生若限伊著讀偌濟，驚了較無愛出力。論教員iáu有一項：較常我看教員teh教白話字ê時，in本身teh巡學生，無叫學生近倚in。今咱著體貼囡仔性；囡仔真愛運動，m̄-thang叫伊恬恬坐傷久，因為會siān,續變做無致意ê學生。較好，教員著坐；若會thang設法坐tī tuì面是上好，亦叫學生一個一個來企tī 伊ê 身邊hō͘ 伊授。án-ni，囡仔會較活動，教員較bē siān,koh較有機會thang看學生攏有teh出力抑無。有幾若間ê主日學著用拜堂廳ê the 椅來教；án-ni生較費氣，因為教員 bē得thang坐tī 學生ê 對面。若是án-ni，請教員hō͘ 學生坐一choā,亦伊抵抵坐tī第二choā,tī in ê後面，猶原管較會著，亦叫in一個一個來企tī 伊ê 身邊。若學生一塊椅條坐bē落，兩、3個thang佮教員坐tī hit個第二choā。論教員講故事ê 時，伊要緊著企，用活動ê款來形容hit個故事。
論教字母ê方法，照我bat看，較濟人iáu是toè舊款來教；án-ni生嶄然較為難，koh是較無照教授法ê理。現時字母ê第2面是做第一面et5ui面，若是掀開liâm-piⁿ 會tuì頭一面來認第2面ê字。請教員 m̄-thang第先做一下教第一面，b ch chh，a ah aⁿ, e, i, o, u,hiah ê choā。較好，教b ch chh hit choā了，就liâm-piⁿ認第2面ê 一站，m, p, ch, b。教b ch chh ê 時，學生著用家己ê指頭仔來記，總--是教員 m̄-thang hō͘ 伊用指頭仔來蓋字。伊若會曉讀b ch chh 落--來，叫伊讀起--去；ts th t，勻勻。若是想bē出，要緊 m̄-thang直接唸hō͘ 伊toè, án-ne 難進步，因為伊kan-ta beh toè 你ê聲罔唸。著叫伊本身tuì b ch chh讀--落--來，教伊所bē記得ê字；án-ne-siⁿ 家己chhoē--著，較會記得。B ch chh ê choā讀--落--來，讀起--去，攏熟，著用鉛筆做記號，亦叫伊讀tuì面ê第一站。這站有兩choā,逐choā著讀--過去讀--過--來。若未記得甚物字，學生本身著chhoē tī頭面ê一choā,tuì b ch chh 讀--落--來教chhoē--著。抑是教員thang 報伊看，kiám-chhái學生liâm-piⁿ 會認字。
其餘ê字母攏著照這個理氣來教。第二choā,a, ah, aⁿ，教了，就認第二站ê字，ap, au,at ; 第三choā,e, eh, eⁿ 教了，著認第三站，eng, eh, eⁿ ; 勻勻。逐choā猶原讀落來讀起去；抑是讀過去讀-來。讀熟ê位，逐擺著做記號。
Teh教音ê站，hō͘ 學生用指頭仔來唸1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8。後--來唸a á à ah â á ā a̍h。有時我bat寫2, 3, 5, 7, 8 tī 字母ê頂面，幫贊學生記得音。Mái,bān,pò,hit choā 的確 m̄-thang kan-ta唸；逐句話著認字，呼音，親像「m ai，mai ; 兩音，mái mái」「b an; ban；七音banbán bàn bat bân bán bān。」chiah-ê choā亦thang讀過來。
有時教員抵著學生會曉認字，總--是攏bē 曉鬥音！親像teh讀第2站ê 時，伊ài 講：「b a, la」抑是「b an, han」這號學生咱著叫伊先唸字母，才較會曉鬥音。親像「a，b a，ba」「an，b an，bān」「ak，b ak，bak。」
字母讀了，學生著讀《白話字讀本》來接續。這本不止合用，koh若是注文50本，價錢kan-ta 8角銀。Tī 這本有主ê祈禱文，10條誡，以及別項。學生teh讀讀本ê 時，iáu著tuì字母來認字；若是字ài bē記得，較好koh一擺溫習字母ê頭一面。Koh請列位教員猶原用抵仔所排列ê法度來教讀本。要緊著hō͘ 學生家己認字，呼音；koh讀本第2面ê choā著讀--落--來，讀起--去。簡簡來講教授法一項要緊ê理，就是著hō͘ 學生家己出力。
字母、讀本，攏讀熟了後，學生beh讀聖詩嶄然較快。Hō͘ 伊讀30首，就好；出在教員摘佗一站；30到60首；抑是70到100；130到160；勻勻。相佮坐ê學生m̄-thang讀相像ê詩。Koh請教員猶原kan-ta tī讀熟ê位做記號。詩30首讀了，hō͘ 伊讀《約翰福音傳》，佮《使徒行傳》。揀一兩本做教科書ê理氣，tī 頂月我已經講了。若是學生真gâu進步，teh授伊ê 詩抑是聖經ê 時，教員著tuì伊所備辦--ê,來摘hō͘ 伊讀hō͘咱聽，就好；驚了若攏聽，授別個學生bē 曉。有時我若看某學生不止gâu 進步，我bat准伊làng一兩章，án-ni生hō͘ 伊koh較緊tuì預備科出業，入聖經科；總--是較頇顢--ê,bē堪得làng章。
大向望tuì 所記幾句hō͘ 列位教員thang得著淡薄仔ê教授法，來相幫贊tī lín所做要緊ê工程。我佮lín不止同情。願lín逐家得著上帝ê大施恩。