酒精
Chiú-cheng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第385卷 |
| 日期 | 1917/4 |
| 頁數 | 9 |
白話字（原文數位化）
Chiú-cheng
1917.04 385 koàn p.9-10
II
Kuí-nā cha̍p nî chêng chi̍t uī i-seng siá phoe hō͘ i ê pêng-iú kóng: “Lí nā beh chia̍h tām-po̍h chiú, tio̍h jīn chit ê mi̍h sī chhia-chhí,iā tio̍h chhut hit ê kè-ta̍t. Khah siông hit ê kè-ta̍t sī tām-po̍h sit- lo̍h kiān-khong, á-sī tì-huī, á-sī hó sèng- chêng hit hō.” I só͘ kóng-ê taⁿ koè chē- chē chhì-giām thang chai sī ū iáⁿ. Chiú àn-cháiⁿ-iūⁿ bô lī-ek seng-khu, téng goe̍h iā ū kóng. iáu ū kuí-nā hāng thang siūⁿ. Tī Se-kok ū chin chē Seng-bēng Pó-hiám Hoē-siā; khoàⁿ in ê chóng-kè chiū chai kìm-chiú-ka pí bô kìm-ê pêng-kin ū khah tn̂g hoè-siū, koh ū-ê chún kìm-chiú ê lâng chhut pó-hiám-liāu pí bô kìm-chiú-ê khah chió. M̄-nā án-ni; bē chiú ê siong- gia̍p-ka in beh khì pó-hiám, só͘ tio̍h la̍p ê chîⁿ pí pa̍t lâng khah tāng, iū-koh pó-hiám hoē-siā ū-ê m̄ siu i. Che sī in-uī in sí-bô ê siàu-gia̍h pí pa̍t lâng khah chē. Tī Suī-su kok muí nî sí ê 100 ta-po͘-lâng 10-ê sī uī-tio̍h chiú-cheng. Ì-sù chiū-sī in só͘ ū ê pīⁿ chhin-chhiūⁿ sio̍k tī hì, á-sī koaⁿ, á-sī sîn-keng hē-thóng, hit ê goân-in sī tuì chia̍h chiú.
Gín-ná chá-sí chin chē iā sī in-uī pē- bú chia̍h chiú. Chò lāu-bú ê lâng m̄ thang chhò-gō͘; in nā teh chia̍h chiú chiū hit ê chhī kiáⁿ ê leng ē khah chió iā khah bô chu-ióng, tì-kàu eⁿ-á ū sún-hāi. Chiú iā ē chhiúⁿ-toa̍t lâng thiàⁿ kiáⁿ ê sim. Ū chē-chē thàn- chia̍h lâng ēng ta̍k lé-pài ê sin-lô la̍k hūn ê chi̍t hūn lâi chia̍h chiú, iā kî-û-ê tio̍h chò kàu-gia̍h thang bé ka-tī kap hū-jîn lâng í-ki̍p kuí-nā ê gín-ná ê bí- niû, i-chiûⁿ, kap soè chhù téng-téng ê só͘-huì. Koh ū loā-chē ke uī-tio̍h lāu- pē chia̍h chiú chiah liông-poē, che sǹg bē liáu.
Lâng chia̍h chiú m̄-nā sī khah khoài phoà-pīⁿ, koh i só͘ chò ê kang iā khah m̄ chiâⁿ mi̍h. Liân chia̍h tām-po̍h iā ē hō͘ i ê kin-la̍t khah chió. Bat ū nn̄g tuī ê peng chò chho͘ kang thàn chîⁿ lâi pí- kàu: chi̍t tuī iáu-boē chò-khí tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú, chi̍t tuī bô chia̍h chiú. Tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú hit chi̍t tuī khí-thâu chin oa̍h-tāng chhut-la̍t, nā-sī khah thêng siān-siān; kàu ê-hng só͘ chò-chiâⁿ ê kang chám-jiân khah su pa̍t tuī-ê. āu pái koh chhì-khoàⁿ: hit ê tē- jī tuī tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú, hit ê chia̍h be̍h-á-chiú--ê taⁿ bô chia̍h. Só͘ tú- tio̍h-ê tú sio-siāng: chia̍h be̍h-chiú hiah-ê kàu ê-hng bē pí-tit.
Ū chi̍t ê So͘-kek-lân ê hó-gia̍h lâng (Carnegie) tī i ê só͘-chāi chhiàⁿ chin chē chò kang lâng. I teh chhiàⁿ kang ū tiāⁿ-tio̍h ê kui-kí, chiū-sī kiàn ū kìm- chiú-ê i ê sin-lô pí bô kìm-ê ke cha̍p hūn chi̍t. In-uī i kóng kìm-chiú-ê só͘ chò ê kang sī khah ta̍t.
M̄-nā chò pêng-siông ê kang, koh beh tam-tng hui-siông ê jím-nāi iā sī án-ni. Chhin-chhiūⁿ thàm-hiám sin tē, á-sī ūn-tōng ê lâng, iā tio̍h kìm chiú. Thàm- hiám Lâm Pak Hân-tō ê lâng tio̍h keng-koè hui-siông tn̂g-tn̂g ê iau-gō koâⁿ kap ià-siān. Ū sî in-uī sng-seh ê tē pháiⁿ kiâⁿ, chi̍t ji̍t chīn la̍t chí-ū kiâⁿ phò͘- goā lō͘ nā-tiāⁿ. Koh só͘ ū ê ji̍t-si̍t lóng sī ka-tī toà-khì-ê, iā ū tiāⁿ-tio̍h ê gia̍h, te̍k-pia̍t ê khoán, tē it chu-ióng, tē it ē hō͘ seng-khu sio-lō-ê. Chóng-sī in lóng bô toà chiú, che sī àn-cháiⁿ-iūⁿ? Chiú kiám bē-ē hō͘ lâng sio-lō koh oa̍h-tāng mah? In khah chai: chia̍h chiú hit hō ê sio-lō ē pìⁿ chò léng, hit hō ê oa̍h-tāng ē pìⁿ chò bô la̍t.
Lâng m̄-nā ài seng-khu ióng-kiāⁿ, koh ài ū cheng-sîn gâu siūⁿ. Chóng-sī ū chi̍t ê i-seng kóng: “Lâng nā hō͘ chiú-cheng kám-tio̍h, chiū ka-tī ê ngó͘-koan bē oá-khò-tit”. Kīn-lâi ū teh chhì náu-la̍t ê tāi-chì. Siū chhì-giām ê lâng ū-ê chia̍h chiú (ū chi̍t niú khah ke ê chiú-cheng tī-teh), ū-ê lóng bô chia̍h. Khó liáu lóng ū chhò tī-teh, chóng-sī kìⁿ-nā bô chia̍h chiú ê lâng nā sǹg 100 ê chhò, chia̍h chiú-ê chiū ū 153 ê chhò.
Chia̍h chiú-ê chin khoài chhò-gō͘, chin khoài hō͘ lâng siat . Nā ài làu lâng kóng chhut ún-ba̍t ê tāi-chì, ka-tī-ê á- sī pa̍t lâng-ê, kan-ta ēng chiú chhiáⁿ i, chiū khah siông hit ê ún-ba̍t ê sū lóng piàⁿ-chhut hō͘ lâng chai. Chhin-chhiūⁿ ē-té só͘ kì kuí-nā ê si̍t-sū sī piáu-bêng chit ê ì-sù. Bat ū chi̍t ê kiông kok kap chi̍t ê sió kok teh kau-chiàn, hit ê kiông kok ê peng ta̍uh-ta̍uh hām-lo̍h tī sió kok ê lô-bāng. āu-lâi ū lâng mn̄g toā kok chi̍t ê peng kóng thái hit ê sió kok hiah gâu phiàn in; i kan-ta ìn chi̍t kù kóng, “Sió kok ê peng bô chia̍h chiú”.
Kū-nî tī āu-soaⁿ ū chi̍t ê lâng, tuì Koan-im-soaⁿ chit pêng khì kàu Phoh- sit-koh hit pêng pān tāi-chì; tio̍h koè kuí-nā tiâu khe, koh sī lo̍h-hō͘ thiⁿ. Tńg-lâi ê sî, lâng í-keng chiú-chuì; kàu khe-té ê soa-po͘ ià-siān, tī-hia tó teh khùn. Bâng-bâng m̄-chai chhut khe- lâu. Beh àm ê sî i hō͘ chuí uî-teh chiū chhíⁿ, hit-sî chuí liâm-piⁿ tiòng moá. Chhin-lâng chai i iáu-boē tò-lâi, chiū kia̍h hoé-pé khì chhoē. Kàu khe-piⁿ i ê kiáⁿ chiū thiaⁿ-tio̍h lāu-pē ê siaⁿ, teh kiò “Kiù miā! kiù miā! khiā bē tiâu lah!” Chóng-sī bē hù, bô hoat-tō͘. Hit ê kan- khó͘ lâng, taⁿ chai guî-hiám, cheng-sîn pek-chhiat kiû-kiò, kàu hut-jiân bô thiaⁿ-kìⁿ siaⁿ, chiū chai hō͘ chuí lâu khì.
Tī āu-soaⁿ ū só͘-chāi chhiⁿ-hoan iáu- boē tâu-hâng, iáu chin hó-táⁿ, só͘-í tī soaⁿ-kha siat ài-ióng-liâu lâi sûn-sī. Ū sî liân hiah ê kéng-chhat soà hō͘ chhiⁿ-hoan thâi-sí’; thiaⁿ lâng kóng chē-chē pái sī in-uī kéng-chhat ū chia̍h chiú-chuì bô tî-hông chiah án-ni. In-uī chia̍h chiú ē hō͘ lâng hiah-ni̍h m̄ chai guî-hiám, koh bē hiáu tî-hông, só͘-í Bí-kok ê toā thih-tō-pō͘ khah chē m̄ chhiàⁿ bô kìm-chiú ê lâng tī-hia chò kang. Téng-bīn hit uī i-seng só͘ kóng- ê sī tio̍h: tuì chiú ē sit-lo̍h kiān-khong kap tì-huī, chiū-sī.
漢羅（Ùi原文改寫）
酒精
1917.04 385卷 p.9-10
II
幾若十年前一位醫生寫批hō͘ 伊ê 朋友講：「你若beh食淡薄酒，著認這個物是奢侈，也著出hit 個價值。較常hit個價值是淡薄失落健康，抑是智慧，抑是好性情hit號。」伊所講--ê今過濟濟試驗thang知是有影。酒àn怎樣無利益身軀，頂月也有講。iáu有幾若項thang想。Tī 西國有真濟生命保險會社；看in ê總計就知禁酒家比無禁--ê平均有較長歲壽，koh有ê 准禁酒ê人出保險料比無禁酒--ê較少。不但án-ni；賣酒ê商業家in beh去保險，所著納--ê錢比別人較重，又koh保險會社有ê m̄ 收--伊。Che是因為in死亡ê數額比別人較濟。Tī 瑞士國每年死ê 100查甫人10個是為著酒精。意思就是in所有ê 病親像屬tī 肺、抑是肝，抑是神經系統，hit個原因是對食酒。
囡仔早死真濟也是因為父母食酒。做老母ê人m̄-thang錯誤；in若teh食酒就hit 個飼子ê乳會較少也較無滋養，致到嬰仔有損害。酒也會搶奪人疼子ê心。有濟濟趁食人用逐禮拜ê薪勞6分ê一份來食酒，也其餘ê著做夠額thang買家己kap婦人人以及幾若個囡仔ê米糧、衣裳，kap稅厝等等ê所費。Koh有偌濟家為著老父食酒才狼狽，che算bē了。
人食酒 m̄ 若是較快破病，koh伊所做ê工也較m̄ 成物。連食淡薄也會hō͘ 伊ê 筋力較少。Bat有兩隊ê兵做粗工趁錢來比較：一隊iáu-boē做起代先食麥仔酒，一隊無食酒。代先食麥仔酒hit一隊起頭真活動出力，但是較停siān-siān;到e昏所做成ê工cham然較輸別隊--ê。後擺koh試看：hit個第二隊代先食麥仔酒，hit個食麥仔酒--ê今無食。所tu著et5u相像：食麥酒hiah-ê 到e昏bē比得。
有一個蘇格蘭ê好額人( Carnegie ) tī 伊ê 所在倩真濟做工人。伊teh倩工有定著ê規矩，就是見有禁酒--ê伊ê 薪勞比無禁--ê加十份一。因為伊講禁酒--ê所做ê工是較值。
M̄ 若做平常ê工，koh beh擔當非常ê忍耐也是án-ni。親像探險新地，抑是運動ê人，也著禁酒。探險南北寒道ê人著經過非常長長ê枵餓、寒kap厭siān。有時因為霜雪ê地歹行，一日盡力只有行舖外路nā-tiāⁿ。Koh所有ê日食攏是家己帶去--ê,也有定著ê額，特別ê款，第一滋養，第一會hō͘ 身軀燒lō --ê。總--是in攏無帶酒，che是àn怎樣？酒kiám bē會hō͘ 人燒lō koh活動--mah ? In較知：食酒hit號ê 燒lō 會變做冷，hit號ê活動會變做無力。
人 m̄ 若ài身軀勇健，koh ài有精神gâu想。總--是有一個醫生講：「人若hō͘酒精感--著，就家己ê五官bē倚靠--tit。」近來有teh試腦力ê代誌。受試驗ê人有ê 食酒 ( 有一兩較加ê酒精tī--teh )，有ê 攏無食。考了攏有錯tī--teh，總--是見若無食酒ê人若算100個錯，食酒ê就有153個錯。
食酒ê真快錯誤，真快hō͘ 人設。若愛làu人講出隱密ê代誌，家己ê抑是別人ê,kan-ta用酒請--伊，就較常hit個隱密ê事攏摒出hō͘ 人知。親像下底所記幾若個實事是表明這個意思。Bat有一個強國kap一個小國teh交戰，hit個強國ê兵ta̍uh-ta̍uh陷落tī 小國ê羅網。後--來有人問大國一個兵講thái hit個小國hiah gâu 騙--in ; 伊kan-ta應一句講：「小國ê兵無食酒」。
舊年tī 後山有一個人，對觀音山這爿去到phoh-sit-koh hit爿辦代誌；著過幾若條溪，koh是落雨天。轉--來ê 時，人已經酒醉；到溪底ê沙埔厭siān,tī hia倒teh睏。茫茫 m̄ 知出溪流。Beh暗ê 時伊hō͘ 水圍--teh就醒，hit時水liâm-piⁿ 漲滿。親人知伊iáu-boē倒--來，就kia̍h火把去chhoē。到溪邊伊ê 子就聽著老父ê聲，teh叫「救命！救命！企boē tiâu--lah !」總--是bē 赴，無法度。Hit個艱苦人，今知危險，精神迫切求叫，到忽然無聽見聲，就知hō͘ 水流去。
Tī 後山有所在生番iáu-boē投降，iáu真好膽，所以tī山腳設隘勇寮來巡視。有時連hiah ê警察續 hō͘生番thâi--死；聽人講濟濟擺是因為警察有食酒醉無持防才án-ni。因為食酒會hō͘ 人hiah--ni̍h m̄ 知危險，koh bē曉持防，所以美國ê大鐵道部較濟m̄ 倩無禁酒ê人tī hia做工。頂面hit位醫生所講--ê是著：對酒會失落健康kap智慧，就是。