歐洲戰事
Au-chiu Chiàn-sū
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第381卷 |
| 日期 | 1916/12 |
| 頁數 | 9-10 |
白話字（原文數位化）
Au-chiu Chiàn-sū.
- 12, no. 381, pp. 9-10
Kīn-lâi ū kuí-nā ê Tâi-oân pêng-iú tuì goá kóng, Tek-kok ê Hông-tè chiù-choā kóng I chit-tia̍p ài káng-hô, m̄-kú Eng-kok bián-kóng I iû-goân tio̍h chhut-la̍t kap in sio-thâi. Chit kù khiok thang kóng sī ū iáⁿ. Taⁿ lâi siūⁿ hiān-sî Eng-kok kap kî-û hiah ê Liân-ha̍p-kok m̄ khéng káng-hô sī uī-tio̍h sím-mi̍h in-toaⁿ.
Tāi-seng siūⁿ Tek-kok hiān-sî ài hô sī siáⁿ-sū? Sī in-uī chit kuí goe̍h ji̍t ê tiong-kan I chám-jiân toā su. Tī 1914 nî 7 goe̍h boé hit-tia̍p Tek-kok siáⁿ-sū chhut-thâu chhap Ò-kok kap Sek-ní-î chit chân-sū, soà bián-kióng thong Au-chiu lia̍t kok tio̍h sio thâi? Sī in-uī i ǹg-bāng khoài-khoài iâⁿ Hoat kap Ngô͘-lô, kàu boé ē iâⁿ Eng-kok. Tek ài koán thong Au-chiu, só͘-í phò-hoāi hia̍p-iok khì phah Pe̍k-ní-gī. Nā m̄-sī chit ê tāi-chì kiám-chhái Eng-kok lóng bô hūn tī hiān-sî ê kau-chiàn. Tek, Eng, Hoat, Ngô͘ kap pa̍t kok lóng ū li̍p-iok tǹg ìn beh khoàⁿ-kò͘ Pe̍k-kok, hō͘ I chū-chú. Kàu-sî Tek poē-iok, ài koè Pe̍k ê thó͘-tē lâi khì phah Hoat. Eng siú iok só͘-í phah Tek.
Tek-kok hiám-hiám iâⁿ. Tuì chāi-chá Hoat kap Eng sìn Tek ū hó ì-sù, só͘-í bô sím-mi̍h pī-pān lio̍k-kun kap kun-chong. Tek àm-chīⁿ pī-pān chin chiâu-pī, só͘-í ū chiàm Pe̍k khah chē ê thó͘-tē, iā hiám-hiám chiàm kàu Hoat ê kiaⁿ-siâⁿ Pa-lê-su. oá nn̄g nî kú Tek ti̍t-ti̍t khah-iâⁿ, chhiò Eng-kok bô hē-lo̍h ê lio̍k-kun, iā hit sî lóng bô kiû hô. Chóng-sī tī hit nn̄g nî ê tiong-kan Hoat, Ngô͘ kap Eng ū pī-pān chiok-gia̍h ê peng kap kun-chong, tì-kàu Tek toā su iā tuì pún-nî 7 goe̍h 1 hō khí ti̍t-ti̍t thè. uī-tio̍h án-ni Tek chiū àm-chīⁿ kiû Bí-kok chhut-thâu lâi káng-hô soah chiàn. Tek tāi-khài tuì Bí-kok só͘ kóng chiū-sī: Tio̍h khoàⁿ Au-chiu kin-á-ji̍t ê tē-tô͘ chiū chai goán ū chiàm Pe̍k, Hoat kap Ngô͘ loā-chē ê thó͘-tē; án-ni goán ū khah-iâⁿ só͘-í eng-kai soah.
Chóng-sī kàu chit-chūn Tek ê Hông-tè kap in ê Gī-īⁿ lóng bêng chai in iáu-boē tit-tio̍h in ka-tī khí chiàn hit-sî ê ǹg-bāng, iā chai hit ê ǹg-bāng in ún-tàng tit bē tio̍h. iū-koh in chai sī tuì Eng-kok ê gîn-hāng kap Eng-kok ê kun-chong chiū bē-ē chiâⁿ in só͘ toā him-bō͘--ê, ēng in ê sè-le̍k lâi chiáng-koán thiⁿ-ē bān kok. Só͘-í Tek chhim-chhim oàn-hīn Eng, lia̍h I chò in tē-it toā ê tuì-te̍k. Sī uī-tio̍h án-ni chiū kīn-lâi siông-siông phài poe-chûn khì hiat pho̍k-lia̍t-tân tī Eng-kok, lâi hāi-sí hū-jîn lâng kap gín-á. In ê hái-kun bô hoat-I, chiū teh ǹg-bāng nā tuì thiⁿ-téng hiat pho̍k-lia̍t-tân Eng-kok ê peh-sìⁿ ē toā kiaⁿ.
Taⁿ Tek-kok ài hô, chiū Liân-ha̍p-kok siáⁿ-sū m̄ khéng? Chiàu m̄-chai iáⁿ ê lâng teh khoàⁿ Eng, Hoat, Ngô͘, Í-tāi-lī hiah-ê eng-kai tio̍h kap Tek kín hô sī khah tio̍h. Ta̍k ji̍t ê khai-huì lóng sǹg bē liáu, chē-chē seng-lí ū thêng, iā siāng hó ê siàu-liân lâng sí-siong sǹg oá chi̍t chheng la̍k pah bān. Nā kan-ta siūⁿ hiah-ê, chiū tio̍h kín hô; chóng-sī ū khah iàu-kín ê tāi-chì, só͘-í Liân-ha̍p-kok hiān-sî m̄ khéng káng-hô. Sī sím-mi̍h tāi-chì? Tē it iàu-kín ū nn̄g hāng: -
-
Tio̍h tāi-seng koáⁿ Tek chhut Pe̍k-ní-gī. Eng-kok soan-chiàn sī uī-tio̍h chit ê in-toaⁿ. iā tio̍h koáⁿ Tek chhut Hoat kap Ngô͘ ê thó͘-tē.
-
Tio̍h phah Tek kàu tó-tē; nā bô, chiū bián kuí nî I beh koh khí koh-khah toā sún-hāi ê chiàn-cheng. Liân-ha̍p kok hiān-sî hiah-ni̍h chhut-la̍t kau-chiàn, sī in-uī ǹg-bāng āu sè-tāi lóng m̄ bián sio-thâi, ē éng-oán saⁿ hô. In tāi-ke chai nā beh tit-tio̍h chit hō ê hok-khì, chiū chū-khoa ê Tek-kok tio̍h pìⁿ chò khiam-pi.
Tek-kok iâⁿ hit-sî lóng bô chhiáⁿ Tiong-li̍p kok káng-hô. Taⁿ in ê lio̍k-kun, hái-kun, kap khong-tiong ê poe-chûn ti̍t-ti̍t su, só͘-í tī Bí-kok ê Sin-bûn-pò khai chîⁿ chin chē, teh khǹg Tiong-li̍p kok chhut-thâu káng-hô. Tek-kok nā kam-goān hêng Pe̍k ê thó͘-tē, iā poê in kàu-gia̍h; nā kam-goān pó jî-hō͘ m̄ káⁿ koh khí chit hō hām-hāi ê chiàn-loān, kàu hit-tia̍p chiū ē thang káng-hô. Nā bô án-ni, nā chit-tia̍p ū hô-pêng, chiū khai bē-sǹg-tit ê gîn, iā sí-siong chi̍t chheng la̍k pah bān lâng, sī lóng kui tī khang-hi.
Tiong-li̍p kok ê sin-bûn kóng kàu 7 goe̍h sí-siong ê peng sī chiàu ē-té:-
Kok
Sí-bông
Tio̍h-siong
Kiōng
Ò-tē-lī
71,8000
177,7000
249,5000
Pe̍k-ní-gī
5,0000
11,0000
16,0000
Bu̍t-gâ-lī
2,5000
6,0000
8,5000
Eng-kok
20,5000
51,2000
71,7000
Hoat-kok
88,5000
211,5900
300,0000
Tek-kok
88,5500
211,6300
300,1800
Ngô͘-lô
149,8000
382,0000
531,8000
Sek-hui-a
11,0000
14,0000
25,0000
Thó͘-ní-kî
15,0000
35,0000
50,0000
Lóng-kiōng
463,1500
1124,5300
1587,6800
Tī 10 goe̍h Tek-kok tāi-sîn pò in ka-tī sí-siong kap siū-lia̍h ê peng lóng-kiōng 375,5693. Thong Tâi-oân ê peh-sìⁿ lóng-kiōng ū 352,9343. án-ni kan-ta Tek-kok só͘ sit-lo̍h ê peng, pí thong Tâi-oân ê jîn-sò͘ koh khah chē. Kiû Siōng-tè bô lūn tó chi̍t pêng ū chiàu gī, tio̍h hō͘ gī-ê hit pêng kín iâⁿ, lâi soah chiàn.
漢羅（Ùi原文改寫）
歐洲戰事。
1916.12，no.381，pp.9-10
近來有幾若个台灣朋友對我講，德國的皇帝咒誓講伊這霎愛講和，毋過英國免講伊猶原著出力佮in相刣。這句卻通講是有影。今來想現時英國佮其餘遐的聯合國毋肯講和是為著甚物因端。
代先想德國現時愛和是啥事？是因為這幾月日的中間伊嶄然大輸。佇1914年7月尾彼霎德國啥事出頭插奧國佮Sek-ní-î這層事，紲勉強通歐洲列國著相刣？是因為伊向望快快贏法佮俄羅，到尾會贏英國。德愛管通歐洲，所以破壞協約去拍白耳義。若毋是這个代誌檢采英國攏無份佇現時的交戰。德，英，法，俄佮別國攏有立約頓印欲看顧白國，予伊自主。到時德背約，愛過白的土地來去拍法。英守約所以拍德。
德國險險贏。對在早法佮英信德有好意思，所以無甚物備辦陸軍佮軍裝。德暗靜備辦真齊備，所以有佔白較濟的土地，也險險佔到法的京城Pa-lê-su。倚兩年久德直直較贏，笑英國無下落的陸軍，也彼時攏無求和。總是佇彼兩年的中間法，俄佮英有備辦足額的兵佮軍裝，致到德大輸也對本年7月1號起直直退。為著按呢德就暗靜求美國出頭來講和煞戰。德大概對美國所講就是：著看歐洲今仔日的地圖就知阮有佔白，法佮俄偌濟的土地；按呢阮有較贏所以應該煞。
總是到這陣德的皇帝佮in的議院攏明知in猶未得著in家己起戰彼時的向望，也知彼个向望in穩當得袂著。又閣in知是對英國的銀項佮英國的軍裝就袂會成in所大欣慕--的，用in的勢力來掌管天下萬國。所以德深深怨恨英，掠伊做in第一大的對敵。是為著按呢就近來常常派飛船去hiat爆裂彈佇英國，來害死婦人人佮囡仔。In的海軍無法伊，就咧向望若對天頂hiat爆裂彈英國的百姓會大驚。
今德國愛和，就聯合國啥事毋肯？照毋知影的人咧看英，法，俄，以大利遐的應該著佮德緊和是較著。逐日的開費攏算袂了，濟濟生理有停，也上好的少年人死傷算倚一千六百萬。若干焦想遐的，就著緊和；總是有較要緊的代誌，所以聯合國現時毋肯講和。是甚物代誌？第一要緊有兩項：-
-
著代先趕德出白耳義。英國宣戰是為著這个因端。也著趕德出法佮俄的土地。
-
著拍德到倒地；若無，就免幾年伊欲閣起閣較大損害的戰爭。聯合國現時遐爾出力交戰，是因為向望後世代攏毋免相刣，會永遠相和。In大家知若欲得著這號的福氣，就自誇的德國著變做謙卑。
德國贏彼時攏無請中立國講和。今in的陸軍，海軍，佮空中的飛船直直輸，所以佇美國的新聞報開錢真濟，咧勸中立國出頭講和。德國若甘願還白的土地，也賠in夠額；若甘願保而後毋敢閣起這號陷害的戰亂，到彼霎就會通講和。若無按呢，若這霎有和平，就開袂算得的銀，也死傷一千六百萬人，是攏歸佇空虛。
中立國的新聞講到7月死傷的兵是照下底：-
國
死亡
著傷
共
奧地利
71,8000
177,7000
249,5000
白耳義
5,0000
11,0000
16,0000
Bu̍t-gâ-lī
2,5000
6,0000
8,5000
英國
20,5000
51,2000
71,7000
法國
88,5000
211,5900
300,0000
德國
88,5500
211,6300
300,1800
俄羅
149,8000
382,0000
531,8000
Sek-hui-a
11,0000
14,0000
25,0000
土耳其
15,0000
35,0000
50,0000
攏共
463,1500
1124,5300
1587,6800
佇10月德國大臣報in家己死傷佮受掠的兵攏共375，5693。通台灣的百姓攏共有352,9343。按呢干焦德國所失落的兵，比通台灣的人數閣較濟。求上帝無論佗一爿有照義，著予義-的彼爿緊贏，來煞戰。