蘇，上，福的狀況
So͘, Siōng, Hok ê Tsōng-hóng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 石安慎 Chioh An-sīn |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第380卷 |
| 日期 | 1916/11 |
| 頁數 | 5-6 |
白話字（原文數位化）
So͘, Siōng, Hok ê Tsōng-hóng.
(Chioh[sic.] An-sīn kì).
- 11, no. 380, pp. 5-6
Téng-pang goá kap goá ê ka-heng An-chiok tuì 6 ge̍h 23 hō ū khì Hok-chiu, Siōng-hái, So͘-chiu khoàⁿ kàu-hoē bûn-bêng ê só͘-tsāi. Kàu 7 ge̍h 20 hō chiah tò-lâi Tâi-oân. Taⁿ ài chiong só͘ khoàⁿ-kìⁿ ê kán-lio̍k lâi kóng, pâi-lia̍t tī ē-toé:
(1) Hok-chiu ê só͘-tsāi, kàu-hoē put-chí oa̍h-tāng. Koe-chhī iā put-chí lāu-jia̍t. Muí ji̍t óng-lâi ê lâng chhin-chhiūⁿ Tâi-pak Kiōng-chìn-hoē óng-lâi ê lâng hiah tsoē. Iok ū chhit, poeh tsa̍p bān lâng. Pài-tn̂g iok ū 20 keng. Hok-chiu siâⁿ-goā ū chi̍t só͘-tsāi sī kiò-tsoè Lâm-tâi ê só͘-tsāi, iā ū pài-tn̂g kuí-nā keng, ū ê put-chí toā keng. Tē-it toā keng ê oē chē-tit 2000 lâng, lāi-bīn chi̍t ê hong-khîm 4000 kho͘. Tsoè lé-pài ê sî ū pûn ta̍t-á. Bo̍k-su ū hō͘ hoē-iú liām Bûn-tô͘ Sìn-keng, Tsa̍p-tiâu-kài, Kî-tó-bûn. Lâi lé-pài ê lâng lâm-lú put-chí chéng-tsoê. Chhēng tn̂g-saⁿ kap hâ-kûn ê lâng khah tsoē. Kàu-hoē ū siat Ha̍k-tn̂g put-chí tsoē, iā ū Sîn-ha̍k-hāu, iā ū Lâm-o̍h, lú-o̍h, Hū-o̍h, Ko-téng ê sió-o̍h. Ū chi̍t-keng Eng-hoâ tsu-īⁿ seng-tô͘ ū 500 tsó-iū lâng, tsá-àm lóng ū lé-pài. iā ū Kek-tì ha̍k-hāu, seng-tô͘ ū 270 lâng. Hit lāi-bīn ū chi̍t ê Sian-siⁿ oē hiáu Tâi-oân oē, ū chhiáⁿ goá kóng tō-lí tī Hok-chiu siâⁿ-lāi Thài-pêng-koe ê toā Pài-tn̂g. Kek-tì ha̍k-hāu ê Sian-siⁿ ū kā goá thong-e̍k Hok-chiu oē, ū chio-chi̍p put-chí tsoē lâng lâi thiaⁿ.
Kàu-hoē ū siat chi̍t keng chheng-liân hoē koán, iok ū 20 bān kho͘ khí ê. Hoē-oân iok ū nn̄g chheng. Ū hun 3 chióng ê hoē-huì, muí-nî ta̍k lâng, ū ê la̍p 8 kho͘, ū-ê la̍p 30 kho͘, ū-ê la̍p 100 kho͘. Lāi-bīn ū ūn-tōng-tiûⁿ, khoàⁿ sin-bûn ê só͘-tsāi, e̍k-tiûⁿ, kàu-sek, káng-tn̂g. Káng-tn̂g hiān-kim khah soè-keng, oē chē-tit 500 lâng nā-tiāⁿ, ū beh koh khí chi̍t keng káng-tn̂g, oē chē-tit 1500 lâng. Kàu-hoē á-sī sè-sio̍k nā beh ji̍p hoē lóng oē ēng-tit. Hok-chiu ê kàu-hoē teh heng-khí, khah-tsoē sī tuì o̍h-tn̂g kap chheng-liân-hoē lâi ke-thiⁿ ê, tsóng-sī tuì pa̍t khoán lâi ke-thiⁿ ê iā ū.
(2) Siōng-hái ê só͘-tsāi, kàu-hoē pí Hok-chiu sī khah toā ê kàu-hoē, koe-chhī pí Hok-chiu ka-pē ê lāu-jia̍t. Koe-lō͘ khah ū oē-seng, thiⁿ-khì put-chí hó. Bí, Eng, Hoat ê tso͘-kài koe-chhī put-chí bí-lē. Sì-hng ê hó-gia̍h lâng khah-tsoē î-ku lâi Siōng-hái; Siōng-hái kok-kok ê lâng put-chí tsoē, iā ū ìn-tō͘ lâng la̍k-ge̍h-thiⁿ pau-thâu-pò͘ teh tsoè Eng tso͘-kài ê sûn-tsa. Koe-lō͘ ū tiān-chhia, óng-lâi ê lâng put-chí lī-piān. Siōng-hái iā ū pháu-bé-tiûⁿ, sin-piⁿ ū chi̍t keng Sin-sè-kài ū sì tsàn ê toā lâu, kok tsàn ū put-chí tsoē î-sin ê mi̍h, kap kok khoán ê tōng-bu̍t. Nā beh ji̍p khì khoàⁿ ê lâng tio̍h seng boé ji̍p-tiûⁿ-koàn. Hô-kîⁿ ū goā-kok kong-hn̂g, iā ū Siōng-hái lâng ê kong-hn̂g. Ū Thoân-kàu-su ta̍k ji̍t tī kong-hn̂g-lāi teh pò͘-tō. Lâi thiaⁿ ê lâng put-chí tsoē. Siōng-hái ê pài-tn̂g pí Hok-chiu koh-khah tsoē. iā ū Tsa-keng hoē, chiū-sī Sèng-keng ê gián-kiù-hoē, sī lé-pài-tn̂g ê hū-sio̍k, khí chhin-chhiūⁿ ha̍k-hāu ê khoán. Siōng-hái iā ū goā-kok lâng ê pài-tn̂g. Tī Siōng-hái kàu-hoē iû-goân ū siat Lâm-o̍h, Lú-o̍h, kok khoán ū kuí-nā keng. iā ū Chheng-liân-hoē koán, pí Hok-chiu ū khah toā keng. Hoē-oân iā khah tsoē, kàu-sek kap káng-tn̂g, í-ki̍p téng-téng lóng pí Hok-chiu khah toā. Tuì Chheng-liân-hoē lâi sìn Tsú ê lâng iā boē chió. Siōng-hái ū chi̍t keng kàu-hoē ê Chheh-pâng, i-ê jī-hō sī Bí-hoâ tsu-koán. Put-chí tsoē uī ê sian-siⁿ teh tù chheh, hoan-e̍k put-chí tsoē kok ê Sèng-keng kap tō-lí ê chheh. I-ê toē-tiûⁿ iok ū Pang-kiô chhī-khu ê toā. Khóng-ha̍k-hoē ū chi̍t-uī Se-kok Bo̍k-su ū phài chi̍t uī pún-toē sian-siⁿ tsoan-kang chhoā goán nn̄g lâng chē tiān-chhia, khì khoàⁿ kok kàu-hoē bûn-bêng ê só͘-tsāi, só͘ khoàⁿ ê ū chin tsoē, tsóng-sī só͘ siá ê sī kán-lio̍k. Hok-chiu, Siōng-hái ê Se-kok Sian-siⁿ kap pún-toē Sian-siⁿ kuí-nā uī ū thok goán kā Tâi-oân ê kàu-hoē chhéng-an.
(3) So͘-chiu ê só͘-tsāi tuì Siōng-hái koh chē hé-chhia hiòng pak 20 phò͘. So͘-chiu sī tsá-sî Khiân-liông kun ū khì hit só͘-tsāi, só͘-í tī hia ê chhù khah tsoē lóng sī khiàu-chit-chhù. Siâⁿ-lāi huîⁿ-ti̍t 3 phò͘ goā, koe-lō͘ iā put-chí ū oē-seng, lâm-lú put-chí bûn-ngá. Kàu-hoē ū siat Ko-téng ê sió-o̍h, put-chí toā keng, iā ū 4 keng Lâm ê Tiong-ha̍k-hāu, 4 keng Lú-chú ê Tiong-ha̍k-hāu, Tāi-ha̍k lâm-lú kok chi̍t tsō, iā ū Pak ê Tiúⁿ-ló-hoē, Lâm ê Tiúⁿ-ló-hoē, iā ū Chìm-lé-hoē. Tsóng-sī nā beh khí o̍h-tn̂g, tāi-ke lóng ū liân-ha̍p lâi khí. Ū chi̍t-keng lé-pài-tn̂g lâu-kha sī lé-pài-thiaⁿ, lâu-téng ū siá chi̍t-ê pián, siá Būn-tō-só͘. Būn-tō-só͘ ê lāi-bīn ū nn̄g keng, chi̍t keng hō͘ lâng phah kiû, tsoè sek-lāi ê ūn-tōng, chi̍t keng teh hō͘ lâng thang khoàⁿ kàu-hoē ê sió-chheh, kap pò͘-tō-toaⁿ. Muí ji̍t ū chin tsoē lâng tī hit lāi-bīn teh mn̄g tō-lí. Tuì án-ni iā ū tit-tio̍h chin tsoē lâng lâi sìn Tsú. So͘-chiu ê kó͘-chek put-chí tsoē. Ū nn̄g ki chhut-miâ-siaⁿ ê thah, i ki sī Hó͘-khu-thah, i ki sī Phok-sū-thah, lāi-bīn ū put-chí tsoē kó͘-chek.
So͘-chiu ū chi̍t keng toā keng hu̍t-sī, lāi-bīn ū chheng goā sian ê ngó͘-siōng, ta̍k sian pí lâng khah koân-toā. Khah toā sian ê ū saⁿ sì tn̄g koân. Sui-jiân sī án-ni, m̄-kú lāi-bīn chhiⁿ-chhìn chhiⁿ-chhìn, hong-hoè hong-hoè, ngó͘-siōng kap biō, ū pháiⁿ chin tsoē, lāi-bīn jī-saⁿ cha̍p ê hê-siūⁿ chhēng kàu lâm-lâm luì-luì, khoàⁿ-liáu put-chí khó-lîn, Tuì án-ni lâi khoàⁿ keng-biō, chiām-chiām hong-hoè, kàu-hoē siat ê o̍h-tn̂g í-ki̍p lé-pài-tn̂g chiām-chiām ná hoat-tián. Taⁿ ǹg-bāng tī lán Tâi-oân kàu-hoē tī ta̍k só͘-tsāi ia̍h-sī oē án-ni-siⁿ ná chìn-pō͘.
漢羅（Ùi原文改寫）
蘇，上，福的狀況。
(石安慎記)。
1916.11，no.380，pp.5-6
頂幫我佮我的家兄An-chiok對6月23號有去福州，上海，蘇州看教會文明的所在。到7月20號才倒來台灣。今愛將所看見的簡略來講，排列佇下底：
(1)福州的所在，教會不止活動。街市也不止鬧熱。每日往來的人親像台北共進會往來的人遐濟。約有七，八十萬人。拜堂約有20間。福州城外有一所在是叫做南台的所在，也有拜堂幾若間，有的不止大間。第一大間的會坐得2000人，內面一个風琴4000箍。做禮拜的時有歕笛仔。牧師有予會友念門徒信經，十條誡，祈禱文。來禮拜的人男女不止整齊。穿長衫佮轄裙的人較濟。教會有設學堂不止濟，也有神學校，也有男學，女學，婦學，高等的小學。有一間英華書院生徒有500左右人，早暗攏有禮拜。也有格致學校，生徒有270人。彼內面有一个先生會曉台灣話，有請我講道理佇福州城內太平街的大拜堂。格致學校的先生有共我通譯福州話，有招集不止濟人來聽。
教會有設一間青年會館，約有20萬箍起的。會員約有兩千。有分3種的會費，每年逐人，有的納8箍，有的納30箍，有的納100箍。內面有運動場，看新聞的所在，浴場，教室，講堂。講堂現今較細間，會坐得500人nā-tiāⁿ，有欲閣起一間講堂，會坐得1500人。教會抑是世俗若欲入會攏會用得。福州的教會咧興起，較濟是對學堂佮青年會來加添的，總是對別款來加添的也有。
(2)上海的所在，教會比福州是較大的教會，街市比福州加倍的鬧熱。街路較有衛生，天氣不止好。美，英，法的租界街市不止美麗。四方的好額人較濟移居來上海；上海各國的人不止濟，也有印度人六月天包頭布咧做英租界的巡查。街路有電車，往來的人不止利便。上海也有跑馬場，身邊有一間親世界有四層的大樓，各層有不止濟維新的物，佮各款的動物。若欲入去看的人著先買入場券。河墘有外國公園，也有上海人的公園。有傳教師逐日佇公園內咧佈道。來聽的人不止濟。上海的拜堂比福州閣較濟。也有查經會，就是聖經的研究會，是禮拜堂的附屬，起親像學校的款。上海也有外國人的拜堂。佇上海教會猶原有設男學，女學，各款有幾若間。也有青年會館，比福州有較大間。會員也較濟，教室佮講堂，以及等等攏比福州較大。對青年會來信主的人也袂少。上海有一間教會的冊房，伊的字號是美華書館。不止濟位的先生咧著冊，翻譯不止濟國的聖經佮道理的冊。伊的地場約有枋橋市區的大。孔學會有一位西國牧師有派一位本地先生專工chhoā阮兩人坐電車，去看各教會文明的所在，所看的有真濟，總是所寫的是簡略。福州，上海的西國先生佮本地先生幾若位有託阮共台灣的教會請安。
(3)蘇州的所在對上海閣坐火車向北20舖。蘇州是早時乾隆君有去彼所在，所以佇遐的厝較濟攏是翹脊厝。城內橫直三舖外，街路也不止有衛生，男女不止文雅。教會有設高等的小學，不止大間，也有4間男的中學校，4間女子的中學校，大學男女各一座，也有北的長老會，南的長老會，也有浸禮會。總是若欲起學堂，大家攏有聯合來起。有一間禮拜堂樓跤是禮拜廳，樓頂有寫一个匾，寫問道所。問道所的內-論有兩間，一間予人拍球，做室內的運動，一間咧予人通看教會的小冊，佮佈道單。每日有真濟人佇彼內面咧問道理。對按呢也有得著真濟人來信主。蘇州的古蹟不止濟。有兩支出名聲的塔，i支是虎丘塔，i支是Phok-sū塔，內面有不止濟古蹟。
蘇州有一間大間佛寺，內面有千外身的偶像，逐身比人較懸大。較大身的有三四丈懸。雖然是按呢，毋過內面生凊生凊，荒廢荒廢，偶像佮廟，有歹真濟，內面二三十个和尚穿到襤襤褸褸，看了不止可憐，對按呢來看宮廟，漸漸荒廢，教會設的學堂以及禮拜堂漸漸那發展。今向望佇咱台灣教會佇逐所在亦是會按呢生那進步。