論白耳義
Lūn Pe̍h-ní-gī
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第366卷 |
| 日期 | 1915/9 |
| 頁數 | 7 |
白話字（原文數位化）
Lūn Pe̍k-ní-gī.
- 9, no. 366, pp. 7
Chit pái Au-lô-pa chiu sio-thâi, sin-bûn-tsoá siông-siông ū kóng-khí Pe̍k-ní-gī. Che sī in-uī Pe̍k-ní-gī sī tī Hoat-kok kap Tek-kok ê tiong-ng; tú-tio̍h sio-thâi ê sî Tek-kok liâm-piⁿ chhoā peng tuì Pe̍k-ní-gī keng-kè, beh kap Hoat-kok sio-thâi. Tāi-seng ū tuì Pe̍k-ní-gī thó tio̍h tsún Tek-kok ê peng tuì in ê toē-hng keng-kè. Pe̍k-ní-gī m̄-khéng, só͘-í Tek-kok kiông-kiông kap i sio-thâi chhoā peng tuì hia keng-kè, soà chiàm Pe̍k-ní-gī ê toē.
Pe̍k-ní-gī ê lâng tuì kó͘-tsá chin chhut-miâ. Nn̄g-chheng nî chêng Lô-má ê hông-tè Kai-sat Iu-lī-a (Julius Caesar) kì in ê lâi-le̍k, kóng thong Au-chiu pak-hng ê lâng Pe̍k-ní-gī ê lâng sǹg sī tē-it ióng-béng.
Khah tsá Pe̍k-ní-gī kap Hô-lân ha̍p tsoè chi̍t kok, āu-lâi ū pun-khui. Nn̄g-pah nî kú Pe̍k-ní-gī sio̍k tī Se-pan-gâ kap Ò-kok koán; tāi-seng sio̍k Se-pan-gâ, āu-lâi kui Ò-kok. Tuì Tsú-āu 1831 nî Pe̍k-ní-gī chiah to̍k-li̍p. Tī 1839 nî Eng-kok, Hoat-kok, Tek-kok ū saⁿ-kap li̍p-iok tio̍h pó-hō͘ Pe̍k-ní-gī hō͘ i to̍k-li̍p, koh m̄-thang chiàm i ê toē ia̍h m̄-thang chhoā peng tuì Pe̍k-ní-gī keng-kè. Chit pái Eng-kok kap Tek-kok sio-thâi sī in-uī Tek-kok bô chiàu-iok, hoán-tńg kiông-kiông chhoā peng tuì Pe̍k-ní-gī ê toē keng-kè lâi kap Hoat-kok sio-thâi. Hit-tia̍p iáu-bē soan-chiàn ê sî Eng-kok ū mn̄g Hoat-kok kap Tek-kok ū beh chiàu khah tsá ê iok á-bô. Hoat-kok kóng beh, Tek-kok m̄-ín, hoán-tńg liâm-piⁿ chhoā peng khì kap Pe̍k-ní-gī sio-thâi. Eng-kok chiū thong-ti Tek-kok, nā bô liâm-piⁿ thè i ê peng chiū beh ka pi sio-thâi; Tek-kok m̄-khéng, Eng-kok put-tek-put tio̍h kap i sio-thâi.
Chit pái Pe̍k-ní-gī ê peh-sìⁿ siū Tek-kok ê peng chin tsân-jím khoán-thāi. Hō͘ i thâi-sí ê ta-po͘ tsa-bó͘ toā kap soè, ū chin tsoē lâng. Koh kok siâⁿ-ip ê peh-sìⁿ tio̍h chhut chîⁿ chin-tsoē lâi tsoè Tek-kok sio-thâi ê só͘-huì; khah toā ê siâⁿ ū-ê tio̍h chhut kuí-nā chheng-bān gûn. M̄-nā án-ni, iáu ū chi̍t hāng koh khah chhám. Pe̍k-ní-gī ê peh-sìⁿ chin tsoē ū chè-tsō ê kang-chhiúⁿ. Tek-kok ê koaⁿ ū chiàm in ê chè-tsō-só͘, phah-pháiⁿ in ê seng-lí, bián-kióng peh-sìⁿ chè-tsō chhèng-chí chhèng-io̍h í-ki̍p ta̍k-khoán sio-thâi ê khì-khū. Peh-sìⁿ chin m̄ kam-goān, in-uī in ê ta-po͘-lâng chin tsoē ū tng peng kap Tek-kok teh sio-thâi. Siat-sú Pe̍k-ní-gī ê tsoè-kang-lâng thàn Tek-kok koaⁿ ê bēng-lēng chè-tsō kun-peng só͘ khiàm ê mi̍h, sī pī-pān khì-khū lâi phah-sí in-ê chhin-kut-jio̍k. M̄-kú bô thàn koaⁿ ê bēng-lēng lâi chè-tsō chit khoán ê mi̍h chiū boē-ēng-tit, oē hō͘ kéng-chhat chin tsân-jím khoán-thāi, si̍t-tsāi sī chin chhám.
Tek-kok lâng kuí-nā pái siūⁿ ài káng-hô. Eng-kok lâng kóng, nā beh káng-hô Tek-kok tio̍h tāi-seng tuì Pe̍k-ní-gī ê toē thè in ê peng, koh tio̍h pê-siông Pe̍k-ní-gī; nā bô án-ni chiū koat-toàn bô beh kap i káng-hô.
漢羅（Ùi原文改寫）
論白耳義。
1915.9，no.366，pp.7
這擺歐羅巴洲相刣，新聞紙常常有講起白耳義。這是因為白耳義是佇法國佮德國的中央；拄著相刣的時德國連鞭chhoā兵對白耳義經過，欲佮法國相刣。代先有對白耳義討著準德國的兵對in 的地方經過。白耳義毋肯，所以德國強強佮伊相刣chhoā兵對遐經過，紲佔白耳義的地。
白耳義的人對古早真出名。兩千年前羅馬的皇帝該撒Iu-lī-a (Julius Caesar)記in 的來歷，講通歐洲北方的人白耳義的人算是第一勇猛。
較早白耳義佮荷蘭合做一國，後來有分開。兩百年久白耳義屬佇西班牙佮俄國管；代先屬西班牙，後來歸俄國。對主後1831年白耳義才獨立。佇1839年英國，法國，德國有相佮立約著保護白耳義予伊獨立，閣毋通佔伊的地亦毋通chhoā兵對白耳義經過。這擺英國佮德國相刣是因為德國無照約，反轉強強chhoā兵對白耳義的地經過來佮法國相刣。彼霎猶未宣戰的時英國有問法國佮德國有欲照較早的約抑無。法國講欲，德國毋引，反轉連鞭chhoā兵去佮白耳義相刣。英國就通知德國，若無連鞭替伊的兵就欲佮伊相刣；德國毋肯，英國不得不著佮伊相刣。
這擺白耳義的百姓受德國的兵真殘忍款待。予伊刣死的 ta-po͘查某大佮細，有真濟人。閣各城邑的百姓著出錢真濟來做德國相刣的所費；較大的城有的著出幾若千萬銀。毋但按呢，猶有一項閣較慘。白耳義的百姓真濟有製造的工廠。德國的官有佔in 的製造所，拍歹in 的生理，勉強百姓製造銃子銃藥以及逐款相刣的器具。百姓真毋甘願，因為in 的 ta-po͘人真濟有當兵佮德國teh相刣。設使白耳義的做工人趁德國官的命令製造軍兵所欠的物，是備辦器具來拍死in的親骨肉。毋kú無趁官的命令來製造這款的物就袂用得，會予警察真殘忍款待，實在是真慘。
德國人幾若擺想愛講和。英國人講，若欲講和德國著代先對白耳義的地替in 的兵，閣著賠償白耳義；若無按呢就決斷無欲佮伊講和。