福氣
Hok-khì
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 何希仁 Hô Hi-jîn |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第366卷 |
| 日期 | 1915/9 |
| 頁數 | 1-3 |
白話字（原文數位化）
Hok-khì
(Hô Hi-jîn kì-ê).
- 9, no. 366, pp. 1-3
Che chiū-sī lí goá só͘ ài. Bô lūn hông-tè khit-chia̍h, pù-lâng sòng-hiong, lāu-lâng siàu-liân, ta-po͘ tsa-bó͘, bô-m̄ sī ài kiû i só͘ lia̍h-tsoè sī hok-khì. M̄-kú lūn hok-khì lán tio̍h hun-pia̍t. iā ū chin-si̍t kap ké-iàⁿ ê hok-khì. Bô tiuⁿ bô tî chiū oē tì-kàu ēng chin lia̍h tsoè ké, ēng hi lia̍h tsoè si̍t. Chhin-chhiūⁿ Sek-sî Hiân-bûn bat kóng, “Su hông jîn put jîn.” Bat ū lâng ké tsoè jîn-ài, kî-si̍t sī lī-ek pún-sin ài hó miâ-siaⁿ, kap kò͘ ka-kī chiū sī jîn-ài ê tuì-hoán. Sui-jiân án-ni ké-iàⁿ lâi tsoè, iáu-kú hō͘ lâng khoàⁿ chhin-chhiūⁿ jîn-ài chi̍t-iūⁿ. Hok-khì iû-goân tio̍h án-ni lâi hun-piat. Bat ū lâng tī khòng-iá kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘, sì-koè liû, oaiⁿ-oaiⁿ se̍h, chhuì-ta kàu beh sí, in-uī lóng bô tsuí thang lim. Hut-jiân-kan hn̄g-hn̄g khoàⁿ-kìⁿ chhin-chhiūⁿ tsuí-tsoâⁿ, hoaⁿ-hí kàu phut-phut-thiàu, koáⁿ-kín tsáu chìn-chêng ài beh lim. Kàu-uī chiah tsai m̄-sī chuí, sī hu-hoàn ê kéng nā-tiāⁿ. Sè-kan ê hè-mi̍h chin tsoē hāng iû-goân sī án-ni. Pí-phēng tâng-gûn bat ū tsoè seng-lí ê lâng khoàⁿ tsoè chin ê gûn, che sī sî-siông só͘ keng-kè ê bê-ba̍k. Chè-chō hoe ê lâng ēng chhó lâi chò hoe, hn̄g khoàⁿ chhin-chhiūⁿ chin, kūn-oá chi̍t-ē phīⁿ lóng bô phang, chiū tsai m̄-sī chin, sī ké ê hoe. Sè-kan ta̍k hāng mi̍h lóng ū chit ê chin-ké ê hun-piat. Hok-khì bô koh-iūⁿ chhin-chhiūⁿ án-ni.
Taⁿ chit ê chin ê hok-khì lán beh khì to̍h-uī chhē? Nā kiò chi̍t ê choè-ba̍k ê sai-hū lâi choè chi̍t ê sî-pió, i boē hiáu chhòng, in-uī i m̄-sī choè sî-pió ê lâng, sī teh choè í-toh ba̍k-liāu ê mi̍h, Chhuì-ta sím-mi̍h lâng beh khì hái-ni̍h lim? He sī kiâm-tsuí, beh-thài oē chí-khoah, hoán-tńg oē ná chhuì-ta. ài kàu bó͘ só͘-chāi, kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘, kàu bé tek-khak boē-tit kàu i ài khì ê só͘-chāi. Beh kiû chin ê hok-khì, chin tsoē lâng kiâⁿ m̄-tio̍h lō͘. Sui-jiân kian-sim ài tit-tio̍h hit ê chin-ê, nā kiâⁿ chha-chhok ê lō͘, chiū kàu-bé boē oē tit-tio̍h sim moá ì chiok.
Taⁿ ēng kuí-nā tiâu lâng só͘ kiâⁿ m̄-tio̍h teh kiû hok-khì ê lō͘, pâi-lia̍t lâi kóng bêng.
Ū lâng siūⁿ kóng, “Poa̍h-kiáu tio̍h ū hok-khì.” Bat ū lâng kóng, “Lín Eng-kok lâng ū poa̍h kiáu á-bô?” ìn kóng, “Ū lah. Tsóng-sī m̄-bat tú-tio̍h Eng-kok lâng tuì poa̍h-kiáu lâi hoat-tsâi.” Bô-lūn Eng-kok lâng Tiong-kok lâng in-uī chit ê poa̍h-kiáu siū khek-khui chin choē. Só͘ thàn ê chîⁿ boē tsoè-tit ke-hé. “Thian ko put sī ko, jîn-sim tsat-tsat ko.” Iâⁿ chi̍t pah, chiū beh chi̍t chheng. Bû-ti ê lâng ah! Lí boē kì-tit thâu-pái iâⁿ, āu-pái bô tek-khak án-ni. Iâⁿ-kiáu khah chió, su-kiáu khah tsoē. Sio̍k-gú kóng, “Iâⁿ-kiáu sī su-kiáu tiāu.” Chhin-chhiūⁿ án-ni kiâⁿ chit tiâu lō͘, kiû-thó hok-khì, kiám m̄-sī chhin-chhiūⁿ iau-káu siàu-siūⁿ ti-koaⁿ kut? Kiû só͘ kiû boē-tit lâi ê mi̍h, tio̍h-boâ kui tī khang-khang, kàu-bé sit-lo̍h i ê ǹg-bāng.
Poa̍h-kiáu m̄-nā bô lī-ek, iā hāi lâng ê pún-sin. ài poa̍h ê lâng ū-sî bat kóng, “Sam-put-gō͘-sî su-iâⁿ kuí kak gûn á-sī kuí kho͘ sǹg-sī sió-khoá su-iâⁿ, he ū sím-mi̍h m̄-tio̍h, ū sím-mi̍h lī-hāi?” M̄-kú hit hō poa̍h-kiáu ê lâng nā khoàⁿ i ê hêng-tōng kú-chí, to oē tsai chiong-lâi ê kéng-hóng. Hòⁿ-kiáu ê lâng kiám m̄-sī pîn-toāⁿ kàu lóng bô chi̍t tiám-á khuì-la̍t thang tsoè kang? I ài sì-koè sô, sì-koè thit-thô, iû-siú hòⁿ-hân chhin-chhiūⁿ Eng-kok ê siàu-liân-ke chhiú chhah tī khò͘ ê lak-tē-á, ài sì-koè chhē pêng-iú kóng êng-oē. Ji̍t kè ji̍t bô tsoè sím-mi̍h pa̍t mi̍h ê tāi-chì. Nā poa̍h-kiáu ê sî chiū bô-êng. Bô poa̍h-kiáu, chiū bô sū-gia̍p thang tsoè. Che kiám m̄-sī chin guî-hiám? Kok lâng ū tiāⁿ-tia̍h ê sū-gia̍p sī Siōng-tè ê chí-ì. Se-kok sio̍k-gú ū kóng:-
“Kha-chhiú êng-êng bô ài tsoè kang, Mô͘-kuí chiū lâi ín-iú chit lâng.”
Chāi Eng-kok nā ū siàu-liân lâng ài poa̍h-kiáu, chiū thâu-ke bô kā i seng-koân, m̄-tsún i tam-tng sím-mi̍h chek-sêng. Chit téng-hō ê lâng siōng-chhiáⁿ boē hiáu-tit iok-sok ka-kī, beh-thài oē hiáu-tit koán pa̍t lâng?
Poa̍h-kiáu m̄-nā hāi lâng ê pún-sin, iā pāi-hoāi i ê sèng-chêng. àn-tsáiⁿ-iūⁿ pāi-hoāi i ê sèng-chêng? In-uī poa̍h-kiáu ê lâng lóng ài lī-ek pún-sin hāi pa̍t lâng. I lia̍h-tsoè kò͘ ka-kī tē-it iàu-kín. I siūⁿ kóng, “Goá ka-kī iâⁿ chiū hó; pa̍t lâng su kàu lóng bô chîⁿ bô iàu-kín.” Che kiám m̄-sī it-téng pháiⁿ sim-koaⁿ. Chit hō ê sim kiám m̄-sī chho͘-chhân? Che bô koh-iūⁿ kiông khi jio̍k ê tsoē. àn-ni thài-thó oē chiâⁿ tsoè bûn-bêng ê lâng? Thài-thó oē chiâⁿ tsoè Thiⁿ-pē só͘ siⁿ ê kiáⁿ? Hoán-tńg sī hā-téng bô hē bô lo̍h ê siáu-jîn, hō͘ chhù-piⁿ thâu-bé khoàⁿ tsoè put-siàu-kiáⁿ. Lín chiah-ê kun-chú bêng-lí ê lâng, hō͘ lín ka-kī siūⁿ chit-hō ê lâng ū tit-tio̍h hok-khì á-bô?
Koh ū chi̍t-téng hō ê lâng siūⁿ kóng, “Chia̍h a-phiàn tio̍h ū hok-khì.” Chia̍h a-phiàn thài ū hok-khì? A-phiàn kiám m̄-sī hāi lâng ê to̍k-mi̍h? Chia̍h chi̍t poah, pak-tó͘ tit-tio̍h tia̍p-á-kú ê khoàⁿ-oa̍h sóng-khoài, chiū kóng, “Che a-phiàn sī hó io̍h!” Khah thêng a-phiàn giàn-thâu koh kàu, eng-kai tio̍h koh chia̍h. Chhin-chhiūⁿ án-ni ná chia̍h ná sán, ná chia̍h ná bô chîⁿ; bô loā-kú ka-kī tian-tò hō͘ a-phiàn thun-chia̍h i. Beh chia̍h m̄-chia̍h ka-kī boē tsú-tit-ì, put-tek-í tsoè a-phiàn ū hok-khì thang tit-tio̍h, thài-ū hiah tsoē lâng ta̍uh-ta̍uh mn̄g, “Sian-siⁿ! Lí ū sím-mi̍h hó io̍h thang hō͘ goá thoat-lī chit-ê kan-khó͘?”
Hiān-sî tī Tâi-oân iáu ū chi̍t téng-hō ê pháiⁿ hong-sio̍k, pí a-phiàn-hun koh-khah lī-hāi, chiū-sī chia̍h chiú. Kàu-bé chit ê chiú m̄-tsai oē hāi Tâi-oân kàu toh-uī? Khoàⁿ hiān-kim ê kio̍k-bīn, hiah-ê chiú-lâu chhài-tiàm chin tsoē keng. Siâⁿ-chhī ná lāu-jia̍t ná hu-hoa. A-phiàn-hun chhin-chhiūⁿ ná kú beh ná bô khì, in-uī siàu-liân lâng niá pâi sī chin oh. Nā-sī chia̍h-chiú ê siàu-liân-ke ná kú ná toā tīn. Kiám m̄-tsai siàu-liân lâng nā ài chia̍h kāu-chiú, chiū boē-oē tsoè it-téng ê kok-bîn. ài-tsoè bûn-bêng ê toā-kok tio̍h kái-tû chia̍h chiú ê hong-sio̍k.
Bat ū Tiong-kok lâng tuì Eng-kok lâng kóng, “Lín Eng-kok chia̍h chiú ê lâng kiám m̄-sī chin tsoē mah?” I teh siūⁿ Eng-kok ka-kī tsū-chheng sī Ki-tok-kàu ū tō-tek ê kok-bîn, thài ū hiah tsoē lâng ài chia̍h chiú? M̄-kú bô chia̍h ê lâng sī chin tsoē. Eng-kok chiâⁿ tsoè toā ê kok m̄-sī tuì hiah-ê ài chia̍h chiú ê lâng chiah oē heng. I ê bûn-bêng tsâi-tiāu chì-khì it-chhè sī tuì hiah-ê bô chia̍h chiú ê lâng kám-tōng lâi chín-kiù. Siat-sú kok-bîn chin tsoē ài chia̍h chiú bô loā-kú oē pìⁿ tsoè iá-bân ê siáu-kok, sīm-chì bia̍t-bô iā káⁿ. O͘-bīn-hoan kuí-nā tso̍k in-uī hui-siông ê ho͘N3-chiú sit-pāi kàu teh beh tsoa̍t-khì ê toā-pō͘. Kūn-lâi Ji̍t-pún ê peh-sìⁿ ài î-sin, chin ài tit-tio̍h Se-kok ê hó-mi̍h, hoán-tńg chhú i ê pháiⁿ. Só͘-í phah-sǹg beh chiâⁿ Se-kok lâng ê khoán tio̍h chia̍h chiú. Lóng m̄-chai Se-kok kun-chú ê lâng bô chia̍h chiú khah tsoē. Chhin-chhiūⁿ án-ni hu-hoa ê hong-sio̍k ná hong-sēng, ài-kok ê sī-toā lâng chê-chi̍p lâi hoē-gī kóng, kiaⁿ-liáu Ji̍t-pún nā bô tit-tio̍h tō-tek tsoè kun-pún, in ê kok boē-oē chín-heng thang tsoè it-téng ê kok. Sūn-soà chham-siông khoàⁿ oē hoat-bêng tú-ha̍h tī Ji̍t-pún sin-khoán ê tsong-kàu? Khó-sioh in boē hiáu siūⁿ Eng-kok só͘ ū ê hó-tek, bô lūn kìm-chiú bô lūn sím-mi̍h khoán lóng sī tuì Ki-tok-kàu ê kám-tōng. Tsāi Eng-kok Ki-tok-kàu put-chí ū la̍t. Tsóng-sī che m̄-sī in-uī Ki-tok-kàu khah tsoē lâng. Sìn-tô͘ sī chhin-chhiūⁿ kàⁿ-bú hē tī mī-hún-lāi. Hiah-ê bô sìn Tsú Iâ-so͘ Ki-tok ê lâng ê hó-tek m̄-sī tuì ka-kī tsū-iû khì kiâⁿ. Pí-phēng lâi kóng, Tsāi Eng-kok ū gō͘ la̍k lâng tsoè-tīn, lóng tsai Ki-tok-kàu sī chin, chí-ū chi̍t lâng chiàu tō-lí lâi kiâⁿ. M̄-kú hit ê lâng ê khuì-la̍t sī chin toā. In-uī i kap in tsoè-tīn teh kiâⁿ, kî-û-ê ka-kī kiaⁿ kiàn-siàu, m̄-káⁿ kiâⁿ pháiⁿ-tāi. Tī Eng-kok Ki-tok-kàu ê khuì-la̍t tú-tú sī chhin-chhiūⁿ án-ni. Ta̍k téng-hō tso͘-chit ê mi̍h ná-chún gī-sū-hoē, chèng-sū, kok-hoat, seng-lí, tsu-īⁿ, thoân-thé tāi-khài chiàu Ki-tok-kàu ê kui-kú.
Thong kok ê peh-sìⁿ, bô-lūn ka-kī thàn á-sī bô thàn Ki-tok-kàu lâi kiâⁿ, lóng siú lé-pài-ji̍t lâi hioh-kang. án-ni kiám m̄-sī tuì Ki-tok-kàu ê kám-tōng? Tsóng-sī Mô͘-kuí ê la̍t iáu-kú sī toā. Sui-jiân Eng-kok tit-tio̍h Ki-tok-kàu ê tō-lí chheng-goā nî ê kú, Mô͘-kuí ê peh-sìⁿ pí Siōng-tè ê peh-sìⁿ iáu-kú sī khah tsoē. Cheng-chha Mô͘-kuí ê peh-sìⁿ lóng tsai tō-lí sī chin. Kūn-lâi in-uī Au-chiu chiàn-cheng chhi-chhám ê kong-kéng, tuì-te̍k Ki-tok-kàu ê siáu-jîn teh ki-chhì, kóng, “Lín Ki-tok-kàu bô kong bô hāu!” ìn kóng, “M̄-sī Ki-tok-kàu bô kong-hāu, sī Au-chiu ê peh-sìⁿ chin áu-bân, sui-jiân bat tō-lí kàu hiah-ni̍h kú, sìn-khò Iâ-so͘ chiàu I ê tō-lí lâi kiâⁿ ê lâng khah chió.” Chhin-chhiūⁿ án-ni Ki-tok-kàu ê peh-sìⁿ tuì chit-tia̍p liáu-āu tio̍h têng-pē chhut-la̍t, bo̍k-tek bô m̄-sī ǹg-bāng Siōng-tè ê kok iâⁿ tī sè-kan.
(āu-koàn beh koh chiap.)
漢羅（Ùi原文改寫）
福氣
(何希仁記的)。
1915.9，no.366，pp.1-3
這就是你我所愛。無論皇帝乞食，富人sòng-hiong，老人少年，ta-po͘ tsa-bó͘，無毋是愛求伊所掠做是福氣。M̄-kú論福氣咱著分別。也有真實佮假佯的福氣。無張無持就會致到用真掠做假，用虛掠做實。親像Sek-sî Hiân-bûn捌講，「Su hông jîn put jîn。」捌有人假做仁愛，其實是利益本身愛好名聲，佮顧家己就是仁愛的對反。雖然按呢假佯來做，iáu-kú予人看親像仁愛一樣。福氣猶原著按呢來分別。捌有人佇曠野行毋著路，四界流，oaiⁿ-oaiⁿ踅，喙乾到欲死，因為攏無水通啉。忽然間遠遠看見親像水泉，歡喜到phut-phut跳，趕緊走進前愛欲啉。到位才知毋是水，是分化的景nā-tiāⁿ。世間的貨物真濟項猶原是按呢。比並銅銀捌有做生理的人看做真的銀，這是時常所經過的迷目。製造花的人用草來做花，遠看親像真，近倚一下鼻攏無芳，就知毋是真，是假的花。世間逐項物攏有這个真假的分別。福氣無各樣親像按呢。
Taⁿ這个真的福氣咱欲去to̍h位揣？若叫一个做木的師傅來做一个時錶，伊袂曉創，因為伊毋是做時錶的人，是teh做椅桌木料的物，喙乾甚物人欲去海裡啉？彼是鹹水，欲thài會止渴，反轉會ná喙乾。愛到某所在，行毋著路，到尾的確袂得到伊愛去的所在。欲求真的福氣，真濟人行毋著路。雖然堅心愛得著彼个真的，若行差錯的路，就到尾袂會得著心滿意足。
Taⁿ用幾若調人所行毋著teh求福氣的路，排列來講明。
有人想講，「跋筊著有福氣。」捌有人講，「恁英國人有跋筊抑無？」應講，「有lah。總是毋捌拄著英國人對跋筊來發財。」無論英國人中國人因為這个跋筊受刻虧真濟。所趁的錢袂做得家伙。「天高不是高，人心節節高。」贏一百，就欲一千。無知的人ah！你袂記得頭擺贏，後擺無的確按呢。贏筊較少，輸筊較濟。俗語講，「贏筊是輸筊調。」親像按呢行這條路，求討福氣，kiám毋是親像枵狗數想豬肝骨？求所求袂得來的物，著磨歸佇空空，到尾失落伊的向望。
跋筊毋但無利益，也害人的本身。愛跋的人有時捌講，「三不五時輸贏幾角銀抑是幾箍算是小可輸贏，he有甚物毋著，有甚物厲害？」毋kú彼號跋筊的人若看伊的行動舉止，to會知將來的景況。好(Hòⁿ)筊的人kiám毋是貧憚到攏無一點仔氣力通做工？伊愛四界sô，四界thit-thô，遊手好閒親像英國的少年家手插佇褲的 lak袋仔，愛四界揣朋友講閒話。日過日無做甚物別物的代誌。若跋筊的時就無閒。無跋筊，就無事業通做。這kiám毋是真危險？各人有tiāⁿ-tia̍h 的事業是上帝的旨意。西國俗語有講：-
「跤手閒閒無愛做工，魔鬼就來引誘這人。」
在英國若有少年人愛跋筊，就頭家無共伊升懸，毋准伊擔當甚物責成。這等號的人尚且袂曉得約束家己，欲thài會曉得管別人？
跋筊毋但害人的本身，也敗壞伊的性情。按怎樣敗壞伊的性情？因為跋筊的人攏愛利益本身害別人。伊掠做顧家己第一要緊。伊想講，「我家己贏就好；別人輸到攏無錢無要緊。」這kiám毋是一等歹心肝。這號的心kiám毋是粗殘？這無各樣強欺弱的罪。按呢thài-thó會成做文明的人？Thái-thó會成做天父所生的囝？反轉是下等無下無落的小人，予厝邊頭尾看做不肖囝。恁chiah的君子明理的人，予恁家己想這號的人有得著福氣á無？
閣有一等號的人想講，「食阿片著有福氣。」食阿片thài有福氣？阿片kiám毋是害人的毒物？食一poah，腹肚得著霎仔久的看活爽快，就講，「這阿片是好藥！」較thêng阿片giàn頭閣到，應該著閣食。親像按呢ná食ná瘦，ná食ná無錢；無偌久家己顛倒予阿片吞食伊。欲食毋食家己袂主得意，不得已做阿片有福氣通得著，thài有hiah濟人ta̍uh-ta̍uh問，「先生！你有甚物好藥通予我脫離這个艱苦？」
現時佇台灣猶有一等號的歹風俗，比阿片薰閣較厲害，就是食酒。到尾這个酒毋知會害台灣到toh位？看現今的局面，遐的酒樓菜店真濟間。城市ná鬧熱ná虛華。阿片薰親像ná久欲ná無去，因為少年人領牌是真oh。若是食酒的少年家ná久ná大陣。Kiám毋知少年人若愛食厚酒，就袂會做一等的國民。愛做文明的大國著解除食酒的風俗。
捌有中國人對英國人講，「恁英國食酒的人kiám毋是真濟mah？」伊teh想英國家己自稱是基督教有道德的國民，thài有hiah濟人愛食酒？毋kú無食的人是真濟。英國成做大的國毋是對遐的愛食酒的人才會興。伊的文明才調志氣一切是對遐的無食酒的人感動來拯救。設使國民真濟愛食酒無偌久會變做野蠻的小國，甚至滅無也敢。烏面番幾若族因為非常的好酒失敗到teh欲絕氣的大步。近來日本的百姓愛維新，真愛得著西國的好物，反轉取伊的歹。所以拍算欲成西國人的款著食酒。攏毋知西國君子的人無食酒較濟。親像按呢虛華的風俗ná豐盛，愛國的序大人齊集來會議講，驚了日本若無得著道德做根本，in 的國袂會振興通做一等的國。順續參詳看會發明拄合佇日本新款的宗教？可惜in袂曉想英國所有的好德，無論禁酒無論甚物款攏是對基督教的感動。在英國基督教不止有力。總是這毋是因為基督教較濟人。信徒是親像酵母下佇麵粉內。遐的無信主耶穌基督的人的好德毋是對家己自由去行。比並來講，在英國有五六人做陣，攏知基督教是真，只有一人照道理來行。毋kú彼个人的氣力是真大。因為伊佮in做陣teh行，其餘的家己驚見笑，毋敢行歹代。佇英國基督教的氣力拄拄是親像按呢。逐等號組織个物ná準議事會，正事，國法，生理，書院，團體大概照基督教的規矩。
通國的百姓，無論家己趁抑是無趁基督教來行，攏守禮拜日來歇工。按呢kiám毋是對基督教的感動？總是魔鬼的力iáu-kú是大。雖然英國得著基督教的道理千外年的久，魔鬼的百姓比上帝的百姓iáu-kú是較濟。精差魔鬼的百姓攏知道理是真。近來因為歐洲戰爭悽慘的光景，對敵基督教的小人teh譏刺，講，「恁基督教無功無效！」應講，「毋是基督教無功效，是歐洲的百姓真傲慢，雖然捌道理到遐爾久，信靠耶穌照伊的道理來行的人較少。」親像按呢基督教的百姓對這霎了後著重倍出力，目的無毋是向望上帝的國贏佇世間。
(後卷欲閣接。)