舊的規矩
Kū ê kui-kí
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 張金波 Tiuⁿ Kim-pho |
| 卷期 | 台灣教會報 |
| 卷期 | 第362卷 |
| 日期 | 1915/5 |
| 頁數 | 6-7 |
白話字（原文數位化）
Kū ê kui-kí
- 5, no. 362, pp. 6-7
Thiⁿ-ē ta̍k kok bô-m̄ ū i ê kui-kí. Kui-kí ū bô saⁿ-tâng; ū sin-kū, ū hó-pháiⁿ, chhin-chhiūⁿ A-hui-lī-ka bô khai-hoà ê lâng, ū-ê koà phīⁿ-khoân, che thang koat-toàn sī pháiⁿ kui-kí. Tò-tńg-lâi siūⁿ Tâi-oân iā ū kuí-nā khoán ê pháiⁿ kui-kí. Lāi-tiong chi̍t khoán sī pa̍k-kha; sī thiⁿ-ē bô pí ê pháiⁿ kui-kí. Hiān-sî hong-khì chiām khui, kok toē-hng chhiòng-siat hong-sio̍k kái-liông-hoē, toē-hng-koaⁿ iā chīn-la̍t pek lâng liû kha. Tuì án-ni ū thiaⁿ-kìⁿ kuí-nā ê hū-jîn-lâng lia̍h hit ê liû kha siū-pek tsoè kiàn-siàu pìⁿ hoan-pô á-sī kap lú-pī siāng-khoán, soà khì tsū-chīn. Thiaⁿ-kìⁿ ê lâng bô m̄ siong-sim khó-lîn. Kiaⁿ-liáu lán hoē-lāi iáu ū lâng teh tuì-tiōng che kui-kí, só͘-í ài sió-khoá kóng-bêng pa̍k-kha ê in-iû, kap lī-hāi, kap ta̍k lâng ū koan-hē, pâi-lia̍t tī ē-toé.
- Pa̍k-kha ê khí-tiám. Che kui-kí tuì sím-mi̍h lâng siat-khí, m̄-sī goá só͘ oē káng-kiù; to̍k-to̍k tsai goân-tsá bô che kui-kí. Tiong-kok 18 séng kap pún-tó í-goā iā bô ū. Tsoē-tsoē lâng gō͘-thoân sī tuì Thán-kí, kî-si̍t m̄-sī.
Ū chi̍t uī kó͘-tsá sian-siⁿ kóng si̍t-tsāi sī tī Lâm-tông Lí-hō͘-chú ê sî ū chi̍t-ê hū-jîn-lâng miâ Biáu-niû siat-khí: in-uī i ê kha tài-pīⁿ, chiū ēng pò͘ lâi pau, soà tsoè saⁿ-chhùn kim-liân, ēng i ê kî-hêng lâi bê-he̍k Tân Siok-pó ông, āu-lâi tsoè tek-thióng ê se-kiong, kiong-lú kap peh-sìⁿ iā lóng o̍h i; kàu taⁿ peh pah goā nî toā heng iáu-bē bia̍t, i ê hāi bô pí.
- Pa̍k-kha ê hāi.
(a) Jio̍k-thé iú-hāi. Siông-siông khoàⁿ-kìⁿ tsa-bó͘-gín-ná gō͘-la̍k hè chiū pa̍k kha, tì-kàu huih-me̍h gêng-kiat, phê-bah phoà-noā, kut-tsat khoeh-pháiⁿ, ji̍t-mî khó͘-thàng put-an, oá lî hoāⁿ piah seng-khu bô la̍t, sǹg sī sin-thé tài-chi̍t ê toā-hāi.
(b) Jîn-tō iú-hāi. Tē-it gû-ló͘ ê lâng iā oē chīn jîn-tō saⁿ hû-chhî, nā-sī thàn kū kui-kí ê pē-bú hoán-tńg hāi i ê bó͘-kiáⁿ, sui bû kiông-chīn kan-khó͘, tì-kàu chiâⁿ chò hoè-jîn; ióng-io̍k ū siong-hāi tú-tio̍h put-chhek ê tsai-lān, chē-teh tán sí bē-ē siám-pī, chit-khoán ê chûn-tō tuì jîn-tō ū siong-hāi.
(c) Sim-sîn iú-hāi. Lâng ê sin-thé tuì pē-bú siū-lâi, huí-siong i put-hàu, m̄-nā uî-ke̍h pē-bú ê tō-lí, iā sī uî-ke̍h lêng-hûn ê Thiⁿ-pē, in-uī lâng ê sin-thé suí á bái, tuì Thiⁿ-pē tsō-chiâⁿ, lâng tsū-tsoan koé-oāⁿ i, m̄-nā phah hāi sin-thé iā sī phah lâ-sâm sim-sîn; in-uī sī chioh che koài-tsōng ài bê-he̍k lâng ê sim-ba̍k só͘-í ū hāi. Lô-má ê phoe kóng, “M̄ thang thàn sè-sio̍k, lín ê sim tio̍h koé kū oāⁿ sin, tsun-thàn Tsú ê chí-ì.” Pa̍k-kha sī tiòng kuí ê kè, sī uî-ke̍h Tsú; tek-khak oē hāi kàu i ê sim-sîn siū khiàn-chek.
(4) Che kui-kí kap ta-po͘-lâng koan-hē. Pa̍k-kha sui sī tsa-bó͘-lâng ê sū iáu-kú kap ta-po͘-lâng ū koan-hē. Tsa-bó͘-lâng pa̍k-kha tāi-khài sī uī-tio̍h ta-po͘-lâng; ta-po͘-lâng lia̍h tsoè suí, tsa-bó͘-lâng chiū lia̍h tsoè sī iàu-kín, chīn-la̍t pa̍k. Siông-siông ū hu-hoa ê tsú-tē, khoàⁿ lâng kha soè chiū chheng i ê miâ saⁿ-chhùn kim-liân, kha toā chiū phí-siat iàm-ò͘ i. Thang tsai che pa̍k-kha ê koân sī tsāi tī ta-po͘-lâng, m̄-sī tsāi tī hū-jîn-lâng; chiū só͘ ū chē-koà iā ū kàu tī ta-po͘-lâng. Nā-sī ta-po͘-lâng bô chit khoán ê sim-ì tsa-bó͘-lâng siū khó͘ bô in-toaⁿ, thang tsai lâm-lú lóng ū koan-hē.
(5) Che kui-kí kàu-hoē ū koan-hē. Pa̍k-kha ê khó͘-hāi kàu chiah toā, lán kiù-sè ê hiaⁿ-chí kiám thang chē teh khoàⁿ. Chhiáⁿ siūⁿ Tsú Iâ-so͘ tī sè-kan khoàⁿ lâng ū pīⁿ chiū khó-lîn i. Ū chi̍t ê ún-ku ê hū-jîn-lâng, Tsú kóng, “I sī hō͘ Sat-tàn pa̍k tsa̍p-poeh nî kú,” suî-sî i-hó i. Ū chhiú ko͘-tâ ê iā ū kín kā i i-tī; pa̍k-kha kiám m̄-sī thàn pháiⁿ kuí ê ì-sù, hō͘ i ji̍p-sim pé-pa̍k mah! Só͘-í lán kàu-hoē-tiong, tek-khak m̄-thang ū chit khoán ê hêng-uî.
Chhì-siūⁿ hiān-sî hoē-goā ê lâng bô tō-lí, iáu-kú tsai chit khoán ê hāi; koh siat kiù-chè-hoat, hô-hòng lán bat tō-lí, chhim-tsai chit khoán ê hāi m̄-sī sió-khoá kap hoē-lāi ta̍k lâng ū koan-hē, in-uī lán ê pún-hūn tio̍h tsoè kng ê bô͘-iūⁿ. Lán tio̍h siat hó hong-hoat lâi kiù-chè, á-sī chīn-la̍t khó͘-khǹg lâng, tio̍h kiû Sèng-sîn khui ta̍k lâng ê sim, hō͘ in hoaⁿ-hí kín pàng-sak kū ê kui-kí, bián-tit siū-khó͘ kap pek-hāi.
(Tiuⁿ Kim-pho kì).
漢羅（Ùi原文改寫）
舊的規矩
1915.5，no.362，pp.6-7
天下逐國無毋有伊的規矩。規矩有無相同；有新舊，有好歹，親像阿非利加無開化的人，有的掛鼻環，這通決斷是歹規矩。倒轉來想台灣也有幾若款的歹規矩。內中一款是縛跤；是天下無比的歹規矩。現時風氣漸開，各地方創設風俗改良會，地方官也盡力逼人留跤。對按呢有聽見幾若的婦人人掠彼个留跤受逼做見笑變番婆抑是佮女婢siāng款，紲去自盡。聽見的人無毋傷心可憐。驚了咱會內猶有人teh對重這規矩，所以愛小可講明縛跤的因由，佮厲害，佮逐人有關係，排列佇下底。
1.縛跤的起點。這規矩對甚物人設起，毋是我所會講究；獨獨知原早無這規矩。中國18省佮本島以外也無有。濟濟人誤傳是對Thán-kí，其實毋是。
有一位古早先生講實在是佇南唐李後主的時有一個婦人人名窅娘設起：因為伊的腳帶病，就用布來包，紲做三寸金蓮，用伊的歧形來迷惑陳叔寶王，後來做得寵的西宮，宮女佮百姓也攏學伊；到taⁿ八百外年大興猶未滅，伊的害無比。
2.縛跤的害。
(a)肉體有害。常常看見查某囡仔五六歲就縛跤，致到血脈凝結，皮肉破爛，骨節缺歹，日暝苦痛不安，倚離岸壁身軀無力，算是身體帶疾大害。
(b)人道有害。第一gû-ló͘ 的人也會盡人道相扶持，若是趁舊規矩的父母反轉害伊的某囝，雖無窮盡艱苦，致到成做廢人；養育有傷害拄著不測的災難，坐teh等死袂會閃避，這款的存道對人道有傷害。
(c)心神有害。人的身體對父母受來，毀傷伊不孝，毋若違逆父母的道理，也是違逆靈魂的天父，因為人的身體媠抑bái，對天父造成，人自專改換伊，毋若拍害身體也是拍lâ-sâm心神；因為是借這怪狀愛迷惑人的心目所以有害。羅馬的批講，「毋通趁世俗，恁的心著改舊換新，尊趁主的旨意。」縛跤是暢幾個價，是違逆主；的確會害到伊的心神受譴責。
(4)這規矩佮ta-po͘人關係。縛跤雖是查某人的事iáu-kú佮ta-po͘人有關係。查某人縛跤大概是為著ta-po͘人；ta-po͘人掠做媠，查某人就掠做是要緊，盡力縛。常常有虛華的子弟，看人跤細就稱伊的名三寸金蓮，跤大就phí-siat 厭惡伊。通知這縛跤的權是在佇ta-po͘人，毋是在佇婦人人；就所有罪過也有到佇ta-po͘人。若是ta-po͘人無這款的心意查某人受苦無因端，通知男女攏有關係。
(5)這規矩教會有關係。縛跤的苦害到chiah大，咱救世的兄姊kiám通坐teh看。請想主耶穌佇世間看人有病就可憐伊。有一个隱痀的婦人人，主講，「伊是予撒旦縛十八年久，」隨時醫好伊。有手枯焦的也有緊共伊醫治；縛跤kiám毋是趁歹幾個意思，予伊入心pé縛mah！所以咱到會中，的確毋通有這款的行為。
試想現時會外的人無道理，iáu-kú知這款的害；閣設救濟法，何況咱捌道理，深知這款的害毋是小可佮會內逐人有關係，因為咱的本份著做光的模樣。咱著設好方法來救濟，抑是盡力苦勸人，著求聖神開逐人的心，予in歡喜緊放拺舊的規矩，免得受苦佮迫害。
(張金波記)。