恆春

Hêng-chhun

文獻資訊

項目	資料
作者	無lo̍h名
卷期	台南府城教會報
卷期	第345卷
日期	1913/12
頁數	1

白話字（原文數位化）

Hêng-chhun

1913.12 P.1-2

Kīn-lâi Toā-o̍h chiām thêng, goán phài nn̄g uī ê ha̍k-seng khì toà tī Hêng-chhun thoân-kàu. Ē-té ū ìn in só͘ kià ê siau-sit:

Goán nn̄g lâng tī sin-le̍k 19 goe̍h 6 ji̍t ē-po͘ 2 tiám tuì Táⁿ-káu chē chûn; tī iân-lō͘ ê tiong-kan só͘ khoàⁿ ê soaⁿ-kéng kap hái-bīn ê khoán-sit, sim-koaⁿ ná chhin-chhiūⁿ kiâⁿ tī hêng-siōng goā ê hoaⁿ-hí. Koè bô loā-kú chiū khoàⁿ-kìⁿ Gô-loân-phīⁿ ê teng-tâi, ná kiâⁿ ná kīn-oá. Tī bô phah-sǹg ê tiong-kan chiū kàu káng-kháu. Hit-sî pêng-an chiūⁿ soaⁿ iok-lio̍k peh káu tiám-cheng. Hit-tia̍p ū pún-té tī i-koán se̍k-sāi ê pêng-iú, Tân Kim-êng kap Tân Chāi, jī-uī chhoā goán khì in hia. Kuí-nā ji̍t kú tī-hia pò͘-tō. āu-lâi chiah khì Hêng-chhun siâⁿ beh soè chhù, iā soà khì chhoē Chi-thiaⁿ-tiúⁿ; i put-chí hó-lé chiap-la̍p, sī in-uī Boán Bo̍k-su ū tāi-seng siá phoe khì thong-ti i. Koh pò goán chai tī-chia ū Loē-tē sìn-chiá, ū kiò i lâi kap goán chham-siông soà tàu siat-hoat, iā kiâⁿ-bûn thong-ti ta̍k ê phài-chhut-só͘. Taⁿ chiong goán goe̍h goā ji̍t só͘ keng-koè lâi kóng kuí-nā kù:--

Kéng-tì kap khì-hāu. Lông-kiau ê pîⁿ-iûⁿ tn̂g ū phò͘ goā lō͘, khoah ū sì gō͘ lí. Hêng-chhun siâⁿ sī tī tiong-ng, siâⁿ-lāi ê hoâiⁿ-ti̍t sī khah lím chi̍t Tâi-oân lí, khiā-khí ê peh-sìⁿ ū nn̄g pah chó-iū hō͘; Loē-tē lâng iā chin chē. Nā-sī thong Hêng-chhun Chi-thiaⁿ koán-lāi ê jîn-kháu ū bān-goā. Tī chit ê pîⁿ-iûⁿ ê sì-uî lóng sī soaⁿ, ū-ê soaⁿ lī hái bô chi̍t tn̄g hn̄g, chia ê san-suí kéng-tì lóng hó. iū-koh chia ê chhâ chuí chin lī-piān, sui-bóng tī hái-piⁿ teh chhut ê choâⁿ iā chin chiáⁿ chin tiⁿ. iā tī hái-piⁿ ū chéng-chéng chin suí ê lê-khak kap ló͘-kó͘. iū-koh chia khì-hāu chin hó; hā-thiⁿ bē kàu loā joa̍h, tang-thiⁿ bē kàu loā koâⁿ, chin-chiàⁿ sī ha̍h tī nn̄g-jī Hêng-chhun ê ké-soeh. Chóng-sī tī-chia siāng tē it m̄ hó chiū-sī lo̍h-soaⁿ hong (chiū-sī tang hong); chit ê hong khah siông sī tuì kū-le̍k káu goe̍h khí kàu koè nî saⁿ goe̍h chí. Ū-sî thàu, ū-sî tiām; nā thàu ê sî hâm chhù to beh poe-khì, só͘-í chhù-téng ū-ê an thih-ki, ū-ê kah tek; m̄-kú nā chēⁿ ê sî, soà ū lâng thǹg-pak-theh; chin chhù-bī ah!

Hong-sio̍k. Lūn chia ê hong-sio̍k tāi-khài lâi kóng sī hó, iā sī kap pa̍t uī khah koh-iūⁿ. Chhin-chhiūⁿ bô khit-chia̍h, bô kheh-tiàm, iā put-chí ū lé-sò͘, tī chng-kha ê lō͘-ni̍h sio tú-tio̍h bô lūn se̍k-sāi chheⁿ-hūn khah siông ū sio-mn̄g. iā cha-po͘ lâng kap gín-ná sī chhin-chhiūⁿ khai-hoà kap ho͘N3-ha̍k ê khoán; che toā bīn sī tuì koaⁿ-hú ê ēng sim siat chē-chē ha̍k-hāu kap phài-chhut-só͘ lâi kà in. iū-koh siu-jiân ū-ê sī lāu lâng ián-kú ū chheng-liân ê chì-khì, soà tāi-ke kó͘-bú chheng-liân hoē lâi chìn-pō͘ in ê kiàn-sek.

Chia ê hū-jîn lâng khah chē bô pa̍k-kha, i-chiûⁿ sī phok-sò͘; iā chin gâu chò kang, bô lūn pò͘-chhân koah-tiū lóng ē. In lóng sī ēng thâu-khak giâ-mi̍h, ū-ê giâ pah goā kin; in thâu-chang lóng sī ēng pīⁿ lâi tîⁿ--teh. iā chia ê lâng lóng chin tiōng chiú, hun, pin-nn̂g; chóng-sī kīn-lâi ū chiām-chiām ēng khah chió.

Pò͘-tō ê ki-hoē. Lūn pò͘-tō ê ki-hoē khiok hó. Siōng-téng siā-hoē ê lâng, ū-ê iā chin hoan-gêng lán ê tō-lí, ū chàn-sêng: ū-ê iā soà bián-lē goán tio̍h ū jím-nāi-le̍k m̄ thang sit-chì, kàu boé tek-khak ē chiâⁿ. iā ū chē-chē lâng kóng in chū chhut-sì kàu taⁿ lóng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ tō-lí. Hiān-sî tī siâⁿ-lāi, muí lé-pài àm-sî saⁿ pái pò͘-tō kap kà 18 ê gín-ná ê pe̍h-oē-jī. Kî-û ê ji̍t ū-sî sī chhut-goā.

Hoē-iú. Loē-tē lâng ū saⁿ hō͘: chi̍t-ê Tō-ia̍p kun (Inaba), sī chûn-thâu-hâng ê thâu-ke. Chit pang í, toh, iûⁿ-teng kap tām-po̍h cha̍p-mi̍h sī i siat-hoat. Koh chi̍t-ê sī hiàn-peng, iáu chi̍t-ê Bo̍k-tiûⁿ-tiúⁿ. Pún-tó lâng kū hoē-iú ū gō͘ hō͘: chi̍t-ê sī Gô͘ En̂g-chek, 30 goā nî chêng tī Soàⁿ-thâu ū sìn Chú, kàu chia bô pài-tn̂g soà léng-khì, chit pang chin hoaⁿ-hí beh koh pài Siōng-tè. Koh chi̍t-ê sī Tiuⁿ Bûn-thong-chek, gō͘ la̍k nî chêng tī Kî-āu i-koán tit-tio̍h tō-lí. Koh chi̍t-ê A-chhiong sī tuì Hî-liâu poaⁿ-lâi. Koh chi̍t-ê kong-i Chhoà Chiong-ì, i sī pak-pō͘ ê hoē-iú, chit pang tńg-khì Tâi-pak kong-i káng-si̍p, koh bô kuí ji̍t ē koh lâi. Koh chi̍t-ê Chng Hiáu-lâm kun, i sī ki-liông ê hoē-iú poaⁿ-lâi--ê. Sin ê hoē-iú: chiū-sī Tân Kim-êng, Tân Chāi, Ia̍p Ki-hok chek, Ông Phòng-ku chek, i sī tī-hia chhut-miâ ê hoat-koaⁿ. Lēng-goā iáu kuí-nā kháu-chàu chin him-bō͘ kóng beh lâi

Chheⁿ-hoan. Taⁿ chia lóng thài-pêng lah! Thoân-tō ê mn̂g iā í-keng khui lah! Téng-ji̍t goán ū tī Ku-á-lut hoan-siā keh mê; in ū-ê chin gâu kóng pe̍h-oē, iā put-chí ū lé-sò͘. Koh chit pang tī Hêng-chhun ke ū tú-tio̍h kuí-nā ê Ku-bū-ku̍t siā ê hoan, iā chin ū lé-sò͘; hit tiong-kan kuí-nā--ê chêng nî bat khì Eng-kok, in put-chí o-ló Lûn-tun ê kong-kéng. Koh tī chit pang ū chi̍t ê sìⁿ Phoaⁿ miâ Ló-tia, i pún sī 18 siā hoan thâu-lâng ê kiáⁿ. I lâi thiaⁿ-liáu iā chin kám-sim; soà ài siat-hoat hō͘ chheⁿ-hoan tit-tio̍h tō-lí, kóng ǹg-bāng ē thang pò-tap Siōng-tè ê in bān hūn ê hi̍t hūn. Chhiáⁿ Lia̍t-uī siông-siông kî-tó kiû Siōng-tè khui lō͘ ǹg-bāng ē chiâⁿ.

Tân Tiâu-bêng

Liāu Tit kì--ê.

漢羅（Ùi原文改寫）

恆春

1913.12 P.1-2

近來大學暫停，阮派兩位 ê學生去toà tī 恆春傳教。Ē-底有印in所寄ê消息：

阮兩人tī 新曆 19月6日下晡2點對Táⁿ-káu坐船；tī 沿路 ê中間所看ê山景kap海面ê款式，心肝ná親像行tī 形象外 ê歡喜。過無loā-久就看見鵝鑾鼻ê燈台，ná行ná 近-oá. Tī無拍算ê中間就到港口。hit時平安上山約略八九點鐘。Hit-霎有本底 tī 醫館熟識 ê朋友，陳 Kim-êng kap 陳Chāi，二位 chhoā阮去in hia。 幾若日久tī-hia佈道。後來chiah去恆春城beh soè厝，也soà去chhoē 支廳長； 伊不止好禮接納，是因為滿牧師有事先寫批去通知伊。 Koh報阮知tī-chia有內地信者，有叫伊來kap阮參詳續鬥設法，也行文通知逐 ê派出所。Taⁿ將阮月外日所經過來講幾若句：--

景緻kap氣候。Lông-kiau ê平洋長有舖外路，闊有四五里。恆春城是tī中央，城內ê橫直是khah lím一台灣里，khiā起ê百姓有兩百左右戶； 內底人也真濟。若是thong 恆春支廳縣內ê人口有萬外。 Tī 這個平洋ê四圍攏是山，有ê山離海無一tn̄g遠，chia ê 山水景緻攏好。又koh chia ê 柴水真利便，雖罔tī海邊teh出ê 泉也真正真甜。也tī海邊有chéng-chéng真suí ê 螺殼 kap 咾咕。又koh chia氣候真好； 夏天 bē 到 loā熱，冬天bē 到 loā 寒，真正是合 tī兩字恆春 ê 解說。總是tī-chia siāng第一m̄好就是落山風 (就是冬風)； 這個風khah 常是對舊曆九月起到過年三月止。有時透，有時tiām；若透ê時hâm厝to beh 飛去，所以厝頂有ê 安鐵枝，有ê kah tek； m̄-kú若chēⁿ ê時，soà有人thǹg-pak-theh；真趣味ah！

風俗。論chia ê風俗大概來講是好，也是kap別位 khah各樣。親像無乞食，無客店，也不止有禮數，tī庄腳ê路裡相 tú-著無論熟識生份 khah 常有相問。也查甫人kap 囡仔是親像看化 kap好學 ê款；這大面是對官府ê用心設濟濟學校kap派出所來教 in。 猶擱雖然有ê是老人ián-kú有青年ê 志氣，soà大家鼓舞青年會來進步in ê見識。

Chia ê婦人人khah濟無縛腳，衣裳是樸素；也真gâu 做工，無論播田割稻攏ē。 In攏是用頭殼giâ-物，有ê giâ 百外斤； in頭鬃攏是用pīⁿ來tîⁿ--teh。也chia ê人攏真重酒，薰， 檳榔；總是近來有漸漸用khah少。

佈道ê機會。論佈道ê機會卻好。上等社會ê人，有ê也真歡迎咱ê道理，有贊成:有ê也soà勉勵阮著有忍耐力 m̄ thang失志，到尾的確會成。也有濟濟人講in 自出世到 taⁿ攏m̄ bat聽見道理。現時tī城內，每禮拜暗時三擺佈道kap 教 18 個囡仔 ê白話字。其餘ê日有時是出外。

會友。內地人有三戶：一個Tō-ia̍p 君 (Inaba)，是船頭行 ê頭家。這pang 椅，桌， 洋燈 kap淡薄雜物是伊設法。Koh一個是獻兵， iáu一個牧場主。本島人舊會友有五戶：一個是吳 En̂g-chek， 30 外年前tī 晚頭有信主，到chia無拜堂soà冷氣，這pang真歡喜beh koh拜上帝。Koh一個是張Bûn-thong-chek， 五六年前tī 旗後醫館得著道理。Koh一個A-chhiong是對魚寮搬來。Koh一個公醫蔡Chiong-ì， 伊是北部 ê會友，這pang 等去台北公醫講習， koh無幾日會 koh來。Koh一個莊Hiáu-lâm 君，伊是基隆ê會友搬來--ê。 新 ê會友:就是陳 Kim-êng， 陳Chāi，葉 Ki-hok 叔， 王 Phòng-ku 叔， 伊是tī-hia出名ê 法官。另外iáu 幾若口灶真欣慕講beh來

青番。 Taⁿ chia攏太平lah！傳道ê門也已經開 lah！ 頂日阮有tī Ku-á-lut 翻社keh 暝； in有ê真gâu講白話。也不止有禮數。Koh 這pang tī 恆春街有tú-著幾若ê Ku-bū-ku̍t 社 ê 番，也真有禮數； hit中間幾若--ê前年bat去英國，in不止o-ló 倫敦 ê光景。Koh tī 這 pang有一個姓潘名Ló-tia， 伊本是18 社番頭人ê 囝。 伊來聽了也真感心；soà 愛設法hō͘ 青番得著道理，講向望會 thang報答上帝ê 恩萬分ê hi̍t 分。請列位常常祈禱求上帝開路向望會成。

陳 Tiâu-bêng

劉 Tit 記--ê.