Bat家治

Batka-tī

文獻資訊

項目	資料
作者	梅牧師 Muî bo̍k-su
卷期	台南府城教會報
卷期	第329卷
日期	1912/8
頁數	4

白話字（原文數位化）

Bat Ka-tī

Muî Bo̍k-su kì--ê.

1912.08 P.4-6

Ū chi̍t téng-hō ê lâng siông-siông chhut-goā beh khoàⁿ goā-kok ê kong-kéng, ia̍h pún-kok ê kong-kéng bô sím-mi̍h bat khoàⁿ. Ū chi̍t téng-hō ê lâng ta̍uh-ta̍uh tī kok-lāi sì-koè kiâⁿ chhit-thô, ia̍h hán-tit tńg--lâi kap pún só͘-tsāi ê lâng poâⁿ-noá. Ū chi̍t téng-hō ê lâng kap pún tsng ê lâng chin se̍k-sāi, ia̍h kap pún-sin lóng m̄ sio-bat. án-tsáiⁿ-iūⁿ kap pún-sin m̄ sio-bat? Siat-sú lán nā mn̄g i kóng, “Bó͘ lâng sī tsoè sím-mi̍h khoán?” I oē hiáu-tit thang kā lán kóng-bêng tsng--ni̍h suî-lâng ê khoán-sit, koh oē hiáu--tit thang hun-piat suî lâng ê sèng-chêng, chiū-sī kóng, I khah khuí-khiat, ia̍h i khah láu-si̍t, koh i khah sò-sèng, ia̍h i khah pîn-toāⁿ, i khah ko͘-ta̍k, ia̍h i khah ài koán-thàu, i khah khiáu, ia̍h i khah ham-bān, hit-ê lâng chin kiau, ia̍h hit-ê chin kiaⁿ, lún-neh, lún-neh.

Lán nā káⁿ koh mn̄g i kóng, Lí pún-sin sī sím-mi̍h hō ê lâng, kiaⁿ-liáu i bô sím-mi̍h ài kóng; á-sī kóng, sī kóng khiam-pi ê oē; kî-si̍t i sim-lāi teh siūⁿ pún-sin khah gâu, khah oē (“cha-po͘ m̄-jīn gōn, cha-bó͘, m̄-jīn bái”), koh siūⁿ pún-sin khah kó͘-ì, khah pîn-sim, khah hó kau-poê, khah gâu chò lâng, khah hó-sim.

Taⁿ lán nā khì mn̄g pa̍t lâng, kóng, “Lín chng--ni̍h ū chi̍t lâng miâ kiò chò bó͘-bó͘; goá thiaⁿ lâng kóng i khah gâu, khah ē, khah kó͘-ì, khah pîn-sim, khah hó kau-poê, khah gâu chò lâng, khah hó-sim”; chng--ni̍h ê lâng beh ìn, kóng, “Bô; beh thài ū? khiok ū chi̍t-ê kiò-chò ‘Bó͘-bó͘’ ; m̄-kú i m̄-sī hit-hō lâng, kî-si̍t i khah ham-bān, khah kan-hiông, khah pháiⁿ-sim”.

Taⁿ lán thang siūⁿ khoàⁿ sī chhù-piⁿ khah m̄ bat hit-ê lâng, á-sī i khah m̄ bat pún-sin; káⁿ sī i khah m̄ bat pún-sin.

Chin chē lâng m̄ bat pún-sin, khoàⁿ ka-tī sī gâu, si̍t-chāi i sī gōng, khoàⁿ ka-tī sī hó, si̍t-chāi sī pháiⁿ.

Liân kaⁿ-lô-lāi hiah-ê hoān-lâng ia̍h ū teh lia̍h ka-tī chò hó-lâng. Kó͘-chá ū chi̍t-ê kok-ông khì thàm hoān-lâng, mn̄g ta̍k-ê kóng, “Lí siáⁿ-sū hō͘ koaⁿ-hú koaiⁿ?” Chi̍t-ê kóng, “Goá to m̄ bat àn-choáⁿ; goá hō͘ lâng bû-kò”. Koh chi̍t-ê kóng, “Choē si̍t-chāi m̄-sī goá ê, goá hō͘ pa̍t lâng liân-luī’. Koh chi̍t-ê kóng, “Goá iáu-boē hō͘ koaⁿ-hú sím-mn̄g; nā sím-nn̄g liáu, chiū ún-tàng bô choē”. Mn̄g chin-chē; ta̍k-ê sī án-ni ka-tī hun-sò͘. Kàu boé chiū koh mn̄g chi̍t-ê. I kóng ‘Chin kiàn-siàu; goá ê choē kài tāng, si̍t-chāi ē kham-tit siū hêng-hoa̍t”. Kok-ông chhiò-chhiò, kóng, “Chit lāi-té lóng sī hó-lâng liáu-liáu, chí-ū lí chi̍t-lâng sī pháiⁿ-lâng. Goá siūⁿ chí-ū lí chi̍t-lâng sī pháiⁿ-lâng. Goá siūⁿ lí toà chia sī khah m̄ hó, kiaⁿ-liáu lí ē oè--tio̍h in”, chiū chek-sî kā i pàng chhut-kaⁿ. Hit-ê lâng, in-uī bat ka-tī, só͘-í khah ē thang ǹg-bāng i ē ké-oāⁿ.

Taⁿ m̄-bat ka-tī ū sím-mi̍h koan-hē? M̄-bat ka-tī sī chin guî-hiám. Sī ná chhin-chhiūⁿ lâng tio̍h tāng-pīⁿ, iáu-kú lia̍h chò sī sió-khoá. Pêng-iú kā i kóng, Lí khah pháiⁿ bīn-sek, tio̍h chhoē sin-siⁿ, chia̍h io̍h; i iû-goân lia̍h chò bô iàu-kín, m̄-bián chia̍h io̍h; hit-ê lâng chū-jiân chin guî-hiám. Lán nā m̄ bat ka-tī, lia̍h ka-tī chò bô choē ê lâng, si̍t-chāi sī ū choē ê lâng; lia̍h chò sī khin choē ê lâng, si̍t-chāi sī tāng-choē ê lâng; lia̍h chò m̄ bián kiaⁿ, si̍t-chāi tio̍h chin kiaⁿ; án-ni kám m̄-sī chin guî-hiám, ia̍h m̄-chāi thang tî-hông guî-hiám?

Lâng nā chai ka-tī ê m̄-tio̍h, lâ-sâm, chiū ún-tàng ài beh hō͘ Iâ-so͘ sé. Sī ná chhin-chhiūⁿ ìn-tō͘-kok ū chi̍t-lâng, it-seng m̄-bat sé seng-khu, ia̍h m̄-bat sé bīn, tú-tio̍h phoà-pīⁿ chiū lâi i-koán; sian-siⁿ kā i kóng, Lí tio̍h tāi-seng sé, chiū thang tiàm tī chit lāi-té. Hit-ê lâng thiaⁿ-liáu tiām-tiām chò i khì. Khah thêng-á sian-siⁿ khoàⁿ i teh chē tī gîm-kîⁿ-kha, chiū kā i kóng, Lí tio̍h khì sé, chiah koh lâi. Koh thêng chi̍t-ē, chiū sian-siⁿ lâi khoàⁿ, kan-khó͘ lâng iû-goân tiàm tī hia teh chē. Beh teng-lêng kiò i khì sé, bô chhái-chhuì; só͘-í kan-ta chhoā I khì chiò bīn-kiàⁿ. Kan-khó͘ lâng chiò-liáu chek-sî khì sé.

Tō-lí chhin-chhiūⁿ bīn-kiàⁿ; m̄-bat tō-lí chiū m̄-chai ka-tī ê sim siⁿ chò sím-mi̍h khoán; nā bat tō-lí chiū chai ka-tī ê khiàm-khoeh. Chai ka-tī ê khiàm-khoeh ū sím-mi̍h lō͘-ēng。 Si̍t-chāi chin toā lō͘-ēng. Sī ná chhin-chhiūⁿ lâng tuì sè-hàn tu-tu phoà-pīⁿ, phoà-pīⁿ kàu m̄ chai pīⁿ ê kan-khó͘; kàu chi̍t-chūn í-keng hó, chiū chai cheng-chha chin-chē. Pīⁿ-lâng thiaⁿ-liáu chiū siūⁿ kóng, Nā-sī án-ni goá káⁿ tio̍h o̍h lí ê iūⁿ lâi chia̍h lí só͘ chia̍h, hit-ê io̍h.

Lâng chhut-sì chhiⁿ-mî put-chi kan-khó͘. Beh thài ē chai? Lán nā kiò hit-ê lâng tio̍h khì hō͘ sian-siⁿ koah ba̍k-chiu, liōng-pit i bô sím-mi̍h ài; i beh kóng, Kiāⁿ-liáu chin thiàⁿ; ia̍h khoàⁿ beh chhòng sáⁿ-hoè? M̄--bián khoàⁿ iû-goân ē chò-tit. Só͘-í tio̍h lio̍h-á thiah-bêng hit-ê lí-khì, hō͘ i sió-khoá chai ba̍k-chiu kng ū sím-mi̍h hok-khì, ba̍k-chiu àm ū sím-mi̍h hāi. Taⁿ lán pún-chiâⁿ hán-tit siūⁿ kóng lán ū choē; sui-jiân lán tām-po̍h chai kóng, “Ta̍k-ê m̄-á ū choē”, iû-goân lia̍h-chò sī chū-jiân ê sū.

Che sī cháiⁿ-iūⁿ? Sī in-uī lán ū choē ia̍h pa̍t-lâng ia̍h ū choē, lán chiū lia̍h chò bô iàu-kín, hoán-tńg ū sî lia̍h chò hoaⁿ-hí ê sū. Thang pí-phēng Se-kok chi̍t só͘-chāi ê lâng chē-chē ū toā ām-kún, in nā khoàⁿ lâng ū pêng-siông ê ām-kún chiū hiâm pháiⁿ khoàⁿ. Lán ū-sî iû-goân án-ni, nā khoàⁿ chi̍t-lâng m̄-ài poa̍h-kiáu, m̄-ài pháiⁿ-chhuì, m̄-ài tham-sim, ài pài Siōng-tè, ài chò hó, chiū lóng bô o-ló hit-ê lâng, hoán-tńg hiâm i kóng, “Bó͘ lâng ji̍p hoan-á-kàu; m̄ hó.”

A-hui-lī-ka ê o͘-bīn-lâng lia̍h pa̍t-sek ê lâng chò chin pháiⁿ khoàⁿ; iáu-kú nā chhut-goā tiàm-tī goā-kok chiū tò-hoán-siūⁿ phoê hiah o͘, chhin-chhiūⁿ hoé-thoàⁿ, sī chin pháiⁿ-khoàⁿ. ia̍h lán tiàm tī sè-kan lia̍h o͘-sim chò khoa-kháu ê sū; gín-ná o̍h pháiⁿ-chhuì, sī-toā-lâng chiū o-ló chin khiáu; lâng phiàn pa̍t-lâng ē tit koè, chiū lia̍h ka-tī chin ū pún-sū; ū-sî siàu-liân lâng khì pháiⁿ-kiáⁿ-keng, á-sī kap lâng chia̍h ap-phiàn, lim-thîn kòng-phah, lia̍h chò chin ū thé-biān. Lán pa̍t-ji̍t nā lī-khui sè-kan tńg-khì, chiū ē chin kiàn-siàu, hoân-ló, éng-éng kiàn-siàu hoân-ló, kā-gê chhiat-chhí.

Nā-sī án-ni káⁿ tio̍h ki̍p-sî chim-chiok siūⁿ khoàⁿ lán ū iáⁿ sī hó-sim-lâng á m̄-sī, mn̄g khoàⁿ chò pháiⁿ ū iàu-kín á-bô.

Lâng teh sio hoé-thoàⁿ, á-sī teh ku̍t thô͘-thoàⁿ, á-sī teh kng thô͘-thoàⁿ lo̍h hoé-chûn, bīn kap saⁿ-á-khó͘ chin o͘; m̄-kú lí ia̍h o͘, goá ia̍h o͘, tāi-ke bô saⁿ-khì-hiâm; tú-tio̍h lán beh khì kàu ke-chhī ê só͘-chāi, á-sī beh kìⁿ-tio̍h koaⁿ-hú chiū siūⁿ, kóng, Lán ê bīn kap saⁿ chiah kiaⁿ-lâng, bē sái-tit khì kìⁿ koaⁿ-hú; bīn tio̍h sé, saⁿ tio̍h oāⁿ, chiàⁿ thang khì kìⁿ i.

Lâng toà tī Tiong-kok, Ji̍t-pún-kok, Eng-kok, Bí-kok, lia̍h choē chò sió-khoá; Goá ia̍h ū choē, lí ia̍h ū choē, tāi-ke bô saⁿ-khì-hiâm. Nā beh kap Siōng-tè saⁿ-kìⁿ lán beh sím-mi̍h pō͘? Só͘-í tio̍h kín-mé lâi hō͘ Iâ-so͘ sé, lâi hō͘ Iâ-so͘ kiù.

漢羅（Ùi原文改寫）

Bat 家治

梅牧師記--ê

有一頂號ê人常常出外beh看外國ê光景，亦本國ê光景無甚麼bat看。有一頂號ê人ta̍uh-ta̍uh tī國內四界行chhit-thô，亦罕得tńg--來kap本所在 ê人盤-noá。有一頂號ê人kap本庄 ê人真熟似，亦kap本身攏m̄ sio-bat。 按怎樣kap本身m̄ sio-bat？設使咱若問伊講：「某人是做甚麼款？」伊會曉得thang kā咱講明庄裡隨人ê款式，koh會曉--得thang分別隨人ê性情，就是講：伊 khah詭譎，亦伊 khah老實，koh 伊 khah 躁性，亦伊 khah 貧憚， 伊 khah 孤-ta̍k，亦伊 khah 愛 koán-thàu，伊 khah 巧，亦伊 khah 憨慢， hit個人真嬌，亦hit個真驚，lún-neh，lún-neh。

咱若敢koh問伊講：你本身是甚麼號ê人，驚了伊無甚麼愛講； 抑是講：是講謙卑ê話；其實伊心內teh想本身khah gâu， khah 會 (「查甫m̄-認戇， 查某 m̄-認bái」)，koh想本身khah 古意， khah 平心，khah好交陪，khah gâu 做人，khah好心。

Taⁿ咱若去問別人，講：「恁 庄裡有一人名叫做某某，我聽人講伊 khah gâu， khah 會， khah 古意， khah 平心，khah好交陪，khah gâu 做人，khah好心」； 庄裡 ê人beh 應，講：「無； beh thài有？卻有一個叫做 「某某」 ； m̄-kú 伊m̄是hit號人，其實伊 khah 憨慢， khah 奸雄， khah 歹心」。

Taⁿ咱thang想看是厝邊khah m̄ bat hit個人，抑是伊 khah m̄ bat本身；敢是伊 khah m̄ bat本身。

真濟人m̄ bat本身，看家治是gâu，實在伊是戇，看家治是好，實在是歹。

連監牢內hiah ê犯人亦有teh掠家治做好人。古早有一個國王去探犯人，問逐個講：「你啥事hō͘ 官府關？」一個講：「我to m̄ bat 按怎；我hō͘人誣告」。Koh一個講：「濟實在m̄-是我ê，我hō͘別人連累」。Koh一個講：「我iáu-boē hō͘官府審問；若審問了，就穩當無罪」。問真濟； 逐個是án-ni家治分訴。到尾就koh問一個。伊講「真見笑，我ê罪kài重，實在會堪得受刑罰」。國王笑笑，講：「這內底攏是好人了了，只有你一人是歹人。我想只有你一人是歹人。我想你toà chia是khah m̄好，驚了你會 oè--tio̍h in」，就即時kā 伊放出監。Hit個人，因為bat家治，所以khah 會 thang ǹg望伊會 ké-oāⁿ。

Taⁿ m̄-bat家治有甚麼關係？M̄-bat家治是真危險。是ná親像人著重病，iáu-kú掠做是小khoá。朋友kā伊講，你khah 歹面色，著 chhoē 先生，食藥； 伊猶原掠做無要緊，m̄免食藥； hit個人自然真危險。咱若m̄ bat家治，掠家治做無罪ê人，實在是有罪ê人；掠做是輕罪ê人，實在是重罪ê人；掠做 m̄免驚，實在著真驚； án-ni kám m̄-是真危險，亦m̄-chāi thang持防危險？

人若知家治ê m̄-tio̍h， lâ-sâm，就穩當ài beh hō͘耶穌洗。是ná親像印度國有一人，一生m̄-bat 洗身軀，亦m̄-bat 洗面，tú-著破病就來醫館；先生kā伊講，你著事先洗，就thang tiàm tī 這內底。Hit個人聽了恬恬做伊去。Khah thêng-á先生看伊 teh坐tī gîm-墘腳，就kā伊講，你著去洗， chiah koh來。Koh停一下，就先生來看，艱苦人猶原tiàm tī hia teh坐。Beh 2叮嚀叫伊去洗，無彩嘴，所以kan-ta chhoā 伊去照面鏡。艱苦人照了即時去洗。

道理親像面鏡； m̄-bat道理就m̄知家治ê心生做甚麼款；若bat道理就知家治ê欠缺。知家治ê欠缺有甚麼路用。實在真大路用。是ná親像人對細漢tu-tu 破病，破病到 m̄知病ê艱苦； 到一陣已經好，就知精差真濟。病人聽了就想講：若是án-ni我敢著學你ê樣來食你所食，hit個藥。

人出世青瞑 不止艱苦。Beh thài 會知？咱若叫hit個人著去hō͘先生割目睭，諒必伊無甚麼愛；伊beh講：驚了真疼；亦看beh chhòng 啥貨？ M̄免看猶原會做得。所以著略-á拆明 hit個理氣，hō͘ 伊小khoá知目睭光有甚麼福氣，目睭暗有甚麼害。 Taⁿ咱本成罕得想講咱有罪；雖然咱淡薄知講：「逐個 m̄-á有罪」，猶原掠做是自然ê事。

這是怎樣？是因為咱有罪亦別人亦有罪，咱就掠做無要緊，反tńg有時掠做歡喜ê事。Thang比並西國一所在ê人濟濟有大頷頸，in若看人有平常ê頷頸就嫌歹看。咱有時猶原án-ni，若看一人m̄-ài 跋kiáu, m̄-ài 歹嘴，m̄-ài貪心，ài拜上帝，ài 做好，就攏無o-ló hit個人，反tńg嫌伊講：「某人入番仔教，m̄好。」

A-hui-lī-ka ê 烏面人掠別色 ê人做真歹看； iáu-kú若出外tiàm-tī外國就倒反想皮hiah 烏，親像火炭，是真歹看。亦咱tiàm tī世間掠烏心做誇口ê事； 囡仔學歹嘴，序大人就o-ló真巧；人騙別人會得過，就掠家治真有本事；有時少年人去歹囝間， 抑是kap人食鴉片， lim-thîn kòng-拍，掠做真有體面。咱別日若離開世間tńg去，就會真見笑，煩惱，永永見笑煩惱，咬牙切齒。

若是án-ni敢著及時斟酌想看咱有影是好心人抑 m̄是，問看做歹有要緊抑無。

人teh 燒火炭， 抑是teh 掘土炭，抑是teh kng土炭落貨船，面kap衫仔褲真烏； m̄-kú你亦烏，我亦烏，大家無相棄嫌； tú-著咱beh去到街市 ê所在，抑是beh見著官府就想，講：咱ê面kap相chiah驚人，bē 使得去見官府，面著洗，衫著換， 正 thang去見伊。

人toà tī中國，日本國，英國，美國，掠濟做小khoá；我亦有罪，你亦有罪，大家無相棄嫌。若 beh kap上帝相見咱beh甚麼步？所以著 緊-mé來hō͘耶穌洗，來hō͘耶穌救。