明治44年ê回顧
Bêng-tī 44 nî ê hoê-kò͘
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第324卷 |
| 日期 | 1912/3 |
| 頁數 | 9 |
白話字（原文數位化）
Bêng-tī 44 nî ê hoê-kò͘
Kiaⁿ-to͘ Lîm Hoâi-hiong-chú kì-ê
1912.03 P.9-10
Bêng-tī 44 nî í-keng kap lán sio-sî khì--lah! Tng teh chih i lâi ê sî chiū í-keng chai ū kin-á-ji̍t ê khì; i ê khì sī bô kî-koài. M̄-kú nā siūⁿ--tio̍h chi̍t-ē khì bô koh hoê-thâu ê sî-ji̍t chū-jiân ē siūⁿ bô-chhái. Chóng-sī nā kan-ta thó͘-khuì kin-á-ji̍t ê pe̍h-thâu-khak lâi him-soān hiàng-tang-sî ê hó-hông-chu: ché iā sī khang-khang. Ki-tok-kàu ê ióng-sū chí ū bô oa̍t-thâu khoàⁿ āu-bīn, hiòng-chêng pháu-cháu, cháu kàu chhah-pio hit-ni̍h nā-tiāⁿ. Sui-jiân sī án-ni, chi̍t-nî ê tāi-kè sī nî-thâu, chi̍t nî ê hoê-kò͘ sī nî-tau. Hoê-kò͘ ē hō͘ lâng chai koè-khì ê chhia-lō͘-hûn, ē hō͘ lâng seⁿ-chhut kám-in ê siūⁿ-liām, iā ē hō͘ lâng ka poē hùn-ióng tī chiân-tô͘: hoê-kò͘ mā-sī iàu-kín.
Tò-hoan-tńg lâi siūⁿ Bêng-tī 44 nî chit chi̍t nî lāi, sè-kài ta̍k só͘-chāi kek-bēng ê khong-khì iā chin chhiong-moá-lah! Tī goā pang ū kok-ka kek-bēng ê sū-si̍t, tī pún-kok ū siā-hoē kek-bēng ê tiāu-thâu. Kok-ka kek-bēng sī sím-mi̍h? Chhiáⁿ khoàⁿ! Be̍k-se-ko poān-kî chi̍t-ē hoan; Bú-chhiong-siâⁿ toā pháu chi̍t-ē hiáng; Tiong-Bí Tong-A kek-bēng ê siaⁿ tín-tāng choân-kiû. Kok-bîn ka-tī saⁿ hoán-bo̍k, tâng-pâu ka-tī saⁿ hām-hāi, lâng sí káng chheng, gîn liáu bû sò͘, ióng-peng-sū kiâⁿ só͘ bē lún kiâⁿ ê chân-jím, siān-liông-bîn siū só͘ bē lún siū ê khó͘-thàng. Ah! Kek-bēng ê chhiú-toāⁿ si̍t-chāi thang oàn-hīn, kek-bēng ê chêng-kéng si̍t-chāi thang siong-sim. M̄-kú phoà-hoāi sī hián-bêng kū-mi̍h ê chhàu-noā; phoà-hoāi sī chò sin kiàn-siat ê tē-ki; phoà-hoāi iā m̄ sī bô ì-sù.
Siā-hoē ê kek-bēng sī sím-mi̍h? Bêng-tī 44 nî chiaⁿ-goe̍h-kan Hēng-tek in hit poè, siā-hoē chú-gī ê lâng, kè-bô͘ tāi-ge̍k put-hoat ê choē, bô seng siū lia̍h--tio̍h ê sū chiū-sī--lah! Bêng-tī î-sin, se-iûⁿ ê bûn-bi̍t chiām-chiām soh-ji̍p; lán ê Sèng-kàu iā sūn sìn-gióng chū-iû ê ki-hoē ē tit thoân-pò͘ tī Ji̍t-pún. iū-koh m̄-nā hái-kìm khai kàu-sū lâi nā-tiāⁿ, chiū tī pún-kok tiong iā ū chhut Sin-tó Siong (Dr. Nishima) í-ki̍p loā-chē kèng-khiân jia̍t-sim ài-kok ê jîn-bu̍t chhut-thâu hōng Ki-tok-kàu soà heng kàu-io̍k, thoân chin-lí, lâi chhiō kng tī o͘-àm ê siā-hoē. Kok-ka ê sim-sîn kái-kek chiūⁿ siū tio̍h chin toā ê kám-hoà. 10 goā nî kú kàu-hoē iā toā heng. Sû-put-ti tō-lí koân huí-pòng khí, tek-hēng siu ki-chhì lâi. Kài-hoē goā ū bó͘ ha̍k-chiá chhiòng kok-ka chú-gī, bó͘ phok-sū chhiòng Ji̍t-pún chú-gī ài kó͘-bú kok-bîn ài kok ê cheng-sîn, iā soà phah-sǹg Ki-tok-kàu m̄-nā kap chit ê ài-kok-sim bô hūn bô kan-sia̍p, tian-tò chhin-chhiūⁿ peng kap hoé-thoàⁿ bē thang saⁿ iông--tit; chiū chīn-la̍t kap Ki-tok-kàu chò tuì-thâu. Sīm-chì ū bó͘ lāu phok-sū bô-in-tih-toaⁿ ta̍uh-ta̍uh kia̍h pit mē Sèng-kàu chò siâ-kàu (khó-pí Iû-thâi-kok ê tha̍k-chheh lâng hit-poè). Che sī Bêng-tī 30 nî chêng-āu ê sū. Tuì hit-tia̍p liáu-āu Ki-tok-kàu thoân-tō chiū ū siū pháiⁿ éng-hióng; liān kàu-hoē-o̍h iā kuí-nā nî kú bē thang hō͘ Bûn-pō͘ tông-kio̍k ê lâng khoàⁿ kap pa̍t khoán ê o̍h pêⁿ-pêⁿ. Kàu-hoē goā ê o̍h it-khài sī tì-io̍k phian-tiōng ( tuì-tiōng kà lâng bat ha̍k-būn khah-iâⁿ iúⁿ-chhī tek-hēng). Taⁿ chhì mn̄g hiah ê phok-sū só͘ chhiàng ê kok-ka chú-gī, Ji̍t-pún chú-gī, á-sī tì-kok chú-gī hit hō kó-jiân ē kám-hoà lâng thiàⁿ kok-ka bô? Bûn-pō͘ tong-kio̍k só͘ chhiòng ê bô-chong-kàu kàu-io̍k kó-jiân ē chín-cheng ha̍k-seng ê chêng-sîn ké-oāⁿ ha̍k-seng phín-sèng bô？ Bô. Tuì hit-tia̍p liáu-āu chiâⁿ-cha̍p nî kú, sui-jiân keng-koè toā chiàn-e̍k, kok-ui hoat-iông tiong-goē; nā-sī chêng-sîn kài bî-bî put chín, jîn-sim chiām-chiām ǹg tuì tì-sek, bu̍t-chit khì; kan-ta chai ū lī m̄ chai ū gī ê khì-hong iā chiām-chiām tióng-sêng. Taⁿ lâng ê sim-sîn kì-jiân loán-jio̍k, chū-jiân guî-hiám ê su-siúⁿ ē tit sūn ki-hoē ông-ui. Pháiⁿ khong-khì ná chek ná kāu, kàu koè-khì ê 44 nî-thâu chiah ē pok-chhut hit-chân toā sū chhut--lâi. Ah! Sím-mi̍h lâng kóng sèng-kàu kap ài-kok sim sī tuì-hoán? Kiám bô khoàⁿ hoān--tio̍h bô͘-hoán tāi-ge̍k ê choē-jîn, káⁿ kè-bô͘ chò Ji̍t-pún kok-bîn só͘ m̄ eng-kai ê choē-ok--ê chiàⁿ-chiàⁿ sī kóng “bô iáⁿ ū Ki-tok” ê lâng--mah? Kiám m̄ chai hoán-poān Ji̍t-pún kok-ka--ê sī kap tù “Ki-tok-boa̍t-sat lūn” (Hēng-tek só͘ tù ê chheh kóng bô iáⁿ ū Ki-tok) hit pún chheh--ê siāng lâng mah? Tuì chit-chân sū hoat-choh liáu-āu, tong-kio̍k ê lâng chiah poàⁿ khùn poàⁿ chhéⁿ, chai kóng kok-bîn ê sim-sèng iā teh chiām-chiām pāi-hoāi--lah! iā chai beh kiù chit ê pāi-hoāi ê sim-sèng chiū Ji̍t-pún kok-bîn m̄ thang bô kèng sîn-pu̍t--lah! iā chai tī ha̍k-hāu ê tek-io̍k sī pí tì-io̍k koh-khah toā iàu-kín--lah! Bat thiaⁿ-kìⁿ Tang-kiaⁿ chi̍t ê bêng-sū kóng tuì án-ni bat ū ha̍k-hāu ê sian-seⁿ chhoā ha̍k-seng khì pài Tiū-o-tāi-bêng-sîn (hô͘-lî-sîn). Khó-sioh in iáu m̄ chai Ki-tok-kàu só͘ hōng ê Sîn sī ú-tiū jîn-luī ê Chō-bu̍t-chú, iā m̄ bat Ki-tok-kàu só͘ hōng ê chin-lí sī tiong-goē kó͘-kim ê tāi-tō, iā bē hiáu ēng chit ê lâi chò kái-liông kok-bîn sim-sèng ê kin-pún; chin-chiàⁿ sī poàⁿ-khùn poàⁿ-chhéⁿ.
Taⁿ khoàⁿ téng-bīn só͘ kóng chit nî lāi só͘ khí chit nn̄g hāng ê kek-bēng; lūn kok-ka ê kek-bēng khiám-chhái thang khoàⁿ chò hit-pêng khe-hoāⁿ ê hoé-chai; m̄-kú lūn siā-hoē ê kek-bēng lán tio̍h liû-sim séng-chhat.
Tò-tńg lâi siūⁿ Tâi-oân. Tō-lí hó thoân ê kin-á-ji̍t. Bu̍t-chit bûn-bêng toā chìn-pō͘ ê kin-á-ji̍t. Jû-kàu soe-bî ê kin-á-ji̍t. Ū chē-chē m̄ sìn sîn-pu̍t ê chheng-liân ê kin-á-ji̍t. Tuì-tiōng ha̍k-būn khoàⁿ-khin chong-kàu ê kin-á-ji̍t. Lâng ê sim-koaⁿ kan-ta chai ū lī m̄ chai ū gī ê kin-á-ji̍t. Si̍t-chai kin-á-ji̍t Tâi-oân sim-lêng-kài ê chōng-hóng kap bó-kok Ji̍t-pún î-sin āu ê khoán tāi-tông siáu-īⁿ. Chhì mn̄g! tng chit sî soan-thoân kiù-tō kái-kek bîn-sim ê chek-sêng kám m̄ sī khoè tī Ki-tok-tô͘ ê keng-thâu? Chhì mn̄g! tng chit sî chéng-tùn tì-tek-pēng-hêng ê kàu-io̍k lâi chè-chō tek-hēng kap ha̍k-su̍t pêⁿ-pêⁿ chhut-tio̍h ê sin kok-bîn; chit ê chek-sêng kám m̄ sī sio̍k tī sèng-kàu? Goán sìn kàu taⁿ ū loā-chē tam-tng sèng ê chit-jīm ê jîn-jîn kun-chú uī-tio̍h chit ê chek-sêng tio̍h-boâ kan-khó͘; sīm-chì pàng-sak sèⁿ-miā iā sī ū. Chóng-sī goán m̄ káⁿ sìn tī Tâi-oân 5000 ê Ki-tok-tô͘ (chiông-tiong Hoâi-hiong-chú iā sī chi̍t ê) ta̍k lâng uī--tio̍h chit ê tàⁿ só͘ chhut-la̍t--ê ū kàu-gia̍h. uī-tio̍h án-ni, Hoâi-hiong-chú bē kìm-tit hoê-kò͘ kū-nî nn̄g-khoán kek-bēng ê lē lâi chhiàng sim-lêng-kài ê kek-bēng tī pún hiuⁿ-lí. iā bē kìm tit chiong chit ê chek-jīm lâi kò-sò͘ tī 5000 ê Ki-tok-tô͘ ê bīn-chêng. Khoàⁿ Ki-tok pí sèⁿ-miā khah pó-poè ê Pó-lô kóng, “Goá nā ē kiù hiaⁿ-tī kut-jio̍k ê chì-chhin chiū pàng-sak Ki-tok iā kam-goān.” chit kù oē chin-chiàⁿ ē chhì-chha̍k lán ê sim té. Goān lán choân-tâi 5000 ê Ki-tok-tô͘ ta̍k-lâng lóng kam-goān uī-tio̍h Ki-tok, uī-tio̍h 300 bān ê tâng-pāu lâi chò sim-lêng-kài kek-bēng ê kip sian-hong sī sim-só͘-goān.
漢羅（Ùi原文改寫）
明治44年ê 回顧
京都林Hoâi-hiong-chú kì-ê
1912.03 p.9-10
明治 44年已經kap咱相辭去-lah！ 當teh 接 伊來ê時就已經知有今á日ê去；伊ê去是無奇怪。M̄-kú若想--著一下去無koh回頭ê時日自然會想無彩。總是若kan-ta吐氣今á日ê白頭殼來欣羨hiàng-tang-時ê hó-hông-chu： ché也是空空。基督教 ê勇士只有無越頭看後面，向前跑走，走到插標 hit-ni̍h nā-tiāⁿ。雖然是án-ni，一年ê代價是年頭，一年ê回顧是年-tau。 回顧會 hō͘人知過去ê 車路-hûn， 會hō͘人生出感恩 ê想念，也會 hō͘人k加倍奮勇 tī前途:回顧 mā是要緊。
倒-hoan-tńg來想明治 44年這一年內，世界逐所在革命 ê空氣也真充滿lah！ Tī 外邦有國家革命 ê事實，tī本國有社會革命 ê兆頭。國家革命是甚麼？請看！墨西哥叛旗一下翻； Bú-chhiong-城大炮一下響；中美東亞革命 ê 聲振動全球。國民家治相反目，同袍家治相陷害，人死káng chheng， gîn了無數， 養兵士行所bē忍行ê 殘忍，善良民受所bē忍受ê苦痛。Ah！革命 ê手段實在thang怨恨，革命 ê情境實在thang傷心。M̄-kú 破壞是顯明舊物ê 臭爛；破壞是做新建設 ê地基；破壞也m̄是無意思。
社會ê革命是甚麼？明治 44年正月間 Hēng-tek in hit 輩，社會主義ê人，計謀大逆不法ê罪，無先受掠--著 ê事就是--lah！ 明治維新，西洋ê 文bi̍t漸漸soh-入；咱ê聖教也順信仰自由ê機會會得傳佈 tī日本。又koh m̄-nā海禁開教士來nā-tiāⁿ，就tī本國中也有出Sin-tó Siong (Dr. Nishima)以及loā-濟敬虔熱心愛國ê人物出頭奉基督教soà興教育，傳真理，來chhiō 光 tī烏暗ê社會。國家ê心神改革chiūⁿ受著真大ê感化。10 goā年久教會也大興。 Sû-put-ti道理koân譭謗起，德行修譏刺來。Kài-hoē 外有某學者chhiòng國家主義，某博士chhiòng日本主義ài 鼓舞國民愛國 ê精神，也soà 拍算基督教 m̄-nā kap 這個 愛國心無份無干涉，顛-tò親像冰 kap 火炭 bē thang相溶--得；就盡力kap基督教做對頭。甚至有某老博士無-in-tih-toaⁿ ta̍uh-ta̍uh kia̍h 筆罵聖教做邪教 (可比 猶太國 ê讀冊人hit-poè)。這是明治 30年前後ê事。對 hit-霎了後基督教傳道就有受歹影響； liān教會學也幾-nā年久bē thang hō͘ 文部tông-kio̍k ê人看kap別款ê學平平。教會外 ê學一概是智育偏重 (對重教人bat學問khah贏養飼德行)。Taⁿ 試問hiah ê博士所chhiàng ê國家 主義，日本主義，抑是帝國主義hit號果然會感化人疼國家無？文部當局所倡ê無宗教教育果然振興學生ê精神ké-oāⁿ學生品行無？無。對 hit-霎了後成十年久，雖然經過大戰役， 國威發揚中外；若是精神界微微不振，人心漸漸ǹg 對知識，物質去； kan-ta知有利 m̄知有義ê氣風也漸漸長成。Taⁿ人ê心神既然軟弱，自然危險ê思想ē得順機會王位。 歹空氣ná 積 ná 厚， 到過去ê 44年頭chiah 會 pok-出hit-層大事出--來。Ah！甚麼人講聖教 kap 愛國心是對反？Kiám無看犯著謀反大逆 ê罪人，敢計謀做日本國民所m̄應該ê罪惡--ê正正是講「無影有基督」ê人-mah？ Kiám m̄知反叛日本國家--ê是kap 著「基督-boa̍t-sat論」(Hēng-tek所著ê冊講無影有基督) hit本冊--ê siāng人mah？ 對這層事發作了後，當局ê人chiah半睏半醒，知講國民ê心性也teh漸漸敗害--lah！也知beh救這個敗壞ê心性就日本國民m̄ thang無敬神佛--lah！也知tī學校ê 德育是比 智育koh-khah大要緊--lah！ Bat聽見東京一個名士講對 án-ni bat有學校ê先生chhoā學生去拜Tiū-o-tāi-bêng-神(狐狸神)。可惜in iáu m̄知基督教所奉ê神是宇宙人類ê造物主，也m̄ bat基督教所奉ê真理是中外古今ê 大道，也bē曉用這個來做改良國民心性ê 根本；真正是半睏半醒。
Taⁿ看頂面所講這年內所起這兩項ê革命；論國家ê革命khiám-chhái thang看做hit-旁溪岸 ê 火災； m̄-kú論社會ê革命咱著留心省察。
倒-tńg來想台灣。道理好傳ê今á日。物質文明大進步ê今á日。儒教衰微ê 今á日。有濟濟m̄信神佛 ê青年ê今á日。對重學問看輕宗教ê今á日。人ê心肝kan-ta知有利 m̄知有義ê今á日。實知今á日台灣心靈界 ê狀況kap 母國日本維新後ê款大同小異。 試問！當這時宣傳救道 改革民心ê責成kám m̄是khoè tī基督徒ê肩頭？試問！ 當這時整頓tì-tek-並行 ê教育來製造德行kap 學術平平出著 ê 新國民； 這個責成kám m̄是屬tī聖教？阮信到taⁿ有loā濟擔當聖ê職任ê 人人君子為著這個責成著磨艱苦；甚至放sak性命也是有。總是阮m̄敢信tī台灣5000 個基督徒(從中懷鄉子也是一個)逐人為著這個擔所出力--ê有夠額。為著 án-ni， 懷鄉子bē禁得回顧舊年兩款革命 ê例來chhiàng心靈界 ê革命 tī本鄉里。也bē禁得將這個責任來告訴 tī 5000 ê基督徒 ê面前。看基督比性命khah寶貝ê保羅講：「我若會救兄弟骨肉ê至親就放sak基督也甘願。」這句話真正ē刺鑿咱ê心底。願咱全台 5000 ê基督徒逐人攏甘願為著基督，為著 300 萬 ê同胞來做心靈界革命ê 急先鋒是心所願。