生番ê事故
Chhiⁿ-hoan ê sū-kò͘
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第320卷 |
| 日期 | 1911/11 |
| 頁數 | 93 |
白話字（原文數位化）
Chhiⁿ-hoan ê sū-kò͘.
1911.11 320 koàn p.93-94
Lán chai Tâi-oân tang-pêng khah chē sī koân-soaⁿ; só͘ khiā-khí ê lâng khah chē sī chhiⁿ-hoan. Seng-sêng kap Tâi-oân lâng lio̍h-á siāng; in ê ba̍k- chiu chin toā luí, chin iá, khoàⁿ tio̍h chin hiông-ok, thâu-mn̂g choân hoat, ām-kún ài koà kó͘-chu, (chi̍t-lia̍p ū-ê ta̍t 20,30 kho͘), chhiú-chí, liān-á kǹg kui chhǹg lâi khûn, hīⁿ-kau, chhiú-khoân téng, ta-po͘ cha-bó͘ lóng ài toà.
Ta-po͘ lâng ê ē-sin ēng 2 tè sè-sè ê kûn lâi uî thâu-chêng kap āu-piah. Cha-bó͘ lâng chiū chhēng saⁿ chhin-chhiūⁿ lâng, uî kûn lio̍h-á beh chhin-chhiūⁿ Eng-kok hū-jîn ê khoán. In ê sim-su khoài piàn-chhian, ní-bo̍k chin chhián; ji̍p lâng ê chhù chin lo-so, ài kā lâng thó mi̍h; siat-sú chi̍t- ê chîⁿ hō͘ i, iā chin hoaⁿ-hí. Sio̍k-giân kóng, Ka-lé oàn bô, bô oàn chió. I só͘ ài ê mi̍h nā hō͘ i khoàⁿ tio̍h, ài ēng mi̍h kā lâng oāⁿ, lán nā m̄, á sī i ê mi̍h m̄ ta̍t-tit, ū ki-hoē chiū khí pháiⁿ-sim. Bat ū hū-jîn-lâng ēng chhiú-khoân beh kā i oāⁿ mi̍h, i-ê mi̍h bô kàu-gia̍h, bô kā i oāⁿ, āu-lâi kā i thâi sí.
In chin ài thâi lâng, lia̍h thâi lâng chò béng-ióng. Chi̍t lâng beh thâi i-ê ché-hu, i-ê toā-chí chai-iáⁿ kā i chek-pī, soà kā i-ê lāu-pē kóng; i-ê lāu-pē chek- pī i, i kóng, goá nā m̄ tāi-seng thâi i, khì hō͘ pa̍t lâng thâi khì chin bô chhái. In só͘ tuì-tiōng ê sī chhèng, to, pó-sioh koè tī sìⁿ-miā, kè-chhoā sī ēng chhèng, to, tiáⁿ, pin-nn̂g, chiú, ti, chò phèng- kim; beh sêng-hun ê ji̍t, tio̍h i-ê tiōng- hu lâi kā i āiⁿ, á sī chhiàⁿ lâng āiⁿ.
Bô pu̍t, tuì-tiōng chò hiàng. Beh chèng, chò hiàng, gō͘-kak chiah ē hoat; beh siu, chò hiàng, chiah ē ún siu ún chia̍h. (Chhin-chhiūⁿ Tiong-kok lâng ēng hû-hoat liām chiù-gí ê khoán).
Só͘ khiā-khí ê só͘-chāi put-chí hiám- iàu, só͘ kiâⁿ ê lō͘ chin pháiⁿ kiâⁿ; kīn-lâi Ū gê-mn̂g ê só͘-chāi chéng tùn khah hó kiâⁿ. Chhù khí tī soaⁿ-phiâⁿ ê só͘-chāi, chiong phiâⁿ chò āu-piah ê piah, lāi-bīn chiah khui chhim; chhù-bīn ēng toā ki chhâ chò êⁿ-á, toā tè pang pho͘ ba̍t chò kak-á, ēng chio̍h-thâu chò hiā lâi khàm, chhin-chhiūⁿ hî-lân tha̍h ê khoán. Ta̍k- nî oāⁿ pêng chi̍t pái, kiaⁿ i noā-khì. Khí chi̍t-keng chhù chin oh tit, m̄-kú khiā kuí-nā tāi lâng; in-uī chin ióng. Lāi- bīn lóng pho͘ chio̍h-pán, bîn-chhn̂g ēng toā chio̍h-pán chhin-chhiūⁿ lán ê âng- bîn-chhn̂g, hē hit tah pí lāi-bīn khah koân tām-po̍h, chio̍h-bīn chin o͘-kim, chhin-chhiūⁿ lán siá-jī ê thô͘-poâⁿ.
In ēng mi̍h chē chò hó-gia̍h. Bat khoàⁿ chi̍t-ê thâu-lâng ū sì tiuⁿ thih-pē, tiáⁿ cha̍p goā kháu, toā-kng chhit-peh-lia̍p, sè-kng iā chhit-peh-lia̍p, chhèng gō͘-la̍k-ki, ū siuⁿ chin chē kha. Lâng nā beh chhoā bó͘ tio̍h chhut-chāi thâu-lâng thó só͘ ài--ê. Chhut-sán: hoan-chû, ō͘-á, chhek, sé-á, thô͘-tāu, chhiū-tāu, han-be̍h. In bô ēng gû-lê-pē; sī ēng thó͘-la̍t. Ū chhī ti, ke, gû, chin chió; thâu-lâng ū sî chhī chi̍t-poàⁿ chiah nā-tiāⁿ. Chia̍h pn̄g bô phoè chhài, chí-ū chia̍h soah ēng tām-po̍h iâm chò chhuì boé.
Ki-gē: chhiah bāng-tē, chit pò͘, chò nge̍h-thô siuⁿ-á kap chhio̍h, chò chhia- liāu lâi bē. Kang chò êng chiū phah lo̍k. Lūn khah kî-khiáu ê ki-gē in bē hiáu-tit, lóng bô bûn-jī, seng-khu chhiah hoe-jī, chò kì-hō, m̄-bat sǹg, (kīn-lâi khah ē hiáu-tit). ēng soaiⁿ-á khui-hoe chò chiaⁿ-goe̍h, sǹg ke chi̍t- hoè. Lâng sí ēng am-kng chò koaⁿ- chhâ, tâi tī chhù lāi.
(Bo̍k Chheng-kiat kì--ê.)
Chêng ê chheⁿ-haon boē ū ki-hoē thang tit-tio̍h tō-lí, bô lâng ē hiáu kóng in ê oē thang khì thoân tō-lí hō͘ in thiaⁿ. Kin-nî Tâi-pak Chhun-kuì ê Tiong-hoē ū gī-tiāⁿ chhe Thoân-tō sian-siⁿ chi̍t lâng khì toà tī āu-soaⁿ Hoe-liân-káng thoân tō-lí hō͘ Hàn-jîn thiaⁿ, soà o̍h hit-tah chheⁿ-hoan ê oē. ǹg-bāng pa̍t-ji̍t thang pò͘-tō tī in tiong-kan.
Kīn-lâi goán iā ū thiaⁿ-kìⁿ Loē-tē lâng iā sī teh siūⁿ chit-ê ì-sù, ài beh pò͘-tō hō͘ chheⁿ-hoan thang chai tō-lí. Chiông- tiong ū chi̍t-ê siàu-liân ê Ji̍t-pún lâng sìⁿ Chéng-siōng--ê (Ino͘uve) i-ê lāu-pē chêng-nî tī Tâi-oân hō͘ chheⁿ-hoan thâi-- khì. I bô chûn oàn-hīn ê sim, ti̍t-ti̍t siūⁿ ài beh kám-hoà chheⁿ-hoan ê sim hō͘ in bat tō-lí; í-keng lâi Tâi-oân ài-beh o̍h chheⁿ-hoan oē. Chóng-sī iáu-boē chai i beh khì tó-uī o̍h, iā m̄-chai pa̍t-ji̍t beh khì tó-uī thoân. Chit-ê siàu- liân lâng ê sim-ì sī chhin-chhiūⁿ Lô-má 12:20, 21 chat só͘ kóng ê ì-sù. Lán tio̍h thè i kî-tó, ǹg-bāng i-ê só͘ chò ū kong-hāu. iā tio̍h siūⁿ-khoàⁿ lán lâm-pō͘ ê kàu- hoē ē-tit thang o̍h Tâi-oân kap Ji̍t-pún ê hó bô͘-iūⁿ.
漢羅（Ùi原文改寫）
生番ê事故。
1911.11 320卷 p.93-94
咱知台灣東爿較濟是高山；所企起ê人較濟是生番。生成kap台灣人略仔像；in ê目珠真大蕊、真野、看著真雄惡、頭毛全發、頷頸ài 掛古珠，(一粒有ê值20、30箍)、手指、鍊仔貫歸串來khûn、耳勾、手環等，查甫查某攏ài toà。
查甫人ê下身用2塊細細ê裙來圍頭前kap後壁。查某人就穿衫親像人，圍裙略仔beh親像英國婦人ê款。In ê心思快變遷，耳目真淺；入人ê厝真囉唆，ài kā人討物；設使一個錢hō͘伊，也真歡喜。俗言講：「Ka-lé怨無，無怨少。」伊所 ài ê物若hō͘伊看著，ài用物kā人換，咱若m̄,抑是伊ê物m̄值得，有機會就起歹心。Bat有婦人人用手環beh kā伊換物，伊ê物無夠額，無kā伊換，後來kā伊thâi死。
In真ài thâi人，掠thâi人做猛勇。一人beh thâi伊ê姐夫，伊ê大姊知影kā伊責備，續kā伊ê老父講；伊ê老父責備伊，伊講：「我若m̄代先thâi伊，去hō͘別人thâi去真無採。」In所 tuì重ê是銃、刀，保惜過tī性命，嫁娶是用銃、刀、鼎、檳榔、酒、豬，做聘金；beh成婚ê日，著伊ê丈夫來kā伊āiⁿ，或是倩人āiⁿ。
無佛，tuì重做hiàng 。beh種，做hiàng,五角chiah會發；beh收，做hiàng,才會穩收穩食。（親像中國人用符法念咒語ê款）。
所企起ê所在不止險要，所行ê路真歹行；近來有衙門ê所在整頓較好行。厝起tī山坪ê所在，將坪做後壁ê壁，內面chiah開深；厝面用大支柴做樑仔，大塊枋鋪密做角仔，用石頭做瓦來蓋，親像魚鱗疊ê款。逐逐年換爿一擺，驚伊爛去。起一間厝真oh tit，m̄-kú企幾若代人；因為真勇。內面攏鋪石板，眠床用大石板親像咱ê紅眠床，下hit tah比內面較懸淡薄，石面真烏金，親像咱寫字ê土盤。
In用物濟做好額。Bat看一個頭人有四張鐵耙、鼎十外口、大缸7、8粒、細缸也7、8粒、銃5、6支、有箱真濟跤。人若beh 娶某著出在頭人討所ài--ê。出產：蕃薯、芋仔、粟、黍仔、土豆、樹頭、蕃麥。In無用牛犁耙；是用土力。有飼豬、雞、牛，真少；頭人有時飼一半隻nā-tiāⁿ。食飯無配菜，只有食煞用淡薄鹽做嘴尾。
技藝：赤網袋、織布、做挾桃箱仔kap蓆，做車料來賣。工做閒就扑鹿。論較奇巧ê技藝in bē曉tit，攏無文字，身軀赤花字，做記號，m̄-bat算，(近來較會曉tit)。用檨仔開花做正月，算加一歲。人死用am缸做棺柴，埋tī厝內。
(Bo̍k Chheng-kiat記--ê)。
前ê生番boē有機會thang得著道理，無人會曉講 in ê 話thang去傳道理hō͘ in聽。今年台北春季ê中會有議定差傳道先生一人去toà tī後山花蓮港傳道理hō͘漢人聽，續學hit-tah 生番ê話。向望別日thang佈道tī in中間。
近來阮也有聽見內地人也是teh想這個意思，ài beh佈道hō͘生番thang知道理。從中有一個少年ê日本人姓井上--ê(Ino͘uve），伊ê老父前年tī台灣hō͘生番thâi--去。伊無船怨恨ê心，直直想ài beh感化生番ê心hō͘ in bat道理；已經來台灣ài愛beh學生番話。總是iáu-boē知伊beh去tó位學，也m̄知別日beh去tó位傳。這個少年人ê心意是親像羅馬12:20，21節所講--ê意思。咱著替伊祈禱，向望伊ê所做有功效。也著想看咱南部ê教會會得thang學台灣kap日本ê好模樣。