教育ê好法
Kàu-io̍k ê Hó-hoat
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第314卷 |
| 日期 | 1911/5 |
| 頁數 | 37 |
白話字（原文數位化）
Kàu-io̍k ê Hó-hoat
1911.05 314 koàn P.37-38
Bēng-chú ê chheh ū kóng, “ e̍k ku jî bû-kàu, chek kīn ū khîm-siù” ; ì-sù chiū-sī kóng peh-sìⁿ ū êng, nā bô kà i, chiū chhin-chhiūⁿ khîm-siù ê khoán. Tàn-sī chit-ê kà--ê m̄-sī kan-ta kà i jîn-lûn niā-tiāⁿ, iū tio̍h kà i tha̍k-chheh bat-jī. Sio̍k-gú ū teh kóng, Jī sī suî-sin pò. Chit-ê tha̍k-chheh m̄-sī kan-ta tha̍k chhin-chhiūⁿ kó͘-chá ê sù-su ngó͘-keng nā-tiāⁿ, iáu-kú tio̍h khoàⁿ goā-chheh kap sin-bûn-pò, bat pún-kok í-ki̍p goā-kok ê tāi-chì; nā ē án-ni, kiàn-sek tio̍h ē khah khui-khoah, bē thiaⁿ lâng hong-siaⁿ, sim-koaⁿ gî-he̍k, chiū bián-tit hō͘ lâng khi-phiàn. Chhin-chhiūⁿ cha̍p-goā nî chêng, Ji̍t-pún beh lâi phah Tâi-oân ê sî, peh-sìⁿ ū-sî hong-siaⁿ tang, hong-siaⁿ sai, tì-kàu kap Ji̍t-pún sio-thâi, thâi ê sî-chūn chng-thâu hō͘ i sio-huí, iā peh-sìⁿ hō͘ in thâi-sí, chin toā khó-liân; chit-ê in-toaⁿ lóng in-uī m̄-chai kok-kok ê tāi-chì ê iân-kò͘. Siat-sú hit-sî nā ū khoàⁿ sin-bûn, to ē chai kok-kok ê tāi-chì, thang chai-iáⁿ siat-hoat, bián-tit hō͘ lâng phiàn, tì-kàu hiah toā kan-khó͘. Khoàⁿ-khí--lâi tio̍h khoàⁿ sin-bûn sī chin iàu-kín. Chit-ê sin-bûn put-lūn sū-lông kong-siong lóng tio̍h khoàⁿ sī chin ū lī-ek.
Chit-ê sin-bûn ê tāi-chì chāi Tâi-oân nā beh ēng Hàn-bûn, sui-jiân sī hó, kiaⁿ-liáu chháu-tē chng-siā ê lâng bô tha̍k Hàn-bûn, bē hiáu-tit khoàⁿ; bé lâi khoàⁿ ê lâng iā sī chió.
Nā sī beh ēng Ji̍t-pún-bûn, khiok í-keng ū kuí-nā uī ê Sin-bûn-siā teh ìn; chóng-sī nā m̄-bat kok-gú iā sī bē hiáu-tit khoàⁿ.
Taⁿ lâi siūⁿ khoàⁿ tio̍h ēng sím-mi̍h hoat-tō͘ hō͘ chèng peh-sìⁿ, cha-po͘ cha-bó͘, toā-lâng gín-ná, lóng ē hiáu-tit khoàⁿ, ē chai lāi-goā ê siau-sit; ché(sic) sī tio̍h cháiⁿ-iūⁿ? Lán tāi-ke chai pe̍h-oē-jī chin khoài o̍h; nā bat pe̍h-oē-jī, chiū put-lūn beh kóng sím-mi̍h tāi-chì, chiong pe̍h-oē-jī lâi siá sī chin lī-piān, siá-liáu chin bêng. Lâng nā beh tì-ì lâi o̍h, chit-ê pe̍h-oē-jī m̄-bián chiūⁿ chit-nî ê kú, to ē kàu-hoà kuí-nā cha̍p bān lâng lóng ē bat. Nā kàu ta̍k-ê bat pe̍h-oē-jī, hit-sî nā ū lâng chhut lâi siat chi̍t-ê pe̍h-oē-jī ê Sin-bûn-pò hō͘ lâng khoàⁿ, kiám-chhái chi̍t ji̍t tio̍h ìn kuí-nā bān-tiuⁿ, iā bô tek-khak.
Chit-ê pe̍h-oē-jī m̄-sī kóng ū thàn tō-lí ê lâng chiàⁿ thang o̍h; bô thàn tō-lí ê lâng lâi o̍h iā-sī hó. In-uī lō͘-ēng chin khui-khoah, kì sím-mi̍h tāi-chì lóng ē ēng-tit, kap Hàn-bûn bô koh-iūⁿ. put-lūn sī beh kì kok-ka ê tāi-chì, á-sī seng-lí lâng beh pò hâng-chêng, he̍k-sī chò siáu-soat, he̍k-sī chò lūn-soat, á-sī phoe-sìn lâi-óng í-ki̍p cha̍p lō͘-ēng, kai-lóng hó-sè. Beh-siá ê sî-chūn chin kín, tha̍k iā khoài tha̍k. Peh-sìⁿ nā ū tú-tio̍h sím-mi̍h tāi-chì ài khan sin-bûn, ēng chit ê pe̍h-oē-jī kiám m̄-sī chin lī-piān?
Chhin-chhiūⁿ goán Chó͘-ke pe̍h-oē-jī ê sin-bûn-pò ū kuí-nā cha̍p keng, ū-ê muí-ji̍t ū ìn jī-saⁿ-cha̍p-bān tiuⁿ; phì-jū kin-á-ji̍t kok-lāi í-ki̍p kok-goā ū sím-mi̍h tāi-chì, bîn-á-chài chèng peh-sìⁿ lóng chiâu-chai; ché(sic) sī khoàⁿ sin-bûn-pò ê iân-kò͘.
Khoàⁿ-khí-lâi Tâi-oân ê peh-sìⁿ nā tāi-ke bián-lē lâi o̍h pe̍h-oē-jī, kiám-m̄-sī chin hó? Chhiáⁿ lia̍t-uī siūⁿ-khoàⁿ-māi chit-hō ê tāi-chì ē sêng á bē sêng; siá-jī lâi sù-kàu.
漢羅（Ùi原文改寫）
教育ê好法
1911.05 314卷 P.37-38
孟子ê冊有講：「逸居而無教，則近有禽獸」；意思就是講百姓有閒，若無教伊，就親像禽獸ê款。但是這個教--ê毋是kan-ta教伊人倫niā-tiāⁿ， 猶著教伊讀冊捌字。俗語有teh講：字是隨身報。這個讀冊毋是kan-ta讀親像古早ê 四書五經nā-tiāⁿ，猶過著看外冊佮新聞報，捌本國以及外國ê代誌；若ē 按呢，見識著會較開闊，袂聽人風聲，心肝疑惑，就免得予人欺騙。親像十外年前，日本beh來拍台灣ê時，百姓有時風聲東，風聲西，致到佮日本相刣，刣ê時陣庄頭予伊燒毀，也百姓予in刣死，真大可憐；這个因端攏因為毋知各國ê代誌ê緣故。設使hit時若有看新聞，to ē知各國ê代誌，通知影設法，免得予人騙，致到hiah大艱苦。看起--來著看新聞是真要緊。這個新聞不論士農工商攏著看是真有利益。
這个新聞ê代誌在台灣若beh用漢文，雖然是好，驚了草地莊社ê人無讀漢文，袂曉得看；買來看ê人也是少。
若是beh用日本文，卻已經有幾nā位 ê新聞社teh印；總是若毋捌國語也是袂曉得看。
Taⁿ來想看著用甚麼法度予眾百姓，查甫查某，大人囡仔，攏ē曉得看，ē知內外ê消息；這是著怎樣？咱大家知白話字真快學；若捌白話字，就不論beh講甚麼代誌，將白話字來寫是真利便，寫了真明。人若beh致意來學，這个白話字毋免上一年ê久，to ē教化幾nā十萬人攏ē捌。 若到逐个捌白話字，hit時若有人出來設一個白話字ê新聞報予人看，kiám-chhái一日著印幾nā萬張，也無的確。
這个白話字毋是講有趁道理ê人chiàⁿ通學；無趁道理ê人來學也是好。因為路用真開闊，記甚麼代誌攏ē用得，佮漢文無各樣。不論是beh記國家ê代誌，á是生理人欲報行情，或是做小說，或是做論說，á是批信來往以及雜路用，該攏好勢。欲寫ê時陣真緊，讀也快讀。百姓若有拄著甚乜代誌愛刊新聞，用這个白話字kiám毋是真利便？
親像阮祖家白話字ê新聞報有幾nā十間，有ê每日有印二三十萬張；譬喻今仔日國內以及國外有甚乜代誌，明仔載眾百姓攏齊知；這是看新聞報ê緣故。
看起來台灣ê百姓若大家勉勵來學白話字，kiám毋是真好？請列位想看覓這號ê代誌ē成á袂成；寫字來賜教。