北港
Pak-káng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳春和 Tân Chhun-hô |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第314卷 |
| 日期 | 1911/5 |
| 頁數 | 43 |
白話字（原文數位化）
Pak-káng
(Tân Chhun-hô kì-ê)
1911.05 314 koàn p.43-44
Bat thiaⁿ-kìⁿ sè-kan ū chē-chē chhut miâ-siaⁿ ê só͘-chāi. Cháiⁿ-iūⁿ ē chhut miâ? khiok ū kuí-nā hāng ê in-toaⁿ. In-uī kok nā chhut-miâ, khah siông sī tuì hit kok-lāi só͘ chhut ê mi̍h-kiāⁿ. Chhin-chhiūⁿ Bí-kok ê kim-soaⁿ só͘ chhut-miâ--ê chiū-sī kim. Chāi-chá ê Pa-piat chhut-miâ ê chiū-sī toā-thah. Í-hut-só͘ ū chhut-miâ A-tí-bí ê biō. Iâ-lō͘-sat-léng ū chhut miâ Só͘-lô͘-bûn ê tiān-tn̂g. Taⁿ tī Tâi-oân ê Pak-káng tē-it chhut-miâ--ê chiū-sī Má-chó͘. Lūn pu̍t ê tāi-chì sè-kài ta̍k kok ū; ta̍k kok ū ta̍k khoán ê pu̍t, ū-ê toā-sian, ū-ê sè-sian. Chhin-chhiūⁿ Pa-pí-lûn Thó͘-lat pîⁿ-po͘ ê kim-siōng, á-sī Ji̍t-pún kok pu̍t-biō ê tâng-siōng che thang kóng sī toā-sian ê pu̍t; kî-û chhin-chhiūⁿ Chheng-kok, ìn-tō͘ í-ki̍p Tâi-oân ū chióng-chióng ê pu̍t sǹg bē-liáu kóng bē-chīn. Taⁿ Pak-káng sui-jiân m̄-sī chhin-chhiūⁿ hiah-ê, chóng-sī goá beh kóng tām-po̍h. Lia̍t-uī pêng-iú ū lâng kiám-chhái m̄-chai Pak-káng sī tī sím-mi̍h só͘-chāi, pu̍t-sī cháiⁿ-iūⁿ ê heng. Goá m̄-sī beh pò lín khì khoàⁿ; sī ài lín chai chit chân thang saⁿ-kap siūⁿ nā-tiāⁿ.
I ê só͘-chāi sī tī Ka-gī lio̍h-á sai-pak chha-put-to 3 phò͘-lō͘; tī Phoh-á-kha chiūⁿ pak chha-put-to 3 phò͘-lō͘; tī Thô͘-khò͘ lio̍h-á sai-lâm iā-sī chha-put-to 2 phò͘. Só͘-khí ê biō sī tī chhī-thâu ê só͘-chāi; pak-pêng ū Chi-thiaⁿ kap kong-ha̍k-hāu; tī thâu-chêng piⁿ-á ū chhī-tiûⁿ. Tī Bêng-tī 41 nî hit-sî chhī-tiûⁿ bô sím-mi̍h lāu-jia̍t; kàu 44 nî chiū ke chin lāu-jia̍t, kiám-chhái sī in-uī chit-keng biō ê in-toaⁿ.
Hit sian-pu̍t chêng-nî sī tī Lâm-káng (chiū-sī Pūn-káng); in-uī pak-pêng ê khe, in chiū hō͘ toā-chuí soa só͘ pūn-khì, taⁿ hit-ê só͘-chāi e ke-chhī ū-ê iáu lâu i-ê jiah nā-tiāⁿ. Tuì án-ni in tī khe ê pak-pêng ū koh kiàn-tì soà khí-biō. Tī chit-ê biō iā bat tú-tio̍h hoé-sio, liáu-āu chiū koh-khí; chóng-sī bô sím-mi̍h chiâⁿ-mi̍h. Taⁿ kīn-lâi koh têng-khí ū chin-suí. chha-put-to tī Bêng-tī 41 nî tāng-kang, kàu kin-nî iáu teh khí. Ū phah-chio̍h ê kang chin iù; ū ba̍k-kang chha̍k-hoe chin-suí; ū thô͘-chuí-kang chò san-suí chin-kî. sui-jiân bē pí tit Í-hut-só͘ ê biō, á-sī Iâ-lō͘-sat-léng ê Tiān-tn̂g hiah suí, m̄-kú iā sī tè put-chí chē-chîⁿ teh khí; chiàu lâng teh kóng sī àn-sǹg $10,0000 gîn thang khai. Hiah chē-chîⁿ sī tuì tó-uī lâi? Chiū-sī chha-put-to thong Tâi-oân sì-kè khì tê.
Taⁿ lâi kóng hit-ê pu̍t cháiⁿ-iūⁿ heng. Goá m̄-sī beh kóng pu̍t sī ū sîn á-bô sîn; chū-jiân sī bô. Sī beh kóng só͘ ho̍k-sāi ê lâng kap só͘ ho̍k-sāi ê khoán. Taⁿ seng lâi kóng só͘ ho̍k-sāi ê lâng; put-lūn sī pêⁿ-po͘, á-sī kheh-lâng kap hàn-jîn, muí-nî tuì tī kū-le̍k ê chiaⁿ-goe̍h kàu 3, 4 goe̍h ê sî lâm-pak ê lâng lo̍h tī Táⁿ-niau hoé-chhia-thâu--ê, muí-ji̍t ū-sî káng 10, ū-sî káng 100, ū-sî káng 1000 iā bat, án-ni sī thang kóng só͘ ho̍k-sāi ê lâng chīn-chē lah.
Só͘ ho̍k-sāi ê khoán, muí-ji̍t tuì thiⁿ-kng kàu ji̍t lo̍h, put-sî ū lâng teh sio-hiuⁿ sio-choá; m̄-sī hoê-siūⁿ teh-sio, sī hiah-ê tuì hn̄g só͘-chāi lâi--ê, iā put-sî ū lâng teh poa̍h-poe teh kuī-pài. In só͘ sio ê hiuⁿ kap choá ū ê sī giâ kui giâ, ū lâng sī taⁿ kui-tàⁿ, sī khí chi̍t-keng chhin-chhiūⁿ jī-choá têng ê khoán teh-sio. Tuì in só͘ sio ê hiuⁿ-choá muí-ji̍t lâi sǹg kiám-chhái ta̍t ū chi̍t-pah kho͘ á-sī khah ke, goá bē tit thang siông-sè kā in sǹg. Taⁿ Tâi-oân ê peh-sèⁿ muí-nî liáu ū káng-chheng káng-bān ê gîn tī chit-ê Pak-káng ê só͘-chāi lâi chò bô lō͘-ēng, bē lī-ek lâng ê khai-huì, si̍t-chāi chin khó-sioh.
Pak-káng ê po͘-thâu si̍t-chāi koán chin khoah, peh-sìⁿ iā chin-chē. Chóng-sī lóng bô sím-mi̍h pài Siōng-tè ê lâng; chí-ū Pak-káng ke 1, 2 lâng lâi Sin-káng lé-pài. Pò͘-tō ê ki-hoē chīn hó, muí pái kóng tō-lí ū chin-chē lâng ài thiaⁿ. Thiaⁿ ê lâng sui-jiân ū teh him-bō͘, m̄-kú bô lé-pài-tn̂g tī hia thang hō͘ in lé-pài. chiàu goá khoàⁿ hiān-sî nā ū Hok-im-tn̂g tī-hia sī chin hó. Bān Ko͘-niû ū khì khoàⁿ iā sī án-ni kóng, tek-khak tio̍h siat Hok-im-tn̂g. M̄-kú Sin-káng hiān-sî bô khuì-la̍t; in-uī kū-nî iáu-kú sī Ka-gī ê chi-hoē, kàu kin-nî chiah èng-ún chò Tông-hoē, si̍t-chāi ka-tī iáu-kú lím-lím-á khiā ē tiâu. Sui-jiân sī án-ni, Pak-káng kiám thang pàng-soah mah? Hok-im-tn̂g kiám thang bô siat? Tuì án-ni só͘-í goá ài khoàⁿ Pò ê lâng chhiáⁿ lín lâi tàu siat-hoat. Taⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ siat-hoat leh! Chiū-sī chiong Pak-káng lâi chò Tâi-oân lâm-pak ê kàu-hoē kong-kiōng ê só͘-chāi, Hok-im-tn̂g chò kong-kiōng ê Hok-im-tn̂g. Beh cháiⁿ-iūⁿ kong-kiōng? Chiū-sī muí kàu-hoē nā hoaⁿ-hí tê tām-po̍h; siat-sú muí kàu-hoē nā $ 2. kho͘ gîn chiū ún-tàng ē chiâⁿ.
Lia̍t-uī hiaⁿ-tī chí-moē ah! Lán ê Siōng-tè sī oa̍h-oa̍h tāng-tāng ê Siōng-tè; sui-jiân Hui-lī-sū ê Tai-kong hiah-ni̍h heng, iáu-kú phah su lán ê Siōng-tè, kha-chhiú kap ām-kún soà tn̄g-khì (I Sat-bó-ní-kì 5: 1-9). Pó-lô kóng, Khoàⁿ ê lâng hiah chē chhin-chhiūⁿ hûn teh tà lán, chiū liân-luī lán ê tāng-tàⁿ tio̍h pàng, tîⁿ lán ê su-io̍k tio̍h tû--khì, àn só͘ tio̍h chīn ê lō͘ kian-sim lâi cháu (Hi. 12: 1.) Lūn-kàu hō͘ lâng khì-siâ kui-chèng, khì-ké chiū chin, tek-khak sī lán ê Thiⁿ-pē Siōng-tè koat-toàn bô pa̍t-ê. Taⁿ chhiáⁿ khoàⁿ Pò ê hiaⁿ-tī chí-moē tio̍h pek-chhiat lâi kiû Siōng-tè hō͘ Pak-káng ke ū chi̍t-keng Hok-im-tn̂g khoài-khoài ē chiâⁿ, hō͘ o͘-àm ê lâng ē tit-tio̍h kng, sí-tē ìm-ńg ū kng lâi chiò, thang thoat-lī Sat-tàn ê koàn-sè lâi kui-ho̍k Siōng-tè.
漢羅（Ùi原文改寫）
北港
(陳春和記ê)
1911.05 314 卷 p.43-44
捌聽見世間有濟濟出名聲ê所在。怎樣會出名？卻有幾若項ê因端。因為國若出名，較常是對彼國內所出ê物件。親像美國ê 金山所出名--ê就是金。在早ê 巴別出名ê就是大塔。以弗所有出名亞底米ê廟。耶路撒冷有出名所羅門 ê殿堂。Taⁿ佇台灣ê北港第一出名--ê就是媽祖。論佛ê代誌世界逐國有；逐國有逐款ê 佛，有ê大sian，有ê細sian。親像巴比倫Thó͘-lat平埔 ê金像，抑是日本國佛廟ê銅像這thang講是大仙 ê 佛；其餘親像清國，印度以及台灣有種種ê 佛算bē了講bē盡。Taⁿ 北港雖然m̄是親像hiah-ê，總是我beh講淡薄。列位朋友有人kiám-chhái m̄知北港是tī甚麼所在，佛是怎樣ê 興。我m̄是beh報恁去看；是愛恁知這層thang相kap想nā-tiāⁿ。
伊ê所在是tī嘉義略á 西北差不多3 鋪路； tī Phoh-仔腳 上北差不多3 鋪路； tī土庫略á 西南也是差不多2 舖。所起 ê廟是tī 市頭ê所在； 北旁有支廳kap公學校， tī頭前邊á有市場。Tī 明治 41年hit時市場無甚麼鬧熱； 到 44 年就加真鬧熱，kiám-chhái是因為這間廟ê因端。
Hit 仙佛前年是tī 南港 (就是笨港)；因為北旁ê 溪， in就hō͘大水soa所pūn-去，taⁿ hit個所在ê街市有ê iáu 留伊ê 跡nā-tiāⁿ。 對 án-ni in tī 溪 ê 北旁有koh建置續起廟。Tī 這個廟也bat tú-著火燒， 了後就koh-起；總是無甚麼成物。Taⁿ 近來koh 重起有真suí。差不多tī 明治 41年動工，到今年iáu teh 起有拍石ê 工真幼，有木工鑿花真suí；有土水工做山水真奇，雖然bē 比得以弗所ê廟，抑是耶路撒冷ê殿堂hiah suí， m̄-kú也是tè不止濟錢teh起；照人teh講是按算$10,0000 銀thang 開。 Hiah濟錢是對 tó位來？就是差不多通台灣四界去提。
Taⁿ來講hit個佛怎樣興。我m̄是beh講佛是有神抑無神；自然是無。是beh講所服事ê人kap所服事ê款。Taⁿ先來講所服事ê人；不論是平埔，抑是客人kap 漢人，每年對tī舊曆ê 正月到 3, 4月ê時南北ê人落tī 打貓 火車頭--ê，每日有時káng 10，有時káng 100，有時káng 1000也bat， án-ni是thang講所服事ê人chīn濟lah.
所服事ê款，每日對天光到日落，不時有人teh 燒香燒紙； m̄是和尚teh-燒，是hiah ê 對遠所在來--ê，也不時有人teh 跋杯 teh跪拜。In所燒ê 香 kap紙有ê是giâ 歸giâ，有人是taⁿ 歸擔，是起一間親像字紙亭 ê款teh-稍。對 in所燒 ê 香紙每日來算kiám-chhái 值有一百箍抑是khah 加，我bē得thang詳細kā in算。Taⁿ台灣ê百姓每年了有講千講萬ê 銀 tī 這個北港ê所在來做無路用，bē利益人ê開費，實在真可惜。
北港 ê 捕頭實在管真闊，百姓也真濟。總是攏無甚麼拜上帝ê人；只有北港加1, 2人來新港禮拜。佈道ê機會chīn好，每擺講道理有真濟人愛聽。聽ê人雖然有teh欣慕，m̄-kú無禮拜堂tī hia thang hō͘ in禮拜。照我看現時若有福音堂tī-hia是真好。萬姑娘有去看也是án-ni講：的確著設福音堂。M̄-kú新港現時無氣力；因為舊年iáu-kú是嘉義ê 支會，到今年chiah應允做同會，實在家治iáu-kú lím-lím-á khiā 會 tiâu。雖然是án-ni， 北港 kiám thang放-soah mah？福音堂kiám thang無設？ 對 án-ni所以我愛看報ê人請恁來鬥設法。Taⁿ beh怎樣設法leh！就是將北港來做台灣南北 ê教會公共ê所在，福音堂做公共ê福音堂。Beh怎樣公共？就是每教會若歡喜提淡薄；設使每教會若$ 2.箍 銀就穩當會成。
列位兄弟姊妹ah！咱ê上帝是活活重重ê上帝；雖然腓利士ê Tai-kong hiah-ni̍h 興， iáu-kú 拍輸咱ê上帝，腳手kap頷頸soà斷去(I Sat-bó-ní-kì 5: 1-9)。保羅講：看ê人hiah濟親像雲 teh罩咱，就連累咱ê重擔著放，tîⁿ咱ê私慾著除去，按所著盡ê路堅心來走(Hi. 12: 1.)論到hō͘人去邪歸正，去假就真，的確是咱ê天父上帝決斷無別ê。 Taⁿ請看報ê兄弟姊妹著迫切來求上帝hō͘ 北港加有一間福音堂快快會成，hō͘烏暗ê人會得著光，死地蔭影有光來照，thang脫離撒旦ê 權勢來歸福上帝。