Kong-kiōng Sió-o̍h

文獻資訊

項目 資料
作者 無lo̍h名
卷期 台南府城教會報
卷期 第312卷
日期 1911/3
頁數 25

白話字(原文數位化)

Kong-kiōng Sió-o̍h

(Iu-sî Gōng-sióng.)

(Chiap chêng-koàn 13 bīn.)

1911.03 312 koàn p.23-26

(i) Kong-o̍h He̍k-ek. In-uī kong-o̍h siat chiâⁿ, su-o̍h thêng-chí, chiū ē o̍h-tn̂g bián làng, sian-siⁿ chiap-sio̍k, su, tô͘, hèng-thâu, sûn-sū chiām-chìn, tāi-kio̍k hó-khoàⁿ. iū choân-pō͘ thang ke-thiⁿ kuí-nā keng ê toā pài-tn̂g. iā m̄-tiāⁿ án-ni, iáu ū chi̍t-hāng toā koan-bo̍k ê tē-pō͘, chiū-sī muí koān-hūn nā siat kong-o̍h, toā-poàⁿ tī tek-tiong ê tē-tiám; kì-jiân thang siat kong-o̍h, kiám bē thang kong-chhiáⁿ 2, 3 ê pún-tē Bo̍k-su, lâi tiàm tī hit tiong-kan, thang (1) Liāu-lí o̍h-bū, (2) Lûn sûn kàu-hoē. Nā án-ni, toā-bīn thang tû sian-siⁿ m̄-ài khó chìn-miâ, hoē-iú m̄-ài chhiáⁿ Bo̍k-su ê sim. In-uī chhuí-mô͘ hiān-kim kàu-hoē ê kio̍k-bīn, bô tek-khak sī khiàm chîⁿ-hāng ê iân-kò͘; kiaⁿ-liáu ū chit-chân ê chó͘-keh lah!

Chit chân in-toaⁿ lia̍t-uī thang siūⁿ lâi chai, m̄-bián goá chit-ê ēng sè-kńg khoàⁿ toā-pà ê lâng lo-so pâi-lia̍t lah! Put-kò thang kóng, nā án-ni siat-hoat, ē-tit hō͘ Bo̍k-su bián tī tông-hoē-lāi khiā-khí, ji̍t kú poāⁿ-noá, sio̍k-khì hoat-chhut, chhin-ài chiām-kiám, sī-hui ná khí ê guî-hiám lah! Sui-sī ū sî sûn kàu-hoē, muí-nî put-kò 3, 4 pái, chiū muí-pái iā thang oāⁿ-lâng; siat-sú tiong-kan ū tām-po̍h jîn-chêng uí-khiok, liōng-khoài siau-bia̍t, bián-tit kui-kiû tháu bē ti̍t chhoah-tn̄g ê huì-khì lah! Chiū muí-pái kàu-hoē-iú nā thiaⁿ-tio̍h Bo̍k-su sûn kàu-hoē ê si̍t-sìn, tāi-ke bô m̄ kia̍h-thâu liâu-bāng lâi saⁿ-kap kóng, Lán ê sian-siⁿ tī-sî ē kàu? Chē kàu lióng-pêng lēng ū chi̍t-chân kú-lī chhin-ài ê chêng-kéng, āu-lâi sian-siⁿ chiūⁿ-tâi ián-soat, bô m̄ khoe-hâi chhut-sîn; tâi-ē thèng-káng, bô m̄ ji̍p hīⁿ tōng-sim; tāi-ke tit-tio̍h si̍t-hāu, che kiám bē kóng-tit sū-poàⁿ kong-poē ê hó-mah? án-ni siat-hoat kiám m̄-sī hó? kiám m̄-sī hó?

  1. Siat-o̍h ê heng-sè(sic). Teh siūⁿ kìⁿ-nā ài siat chit-téng kong-o̍h ê koān-hūn, tiong-kan tio̍h ū lâng chhut-thâu chio-bō͘ choân-hūn ê sian-siⁿ tiúⁿ-ló chip-sū hoē-chi̍p tī chi̍t só͘-chāi lâi chham-siông, (chiū hō-chò bó͘ koān-hūn ê Tióng-chip Chóng-hoē). (a) Tēng-jîn-oân. Tiong-kan chhiam-kí nn̄g-lâng chò Hoē-tiúⁿ, kiam kàm-sū ê chek-jīm, (chiū-sī 1. chhoā chèng-lâng khui-hoē. 2. kàm-chhat o̍h-bū ū thò-tòng bô, nā bô, chi̍p chèng hoē-oân koat-gī. 3. Siū-chek-jīm ê jîn-oân siat. 4. nā hō͘ chèng-lâng kám-sim-ê, tio̍h thê-gī hō͘ hoē-chiòng gī-tēng chióng-lē ê kui-tiâu; nā èng-thê ê lâng, hit-sî tio̍h chhiáⁿ in chiām chhut hoē-tiûⁿ.) Tio̍h kí kì-sū nn̄g-ê, (chiū-sī thang chiáng pún-hoē ê kì-sū phō͘). Tio̍h chhiam-kí nn̄g-lâng chò pún-hoē ê ha̍k-bū koán-sū, kiam kàu-tho̍k, (chiū-sī 1. Liāu-lí o̍h-lāi ê sū-bū kap koán gîn, siàu. 2. kà tō-lí kap hàn-bûn). Tio̍h chhiáⁿ chi̍t-ê Su-hoān-pō͘ chut-gia̍p ê hùn-tō, (chiū-sī thang kà kok-gú), kî-û ê hoē-oân it-chīn chhiong-chò khoàn-sū ê chek-jīm, (chiū-sī kàu sî thang kap hū-kīn ê Sèng-hoē, tuì-oāⁿ khoàn-bú hit-hō gī-thiāⁿ só͘ beh chò ê tiâu-kiāⁿ). (e) Li̍p o̍h thé. Kì-siat kong-o̍h, tio̍h pí pêng-sî ê sió-o̍h khah chiâⁿ thé-thóng chiah hó. àn-sǹg tāi-lio̍k kiàn-siat-tē oá 4 kah ê khoah-toā, siok-sià, thiaⁿ-tn̂g tio̍h kham-tit iông-ún 100 chó-iū ê ha̍k-seng kap 3 ê sian-siⁿ thang iōng chiah ē ēng-tit. Tio̍h chhiàⁿ nn̄g-ê chóng-phò͘, kiam sià-kam, (chiū-sī kau-tài in nāu-cheng, mê-àm-sî chiàu-sî khí-lâi sûn-sī, kā ha̍k-seng kah-phoē), o̍h-lāi tio̍h pī-pān toh, í, teng, bîn-chhn̂g, hoé-si̍t, kàu-gia̍h hō͘ ha̍k-seng ēng, muí chi̍t-nî, tāi-khài chi̍t lâng thang siu hoé-si̍t kim 24 kho͘ , sian-siⁿ lé 4 kho͘. iā tio̍h pín Chóng-tok-hú hí-khó, kap tēng nî-ān li̍p khò-thêng, siat chut-gia̍p sek. (i) Bō͘-o̍h hoat. Teh siūⁿ thâu-pái bō͘-chi̍p, sī khah uî-lân, tio̍h tiâu-kang chhiáⁿ nn̄g-ê khah ha̍p-ēng ê lâng-sek, choân-kang kàu kok-tông ián-soat, khoàn-bú, (chiū-sī 1. bō͘-chi̍p kiàn-siat huì: 2. bō͘-chi̍p ha̍k-seng tiāⁿ-gia̍h), sūn chhiáⁿ kok ha̍k-hū chhiam-miâ, kài-ìn, iā sūn kau kim 2 kho͘ 5 kak; thang nā bô lâi chhiong-kong; nā lâi chiū thè in muí-ê pī-pān bō, saⁿ, khò͘, ê, boe̍h, kap ha̍h-ēng-ê kok chi̍t-kiāⁿ, thang it-lu̍t chhēng-chhah, chiū ūn-tōng, thé-chho, chhut-iû chê-cháⁿ hó khoàⁿ lah!

  2. Î-chhî ê hong-hoat. ĪN-sǹg(sic) thâu-nî siat-hoat chhin-chhiūⁿ téng-bīn kì-bêng hiah ê tiâu-kiāⁿ; chì-séⁿ tio̍h ēng kim 3 chheng kho͘ chiah ū lō͘ thang î-chhî. (a) Chiàm tē-lī. Lun chit hō kiàn-siat-tē, iàu-kín tio̍h tī kīn chhián-soaⁿ, tn̂g-lâu-chuí ê, lī ke-chhī kuí-lí lō͘ hit-hō só͘-chāi khah ha̍p ēng. In-uī hiān-sî Tâi-oân Phek-su-to̍k, Pah-ji̍t-sàu, To̍k-jia̍t-pàng ê khì siông-hoat, liōng-pit chit-hō só͘-chāi ē khah chió. iū ū ām chhiū-nâ, chhiⁿ-chhuì-tek, tn̂g lâu-chuí; kàu-gia̍h hō͘ tāi-ke bî-khui, bo̍k-chhiò, sim chheng-chhái, siū hoaⁿ-hí ê hó-kéng-lah! iū nā beh bé kiàn-siat-tē se̍k-hn̂g muí-kah sī 100 gîn chó-iū nā-tiāⁿ. iā kiàn-siat liāu, chhin-chhiūⁿ chio̍h-thâu thia̍p tē-ki, lī-piān thang poaⁿ-ēng bián-chîⁿ, tek-liāu, chio̍h-hoe, koaⁿ-chin lóng khah-sio̍k, àn-sǹg tē kap kiàn-siat-huì oá kim chi̍t-chheng gō͘ pah kho͘ chiū ū. (Put-kò chhù-koà tio̍h siu ngī-chiāⁿ tek-pêng tèng-chò ba̍t-kak, iā chò chho͘-ba̍t ê bi̍h-pín kah-liâm, ēng chheng-iû kiáu hoe-hún chhat-liâm, che pí hiā khah su, m̄-kú pí hm̂-chháu chám-jiân iâⁿ chē lah!) (e) Bô͘ Thian-sán. He sī choáⁿ-kóng? chiū-sī sè-kài ū nn̄g téng-lī, Lông-bū, Siong-ka, hō-chò keng-êng-lī, Hái-sán, Soaⁿ-sán hō-chò Thian-jiân-lī. Só͘-í thang ēng kim 5 pah kho͘ siat-hoat chèng soāiⁿ-á tī kiàn-siat-tē ê sì-chiu-uî, tāi-lio̍k oá chi̍t-chheng châng. (Soāiⁿ-á khoài-chèng, séⁿ poê-iúⁿ; hiān-sî ki-khì-phō͘ bé soāiⁿ-á chò chhâ, chhò beh liáu-khì lah! bô kú soāiⁿ-á lia̍p, ún-tàng pí ah-bó-nn̄g khah ta̍t-chîⁿ, kū-nî muí-pah lia̍p bē kim 8 kak.) Ū lāi-bīn ê chhun-tē, kàu-gia̍h iông-ún chai kam chi̍t-chheng châng, iū kam-phāng, gián-chêng kàu-gia̍h iông-ún thap kin-chio chi̍t-chheng châng, (Sui-ū pāi-sim ê guî-hiám, chiàu pông-lūn kuí-nā in-toaⁿ kā siat-hoat, khiok bô kong-hāu. Bat chat-koè iàu-kín tuì chèng-khí, kàu thò͘ uî-chí, ēng kiáⁿ liú khí lâi, têng ku̍t khang chèng tī kīn bó-thâu chi̍t-chhioh hn̄g iā bô iàu-kín; put-kò tiōng thô͘ sang kap chèng-chhián, nā khoàⁿ tio̍h sin-chèng-ê pāi-sim, liâm-piⁿ oāⁿ sin-chai, án-ni lio̍h-á thò-tòng.) iū tī lāi-bīn thang chèng chi̍t tè chhài-hn̂g, sì-chiu-uî chèng bah-tāu soan chhiū-châng, chhài piān, chí khiàm hî, bah. Siat-hoat hō͘ muí ha̍k-seng chi̍t-kha sè iân-tháng, mê-sî chò sió-piān-khì, ji̍t-sî thêng-khùn ê sî tiap-á-kú koāⁿ-chuí koàn-chhài kap khau-chháu, chit hō sī kong-ek-tiong ê su-ek, liōng ha̍k-seng bē m̄-goān, ha̍k-hū bē m̄-kam; iā thang lio̍h-á pó͘ hit-ê 24 kho͘ ê siu-kim khah-po̍h chi̍t ka̍k-á. án-ni siat-hoat, nā lio̍h-á ēng-sim, chiū ū lō͘ thang khui mn̂g hō͘ sàn-hiong ko͘-koáⁿ ê gín-ná ū lō͘ thang ji̍p lah! iā thang chhiáⁿ sian-siⁿ ī-pī siat koân-téng ê sió-o̍h. Kî-û chi̍t-chheng kho͘ thang chûn chò sian-siⁿ ê sok-kim, kap poê-pó͘ kok-khoáⁿ(sic) ê put-chiok. (i) Chhiáⁿ jîn-hô. He sī choáⁿ kóng? chiū-sī só͘ àn-sǹg-ê, nā muí-nî keng-huì bô kàu, só͘-bô͘ bē thàu-sim, chiū choân-hūn kok-tóng tio̍h chai o̍h sī lán ê, tāi-ke bō͘-chi̍p hô-ha̍p lâi iân-tê, pó͘-chiok; án-ni siat-hoat phah-sǹg o̍h thang kap kàu-hoē-tông khiā-khí lah!

Ai-ah! goá ê sim hoat-tōng siūⁿ chit-chân-sū, bat kuí-nā-pái mê-sî bē khùn-tit, chē khí-lâi hut-hun koh siūⁿ, ū sî siūⁿ-tio̍h uî-lân ba̍k-bâi kiù oá, toā-sió thó͘-khuì, ū sî siūⁿ-tio̍h lio̍h-á ū lō͘, phah-chhiú toā-gím, thêng-teh chiū ha̍h-ha̍h liâu-chhiò; loē-jîn thiaⁿ-tio̍h chhiò goá kóng, “Kah chhin-chhiūⁿ Gōng-sióng siūⁿ bē po-lê-kan ê hó-kéng-ni̍h”! Goá kóng Gōng-sióng, khiok gōng-sióng, m̄-kú i siūⁿ bô-ê, goá siūⁿ ū-ê. I kóng, Ū kan ū, m̄-kú lí só͘ īⁿ-sǹg(sic) hit 3 chheng kim beh tuì tó tit-tio̍h? Goá ìn kóng, Lí hū-jîn-lâng ê phah-sǹg chiū bô, siūⁿ bô kàu tī hia. Lí kiám bô khoàⁿ-tio̍h sin-bûn kóng, 17 nî-chêng Hoat-kok ū chi̍t-ê sio-huî sai-hū, miâ Pa-lu̍t-se, khoàⁿ pún-kok ê huî-khì su-koè pa̍t-kok, chiū tī chhù-lāi khí-iô chhái-liāu, sè-sim gián-kiù siūⁿ beh sio siōng-téng-huî, le̍k-koè kuí-nā nî bô chiâⁿ, cha̍p-goā bān chu-pún beh liáu iā bô hiâm; ū chi̍t-pái sio chi̍t-iô kàu hoé-sek beh kàu, hut-jiân-kan khiàm chhâ, koáⁿ-kín phoà toh, í, bîn-chhn̂g chiap-soà lo̍h chàu-khang, hū-jîn-lâng khoàⁿ tio̍h kín hoah hiu chhù-piⁿ kóng i-ê tiōng-hu hoat-kông, kiò in lâi lia̍h kha-chhiú, koh koè bô loā-kú, hoé-hāu kàu, āu-lâi the̍h chhut hit ê huî, sek-tek kng-chhai(sic), chè-chō iù-siù, kàu hiān-sî in ê huî-liāu iâⁿ koè choân-kiû.

(āu-koàn beh koh ìn).

漢羅(Ùi原文改寫)

公共小學

(Iu-sî Gōng-sióng.)

(接前卷13面。)

1911.03 312 卷 p.23-26

(i) 公學獲益。因為公學設成,私學停止,就ē學堂免làng,先生接續,師, 徒,興頭,循序漸進,大局好看。又全部通加添幾nā間ê大拜堂。也毋tiāⁿ 按呢,猶有一項大捐募ê地步,就是每縣份若設公學,大半佇得中ê地點;既然通設公學,kiám袂通公請二、三个本地牧師,來tiàm佇彼中間,通 (1)料理學務, (2) 輪巡教會。 若按呢,大面通除先生毋愛考進名,會友毋愛請牧師ê心。因為揣摩現今教會ê 局面,無的確是欠錢項ê緣故;驚了有這層ê阻隔lah!

這層因端列位通想來知,毋免我這个用細管看大豹ê人囉唆排列lah!不過通講:若按呢設法,ē得予牧師免佇同會內徛起,日久poāⁿ-noá,俗氣發出,親愛漸減,是非 ná 起 ê危險lah! 雖是有時巡教會,每年不過3, 4 擺,就每擺也通換人;設使中間有淡薄人情委曲,量快消滅,免得歸kiû tháu bē直chhoah斷ê費氣lah!就每擺教會友若聽著牧師巡教會ê失信,大家無毋舉頭瞭望來saⁿ-kap講:咱ê先生佇時會到?坐到兩爿另有一層kú-lī親愛ê情境,後來先生上台演說,無毋詼諧出神; 台下聽講,無毋入耳動心;大家得著實效,這kiám袂講得事半功倍ê好mah? 按呢設法kiám毋是好?kiám毋是好?

  1. 設學ê形勢。 Teh想見若愛設chit等公學ê 縣分,中間著有人出頭招募全分 ê先生長老執事匯集佇chi̍t所在來參詳,(就號做某縣份ê長執總會)。(a) 定人員。中間簽舉兩人做會長,兼幹事ê責任,(就是1. chhoā眾人開會。 2.監察學務有妥當無,若無,集眾會員決議。3.受責任ê人員設。 4.若予眾人感心-ê,著提議予會眾議定獎勵 ê 規條;若應退ê人,彼時著請in暫出會場。) 著舉記事兩个,(就是通掌本會 ê 記事部)。著簽舉兩人做本會 ê 學務管事,兼教讀, (就是1.料理學內ê事務佮管銀,數。 2. 教道理佮漢文)。著請一个師範部卒業ê 訓導, (就是通教國語),其餘ê會員一盡充作勸事ê責任,(就是到時通佮附近ê聖會,對換勸舞彼號議定所欲做ê條件)。(e)立學體。既設公學,著比平時ê小學較成體統 chiah好。按算大略建設地倚4甲 ê闊大,宿舍,廳長著堪得容允100左右ê學生佮三个先生通用 chiah 會用得。著倩兩个總舖, 兼社監, (就是交代in 鬧鐘,暝暗時照時起來巡視,共學生蓋被),學內著備辦桌,椅,燈,眠床,伙食,夠額予學生用,每一年,大概一人通收伙食金24箍,先生禮 4 箍。也著稟總督府許可,佮訂年限立課程,設卒業式。 (i) 募學法。 Teh想頭擺募集,是較為難,著tiâu工請兩个較合用ê人色,全工到各堂演說,勸舞, (就是1. 募集建設費; 2. 募集學生定額),順請各學父簽名,蓋印,也順交金2箍5角; 通若無來充公;若來就退in每个備辦帽,衫,褲,鞋,boe̍h,佮合用ê各一件,通一律穿插,就運動,體操,出遊齊cháⁿ好看lah!

3.維持ê方法。預算頭年設法親像頂面記明hiah ê條件; 至省著用金 3 千箍chiah有路通維持。(a) 佔地利。 論這號建設地,要緊著佇近淺山,長流水ê,離街市幾里路 hit號所在較合用。因為現時台灣Phek-su毒, 百日嗽, 毒熱放ê 氣常發,諒必這號所在會較少。又有ām樹林,青翠竹,長流水;夠額予大家眉開,目笑,心清彩,受歡喜ê好景lah! 又若beh 買建設地設園每甲是100 銀左右nā-tiāⁿ。也建設料,親像石頭疊地基,利便通搬用免錢,竹料,石花,菅蓁攏較俗,按算地佮建設費倚金一千五百箍就有。(不過厝蓋著收硬chiāⁿ竹爿釘做密kak,也做粗密ê篾pín kah黏,用清油kiáu花粉漆黏,這比瓦較輸,毋過比茅草嶄然贏濟lah!) (e) 謀天產。彼是怎講?就是世界有兩等利,農務,商家,號做經營利,海產,山產號做天然利。所以通用金5百箍設法種檨仔佇建設地ê四周圍,大略倚一千叢。(檨仔快種,培養;現時機器舖買檨仔做柴,剉欲了去lah!無久檨仔粒,穩當比鴨母卵較值錢,舊年每百粒賣金8角。)有內面ê賰地,夠額容允栽柑一千叢,又柑縫,眼前夠額容允thap芎蕉一千叢,(雖有敗心ê危險,照旁論幾若因端共設法,卻無功效。捌節過要緊對種起,到吐為止,用kiáⁿ liú起來,重掘空種佇近母頭一尺遠也無要緊;不過重土鬆佮種淺,若看著新種 ê 敗心,連鞭換新枝,按呢略仔妥當。) 又佇內面通種一塊菜園,四周圍種肉豆soan樹叢,菜便,只欠魚,肉。設法予每學生一跤細鉛桶,暝時做小便去,日時停睏 ê時tiap-á久koāⁿ水灌菜kap khau草,這號是公益中ê 私益,諒學生袂毋願,學父袂毋甘;也通略仔補彼个 24箍 ê 收金較薄一角仔。按呢設法,若略仔用心,就有路通開門予散hiong孤寡ê囡仔有路通入lah!也通請先生預備設懸等 ê小學。其餘一千箍通存做先生ê 束金,佮賠補各款ê不足。 (i)請人和。彼是怎講?就是所按算ê,若每年經費無夠,所謀袂透心,就全份各等著知學是咱ê,大家募集和合來緣題,補足;按呢設法拍算學通佮教會同徛起lah!

Ai-ah!我ê心發動想這層事,捌幾若擺暝時袂睏得,坐起來hut-hun閣想,有時想著為難目眉就倚,大小吐氣,有時想著略仔有路,拍手大gím,停teh就ha̍h-ha̍h嘹笑; 內人聽著笑我講:「Kah親像戇想想賣玻璃矸ê好景ni̍h”!我講戇想,卻戇想,毋過伊想無ê,我想有ê。 伊講:有干有,毋過你所預算hit 3千金beh對tó得著?我應講,你婦jîn人ê 拍算就無,想無夠佇遐。你kiám無看著新聞講:17年前法國有一个燒瓷師傅,名Pa-lu̍t-se,看本國ê瓷器輸過別國,就佇厝內起窯採料,細心研究想欲燒上等瓷,歷過幾若年無成,十外萬資本欲了也無嫌;有一擺燒一窯到火色欲到,忽然間欠柴,趕緊破桌,椅,眠床接soà落灶孔,婦jîn人看著緊喝hiu厝邊講伊ê 丈夫發狂,叫in來掠跤手,閣過無偌久,火侯到,後來提出hit个瓷, 色澤光彩,製造幼秀,到現時in ê 瓷料贏過全球。

(後卷欲閣印)。