公共小學
Kong-kiōng Sió-o̍h
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第311卷 |
| 日期 | 1911/2 |
| 頁數 | 12 |
白話字（原文數位化）
Kong-kiōng Sió-o̍h
(Iu-sî Gōng-sióng).
1911.02 311 koàn p.13-15
Thâu-sū.
(1) Sè-kài sū-lí ê heng-soe, si̍t-chāi ū tuì lâng hoat-chhut ê koan-hē.
(2) ēng tō-lí tò Tâi, kap Ji̍t-pún koán Tâi ê tuì-chiò.
(3) Tō-lí tī Tâi-oân, chit-tia̍p ê biāu-kéng, kiaⁿ-liáu jîn-lō͘ boē chiū, só͘-í sîn-la̍t bô lō͘, ēng Sin Kū-iok chò-chèng.
- Kong-o̍h ê tio̍h-siat.
(1) Eng Kàu-hoē choân-pō͘ ê keng-gia̍h, kap sió-o̍h ê keng-gia̍h, í-ki̍p ēng Sèng-hoē ê gín-á gia̍h, kap ha̍k-seng gia̍h lâi chí-chèng.
(2) Sió-o̍h ê m̄-châiⁿ chhù-sū, koh ū sió-khoá liân-luī sian-siⁿ ha̍k-seng ê in-toaⁿ.
(3) Kong-o̍h toā lī-ek gín-á, kap choân-hūn chhiáⁿ pún-tē Bo̍k-su ê koan-hē.
- Siat-o̍h ê hêng-sè.
(1) Tēng-koat chek-jīm ê jîn-oân, thang chiàu chhù-sū ūn-tōng.
(2) Keng-êng ê thé-thóng khoán-sit, tāi-khài pí pêng-siông sió-o̍h tio̍h koh-iūⁿ.
(3) Bō͘-chi̍p o̍h tio̍h ēng tú-hó lâng, tê gîn tio̍h soà tê ha̍k-seng, chiah thò-tòng.
- Î-chhî ê hong-hoat.
(1) Tio̍h chhoē tê-thâu, khah séng-huì ê iā ha̍p ióng seng-khu--ê.
(2) Tio̍h ī-pī chai-chèng, āu-lâi chhut-sek thang hùn-hoat, o̍h khah chiâⁿ-mi̍h, kap hō͘ sàn-hiong-lâng ē tàng siū ek--ê.
(3) Chhiáⁿ choân-pō͘ hô-hia̍p lâi chò āu-chah chiah thò-tòng.
Kiat-boé.
ēng Pa-lu̍t-se kap hù-ong ê só͘-chò lâi hùn-kek. iū ēng Chhî-bê koán-sū ê sit-chhò lâi chò kàm-kài, tì-kàu sit-lo̍h si̍t-hok.
Thâu-sū.
Hāiⁿ-ah! heng-sēng, soe-bî, chit chân sui-jiân kóng thian-bēng, kiám m̄-sī lâng ê tāi-chì mah? Tuì án-ni thang chai, hoān-nā chò lâng, thiⁿ-kok ū hù-thok chit-jīm; bē thang chò hân-sàn siā-sū ê lâng. Siat-sú lâng nā ē jīn chi̍t(sic) i-ê èng-kai, kok chiū ūn-tōng la̍t, tiāⁿ-tio̍h bô kú thang khoàⁿ-chhut thiⁿ chō mi̍h ê khó-liāu. Chhin-chhiūⁿ sè-kài, kok, ke, siā, hoē, bô m̄-sī tuì tī siōng-hā, jîn-oân ê kí-tōng, lâi hoat-chhut i-ê heng-sēng, soe-bî ê kiat-kó-lah!
Khoàⁿ-kàu pún-tó, tuì kui Tè-kok koán-hat í-lâi, put-koè cha̍p-goā nî ê tiong-kan, chiū chiām-chiām khoàⁿ-tio̍h kū-sio̍k kái-liông, bîn sim chiām-hoà, jîn-châi ji̍t chhut; chêng-āu pí i, ná-chún lēng ū chi̍t ê Tâi-oân neh. Chhat i ê goân-in, bô m̄-sī tuì tī kok, ka, siōng-hā, jîn-oân kok chīn chit-bū, lâi tì-kàu án-ni lah.
Khó-sioh lán lâm-pō͘ ê Sèng-hoē, kiàn-siat kàu-taⁿ, 40 goā nî; sui tit Siōng-chú si-in, ū tit kin-á-ji̍t ê hiān-háng(sic): si̍t-chāi kám-in. M̄ kú pí kàu Tâi-tó kui Ji̍t, si̍t-ū bān-tun ê khoat-tiám; kiám sī lán Chú lêng-le̍k khah-su mah? Sit-chāi m̄ sī án-ni. Put-kò thang chai, lán sìn Chú chhin-ài ê tông-pau, thiàⁿ Chú ê sim kiaⁿ-liáu boē kian, kong-kiōng ê chit-bū boē chīn; só͘-í tì-kàu Sîn-la̍t bô lō͘ thang hoat-choh.
Chhì-siūⁿ chá-sî, Iok-su-a chiàn A-má-le̍k tī Lí-hui-thêng(sic), lāu khok-khok ê Mô͘-se, nā bô kia̍h-koái lâi kí, A-lûn Hō͘-ní nā m̄-khéng tàu-chhah, thái ē iâⁿ te̍k-kok (Chhut 17: 8-13)? Í-tong, Í-sek-liat, Iû-tāi, saⁿ ê ông ha̍p chiàn Mô͘-ap, khiàm chuí, nā bô siat hoat khui kau, thài ū chuí thang lim (II Ông 3:6-20)? Chhiú ko͘-tâ-ê, nā m̄ chiàu hoan-hù chhun-chhut (Khó 3: 5): Sat-má-lī-a lō͘, hit cha̍p-ê thái-ko-ê, nā m̄ chiàu-hoat khì kìⁿ chè-si (Lô͘(sic) 17: 14): Chhiⁿ-mî lâng, nā m̄-khéng hoê kàu Se-lô-a tî sé (Hān 9:7): Lán kā-siūⁿ chiah ê lâng, nā m̄ khéng, kok chiū in-ê èng-kai sū, sui-sī Iâ-hô-hoa ài si-in, Iat-so͘ ài thé-sut, Sin-la̍t kiám ū ki-hoē thang hoat-tián mah?
Tuì án-ni siūⁿ khí-lâi, kiám-sī lán ê sim bô khǹg Chú ê thiàⁿ, koh kò͘ su-khia, tô͘-bô͘ kiàⁿ-tiong-hoe, chuí-té-goe̍h, ēng si̍t-hok lâi the-sî: ēng bô tēng-kui ê sū-gia̍p lâi phoe-miā chò-mah? Goá chai bē án-ni kóng-tit, in-uī lán ū tit-tio̍h àm-chīⁿ chí-sī ê Sîn, soà tì-kàu ē hun-piat sī-hui, thài ē hiah gōng leh (Hut 1: 17-18)? Put-kò thang kóng, lán kàu-hoē hiān-sî ū chit-tiâu kong-si ê toā chuí-kau boē khai-thong; só͘-í tì-kàu kok-khu-chhân khoeh chuí koàn-ak ê kong-ek lah! He sī chiuⁿ soeh? Taⁿ chiàu gû-kiàn chhiáⁿ chhì tāi-lio̍k lâi pâi-lia̍t i.
- Tio̍h siat kong-sió-o̍h. In-uī (a) Kàu-hoē ê Su-o̍h put-chiok. Khe-khó choân-pō͘ kai-koán ê pài-tn̂g gia̍h, kiōng 90 goā keng, hoē-iú ê chú-ti̍t put-hā 4000 lâng; taⁿ sió-o̍h kuí-keng/ Ha̍k-seng kuí-ê? Thang siūⁿ lâi chai, Toā-poàⁿ khoeh chîⁿ, khiàm sian-siⁿ ê iân-kò͘; tuì án-ni thang chai lán Sèng-hoē khiàm-khoeh ê lī-hāi m̄-sī sió-khoá. Siat-sú muí koān-hūn nā ē thang bō͘-chi̍p chi̍t-keng khah toā-keng chiâⁿ thé-sek ê kong sió-o̍h, chiū-sī kàu-hoē ê bān-hēng, thang chāi-siōng êng-kng Siōng-tè, chāi-hā lī-ek lán suî lâng ê chú-ti̍t, bián tì-kàu ū sit chai-poê, ū-ê liû lo̍k sio̍k-o̍h ê tiong-kan lâi jiám i-ê sio̍k-khì, tì-kàu lán Sèng-hoē tiong tē-ki oh-tit kian-kò͘ ê iu-chhiû--lah.
Sui-jiân kàu-bîn ê chú-ti̍t ji̍p sio̍k-o̍h m̄-káⁿ kóng i ē poē-tō, put-kò káⁿ kóng ē tiām(sic)-jiám ji̍t-chek goe̍h-luí, tì-kàu hô͘-hūn. Phì-lūn chi̍t-ji̍t khoàⁿ chi̍t kūn(sic) chuí-gû chia̍h tī toā chháu-tiûⁿ ê tiong-kan, ū 3, 4 chiah chhiah-gû chham-chhap hō͘ in iô-thâu, poāⁿ-hīⁿ, ia̍t-boé, e-kheh, phùn kàu moá-sin sī thô͘-moâi; hut-jiân-kan oh-tit khoàⁿ chhut sī chuí-gû á-sī chhiah-gû; sui-jiân chú-lâng kā i sé iā oh-tit chheng-khì; bē-bián-tit mô͘-khiàu,phian-phiah ê só͘-chāi sé bē lut lah! Siūⁿ tio̍h án-ni o̍h-bū put-chiok, kiám ē bián-tit iu-chhiû mah?
(e) Su-o̍h ê khoat-tiám. In-uī kok-hoē kiám ē thang chū-tng keng-huì, hō͘ sian-siⁿ hù-ēng, ha̍k-seng chiok-sò͘ mah? Nā bē án-ni chiū bē cháu-tit chi̍t ji̍t pha̍k, cha̍p ji̍t koâⁿ, bē seng-tióng ê lī-hāi. iū ha̍k-seng nā bô moá 30, 20 ê siàu-gia̍h, chiū liân hit-hō bô chì chai-poê ê chú-ti̍t ê sìn-chiá, iā pek in chhoā chú-tē ji̍p-o̍h lâi tiám-gia̍h, tha̍k boē 1, 2 goe̍h-ji̍t, chiū siⁿ-chhut sū-iû, tiàu khì chò kang khan-gû, lân-bián o̍h-lāi chhun cha̍p-só͘(sic)--ê; chiū ha̍k-seng léng-tām, sian-siⁿ loé-chì. iū thong-siông ēng thoân-tō-su chhiong chò kàu-oân, ū-ê m̄ ha̍p kàu-io̍k ê chu-keh, iū liân-luī kò͘ chhú sit-pí, hî kap hîm-chiúⁿ nn̄g hāng bô thang lóng kiam ê thó͘-khuì, iū liân-luī lán ê sian-siⁿ oh-tit jīn i-ê chit-bū ê toā koan-hē.
iū ū hit-hō iú-chì chai-poê chú-tē siū tō-lí ê hoē-iú, m̄-goān hō͘ chú-tē chiū-kīn ji̍p sio̍k-o̍h, tuì hn̄g-hn̄g chhoā lâi pài-tn̂g chiū-kīn sian-siⁿ, toà pài-tn̂g chú-chia̍h, kō kàu thâu-bīn o͘ kuí-kuí, hó hî hó bah chia̍h koè-thâu, siong-si̍t, pháiⁿ-chhài chia̍h bô kàu iau-ki sit-tǹg; mê-sî khùn-khì m̄-chai thang kah-phoē. Sian-siⁿ sui-jiân ài siat-hoat, kiám kò͘ ē chiâu-tio̍h? Chióng-chióng sún-hāi oh-tit siá chīn, siūⁿ kàu chia, bô m̄ khó-liân. iū hiān-sî Chèng-hú put-chí tin-tiōng kàu-io̍k, siông phài jîn-oân khàu-giām o̍h-tn̂g, chhin-chhiūⁿ án-ni ê sió-o̍h, si̍t-chāi kiàn chhiàu tāi-hong.
(āu-koàn beh koh ìn).
漢羅（Ùi原文改寫）
公共小學
(Iu-sî Gōng-sióng).
1911.02 311卷 p.13-15
頭序。
(1)世界事理ê 興衰，實在有對人發出ê關係。
(2)用道理倒台，佮日本管台ê對照。
(3)道理佇台灣，這tia̍p ê 妙景，驚了人路未就，所以神力無路，用新舊約作證。
1.公學ê 著設.
(1) 用教會全部ê間額，kap小學ê間額，以及用聖會ê囡仔額，佮學生額來指正。
(2)小學ê毋成次序，閣有小可連累先生學生ê因端。
(3)公學大利益囡仔，佮全份請本地牧師ê關係。
2.設學ê 形勢。
(1) 定決責任ê人員，通照次序運動。
(2)經營ê體統款式，大概比平常小學著各樣。
(3)募集學著用拄好人，題銀著紲題學生，chiah妥當。
3.維持ê方法。
(1)著chhoē題頭，較省費ê也合養身軀--ê.
(2)著預備栽種，後來出色通奮發，學較成物，佮予散hiong人ē-tàng受益--ê.
(3)請全部和協來做後chah chiah妥當。
結尾。
用Pa-lu̍t-se佮父王ê所做來奮激。又用Chhî-bê管事ê失錯來做鑑戒，致到失落失福。
頭序。
Hāiⁿ-ah！興盛，衰微，這層雖然講天命，kiám毋是人ê代誌mah？ 對 按呢通知，凡若做人，天國有付託職任；袂通做閒散謝事ê人。設使人若ē認chit伊ê應該，國就運動力，定著無久通看出天造物ê可料。親像世界，國，家，社，會，無m̄是對佇上下，人員ê 舉動，來發出伊ê 興盛，衰微ê結果lah！
看到本島，對歸帝國管轄以來，不過十外年ê中間，就漸漸看著舊屬改良，民心漸化，人才日出；前後比伊，若準另有一個台灣neh。察伊ê原因，無毋是對佇國，家，上下，人員各盡職務，來致到按呢lah。
可惜咱南部ê聖會，建設到taⁿ，40外年， 雖得上主施恩，有得今仔日ê現況：實在感恩。毋過比較台島歸日，實有慢鈍ê缺點； kiám是咱主能力khah輸mah? 實在毋是按呢。不過通知，咱信主親愛ê 同胞，疼主ê心驚了未堅， 公共ê職務未盡；所以致到神力無路通發作。
試想早時，約書亞戰亞瑪力佇Lī-hui-teng，老khok-khok ê摩西，若無舉拐來指，亞倫戶珥若毋肯鬥插，thái ē贏敵國 (出17: 8-13)？以東，以色列，猶大，三個王合戰摩押，欠水，若無設法開溝，thài有水通啉 (II王3:6-20)？手枯焦ê，若毋照吩咐伸出(可3: 5)：撒馬利亞路，hit十个thái-ko-ê，若毋照法去見祭司(路17: 14)：青瞑人，若毋肯回到西羅亞池洗 (翰9:7):咱共想chiah ê人，若毋肯，國就in-ê應該事，雖是耶和華愛施恩，耶穌愛體恤，心力kiám有機會通發展mah？
對按呢想起來，kiám是咱ê心無勸主ê疼，閣顧私khia，圖謀鏡中花，水底月，用實福來推辭；用無定規ê事業來phoe命做mah？我知袂按呢講得，因為咱有得著暗靜指示ê神，續致到ē分別是非， thài ē hiah戇leh (弗1: 17-18)？不過通講：咱教會現時有這條公司ê大水溝未開通；所以致到各區田缺水灌沃ê 公益 lah！ 彼是chiúⁿ soeh？ Taⁿ照愚見請試大略來排列伊。
1.著設公小學。因為(a)教會ê 私學不足。稽考全部該管ê拜堂額，共90外間，會友ê 子姪不下 4000人；taⁿ小學幾間/學生幾个？通想來知，大半缺錢，欠先生ê緣故； 對按呢通知咱聖會欠缺ê厲害毋是小可。設使每縣份若ē 通募集一間較大間成體式 ê 公小學，就是教會ê萬幸，通在上榮光上帝，在下利益咱隨人ê 子姪，免致到有失栽培，有ê 流落俗學ê中間來染伊ê俗氣，致到咱聖會中地基oh得堅固ê憂愁--lah。
雖然教民ê子姪入俗學毋敢講伊ē背道，不過敢講ē沾染日積月累，致到糊混。 譬論一日看一群水牛食佇大草場ê中間，有3, 4 隻赤牛參插予in 搖頭，拌耳，ia̍t尾，e-kheh，噴到滿身是土糜；忽然間oh得看出是水牛抑是赤牛；雖然主人kā 伊洗也oh得清氣； 袂免得mô͘-khiàu，偏僻ê所在洗袂lut lah！想著按呢學務不足，kiám ē免得憂愁mah？
(e)私學ê缺點。因為各會kiám ē通自登經費，予先生赴用，學生足數mah？ 若袂按呢就袂走得一日曝，十日寒，袂生長ê厲害。又學生若無滿30, 20 ê數額，就連hit號無志栽培ê子姪ê信者，也逼 in chhoā子弟入學來點額，讀未 1, 2月日，就生出事由，召去做工牽牛，難免學內chhun十數--ê；就學生冷淡，先生餒志。又通常用傳道師充做教員，有ê毋合教育ê資格，又連累顧此失彼，魚佮熊掌兩項無通攏兼ê吐氣，又連累咱ê先生oh得認伊ê職務ê大關係。
又有hit號有志栽培子弟受道理ê會友，毋願予子弟就近入俗學，對遠遠chhoā來拜堂就近先生，蹛拜堂煮食，kō到頭面烏鬼鬼，好魚好肉食過頭，傷食，歹菜食無夠枵飢失頓；暝時睏去毋知通kah被。先生雖然愛設法，kiám顧ē齊著？種種損害oh得寫盡，想到遮，無毋可憐。又現時政府不止珍重教育，常派人員khàu驗學堂，親像按呢ê小學，實在見笑大方。
(後卷欲閣印)。