敗壞時日ê蟲
Pāi-hoāi Sî-ji̍t ê Thâng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 高金聲 Ko Kim-seng |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第308卷 |
| 日期 | 1910/11 |
| 頁數 | 89 |
白話字（原文數位化）
Pāi-hoāi Sî-ji̍t ê Thâng
1910.11 308 koàn p.89-91
(Ko Kim-seng kì--ê).
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 80 bīn).
-
Chò kang bô tiāⁿ-tio̍h ê sim. Bat khoàⁿ-tio̍h o̍h-á ê ha̍k-seng teh tha̍k- chheh, tiap-á-kú-á so kha pê chhiú, tiap- á-kú-á iúⁿ chuí koàn tō͘-kâu, tiap-á-kú- á hiat kiû tàu su-iâⁿ, tiap-á-kú-á chhiū- kha khioh koé-chí, iân-chhiân chin kú, chi̍t pún chheh tha̍k chiah ē se̍k. Koh ū lâng bat o̍h kok-gú, poàⁿ-lō͘ soah-khì, tò-khì choh-sit. Kàu āu--lâi kap Ji̍t- pún lâng kau-poê, chhuì khui thi̍h-thu̍h háu, chiah hoán-hoé beh koh o̍h kok- gú. Chóng--sī chêng só͘ o̍h ê, taⁿ bē kì- tit, put-tek-í tio̍h tuì chho͘-ha̍k phah- khí. iū-koh lán nā chò kang bô tiāⁿ- tio̍h ê sim, chū-jiân bô tiāⁿ-tio̍h ê kang, kui ji̍t só͘-chò bô chhù bô sū, put-tap put-chhi̍t, liâm-piⁿ tha̍k Kū-iok, liâm- piⁿ o̍h si-tiāu, liâm-piⁿ piàⁿ lāi-bīn, liâm- piⁿ io gín-ná. Kàu ê-hng siông-sè siūⁿ kin-á-ji̍t ê só͘-chò, ná chún bô mi̍h. Chi̍t ji̍t ê sî-chūn kui tó-uī, kiám m̄-sī tī bô tiāⁿ-tio̍h sim ê thâng pak-tó͘-lāi mah? Ji̍t-ji̍t nā ū tiāⁿ-tio̍h kang, put- tì kàu án-ni.
-
Bô ha̍p sî-chūn ê chhit-thô. Chhit-thô ê sū khiok ū lī-ek lâng, nā bô chiàu- sî lâi chò ū hām-hāi. Phah-kiû ê lâng tī kiû-po͘ cháu-lâi cháu-khì, seng-khu teh ūn-tōng, hiat-khì ē liû-thong, sin-thé ē ióng-chòng. Siat-sú kui ji̍t lóng án-ni, hit-ê sî-ji̍t chiū kui tī khang. Tioh-kî sī chhù-bī ê chhit-thô, ē khui lâng ê tì-sek, ke-thiⁿ lâng ê lêng-khiáu. Ji̍t-sî nā tioh m̄ soah, sīm-chì thong-mê iā án-ni, tek-khak tio̍h chi̍t-pái toā-khùn; sî ji̍t tek-khak khì, m̄ thèng-hāu lí khùn chhéⁿ. Chá-ji̍t goá khí-thâu o̍h tiò hî, lia̍h tio̍h chi̍t-boé seng-khu bô saⁿ chhùn tn̂g, sim chin hoaⁿ-hí, soà bē kì- tit goá sī tī chuí piⁿ. He! tiò-hì kài sim-sek. Chóng--sī nā hō͘ i bê-khì, lóng bô ān-tiāⁿ sî-kan, chiū hūn-lāi ê tāi-chì, ē tì chi tō͘-goē. án-ni, sī chiong ū lō͘- ēng ê ji̍t-chí, hē tī bô lō͘-ēng ê só͘-chāi. Hāiⁿ! sî í-keng khì, tui bē tio̍h.
-
Pîn-toāⁿ. Pîn-toāⁿ ê lâng bô chì- khì, in-khîn sī sím-mi̍h, sî-ji̍t sī pó-poè, i-ê sim bē thong-ta̍t. Só͘-í ji̍t-thâu nā lo̍h-soaⁿ, i bô thó͘-khuì, chá-khí-sî ji̍t chhut, i bô hoaⁿ-hí. Ke-lāi ê lâng kóng, Tang-pêng kng lah, lí tio̍h peh-khí--lâi. I kóng, Hó; nā-sī iû-goân teh tī bîn- chhn̂g--ni̍h hoan-lâi hoan-khì, chhin- chhiūⁿ mn̂g tī mn̂g-khū. Lám chhiú koh khùn, siūⁿ ài sió-bîn chi̍t-chhéⁿ, khah thêng chiah khí-lâi. Pêng-sò͘ ài êng, sì-kè sô tī chhù-piⁿ thâu-boé, lâi kóng só͘ m̄ eng-kai kóng-ê. Tng i teh chhut-khì chò kang, bān-bān chhin-chhiūⁿ tioh gû- chhia; kàu chò bêng-pe̍k, tò-tńg-lâi chhin-chhiūⁿ chhèng-ki-chìⁿ. Chiū ū-sî chò kang chin kín, iā sī ló-chhó. Koh tāi-chì nā kàu chhiú, siông-siông ka-tī ān-kóng, Ji̍t iáu-chá, khoài-khoài sió- thêng chiah chò. Ū-sî kóng, bîn-ná-ji̍t chiah chò, bē bān. Chio i chò hó, chhut- chhuì chiū the, kóng, Goá chā-ji̍t kha náu-tio̍h bē kiâⁿ, kiám-chhái kóng, Thâu-thiàⁿ m̄-káⁿ chhoe-tio̍h hong, chhiáⁿ bān kuí-ji̍t chiah lâi khì. Tuì án-ni, tì-kàu pah-hāng tāi-chì lóng m̄-hó, só͘ chò tām-po̍h, hoè-sî kài-chē, chin thang oàn-hīn.
Ji̍t-pún tú-á lâi Tâi-oân hit-tia̍p, Sai- lê tē-hng, ū lâng khioh tio̍h chi̍t-kńg toā-bóng kńg ê choá, chai sī Ji̍t-pún lâng ê mi̍h, chóng m̄-chai sī sím-mi̍h mi̍h, chiū khì tâi tī thô͘-ni̍h. In-uī kiaⁿ hō͘ Ji̍t-pún lâng chhâ chai, soà hō͘ i thâi. āu--lâi pêng-iú tuì hia koè, ū chiong chit-ê tāi-chì lâi kap i tām-lūn, chiah chai sī kim-phiò. Ku̍t chhut-lâi khoàⁿ í-keng noā liáu-liáu, chiū thó͘- khuì bô soah. Sio̍k-gú kóng, It-chhùn kong-im, it chhùn kim. Hoè-sî hoè ji̍t ê lâng iā chhin-chhiūⁿ án-ni, chit-tia̍p m̄-chai thang thiàⁿ-sioh sî-ji̍t, āu--lâi hoán-hoé sī khah tî.
Taⁿ ji̍t-chí m̄-sī lán-ê, sī Chú só͘ siúⁿ- sù; lán pàng-sak m̄ ēng, sī khì-sak I-ê in, sêng-siū lâi m̄ ēng, sī ko͘-hū I-ê in, ēng bô chiàu ha̍p-gî, sī uî-ke̍h I-ê chí-ì. Só͘-í tû-khì thian-jiân pīⁿ (m̄-sī chū chhú ê), ngó͘-gū-jiân ê tāi-chì, í-ki̍p tuì m̄- chai-iáⁿ lâi phah-sńg ji̍t-chí ê í-goā, nā bô pó-sioh kong-im, kiaⁿ-liáu ū choē. Chit sè-kan, bô chi̍t-lâng bô hō͘ pāi-hoāi sî-ji̍t ê thâng só͘ uî-khùn, chiū-sī ài tû- khì, tû iā bē liáu. Chiàu goá ê gû-kiàn, lán tio̍h lâi o̍h choh-sit lâng teh châu- bia̍t hāi-thâng ê hoat-tō͘. Só͘ chèng ê gō͘-kak tio̍h thâng, ài tû-khì bē ē, chiū chē, kap hāi-thâng kau-chiàn, chiū hāi- thâng ka-tī bia̍t bô. Beh tû pāi-hoāi sî-ji̍t ê thâng, hit-ê hoat-tō͘ tio̍h àn- choáⁿ?
-
Tio̍h tiau-ióng seng-khu. Sèng-keng kóng, Tiau-ióng seng-khu, hit-ê lī-ek sió-khoá, kèng-khiân ho̍k-sāi Chú, hit-ê lī-ek toā. Sui-jiân án-ni, sin-thé m̄ chiàu-kò͘, lâi kóng sìⁿ-miā thiⁿ chù- tiāⁿ, tì-kàu soe-lám, beh thài ē chò kang. Thoa-koè nî goe̍h, kiám ū ha̍p Siōng-tè ê ì-sù? Pó-lô kā Thê-mô͘-thài kóng, Bo̍h-tit kan-ta lim-chuí, thang chia̍h tām-po̍h chiú, in-uī lí ê pî lám. Chiàu- kò͘ seng-khu sī tio̍h, chiah bē hoè liáu kong-im.
-
Tuì-tiōng lán ê kang, tng iâu-tè ê sî, toā-chuí hoān-lān thiⁿ-ē. iâu chhe Kún khì tī-chuí, bô-chhái-kang. āu-lâi chhe i ê kiáⁿ miâ Ú, i chhoā-bó͘ bô kuí-ji̍t, chiū khì tī-lí chuí, hō͘ i thang kín-siau. In hū-jîn-lâng siⁿ kiáⁿ, i saⁿ-pái tuì mn̂g-kháu keng-kè, thiaⁿ-kìⁿ i ê kiáⁿ teh háu, o͘-o͘-âⁿ o͘-âⁿ, long bô ji̍p-khì khoàⁿ, iā bô ji̍p-khì hioh-khùn chia̍h tiám-sim. Chu-chu lia̍h tī-lí chuí kiù peh-sìⁿ choè iàu-kín. Che sī tuì-tiōng i ê kang. Só͘-í hoān-nā choè soan-kàu-su ê lâng, ná chhin-chhiūⁿ Ú-ông tuì-tiōng i ê kang, chiū só͘ kiâⁿ tek-khak o̍h sù-tô͘. Goán choan-bū kî-tó thoân tō-lí.
-
o̍h Iâ-so͘. Taⁿ Ki-tok toà sè-kan ê sî, thiⁿ phah phú-kng ji̍p tiān kà-sī lâng, ji̍t tiong-tàu chíⁿ-piⁿ thoân tō-lí, hông-hun sî, soaⁿ-téng kà ha̍k-seng, iân-sia̍h ê tiong-kan, siat phì-jū kiò- chhéⁿ chèng-lâng, hioh-khùn ê sî ēng chē-chē hāng kà-sī peh-sìⁿ. Chú ê hoè- siū bô kiông-chīn, siōng-chhiáⁿ tuì-tiōng kong-im, hô-hòng lán chit sè-kan ê peh- sìⁿ? Ji̍t goe̍h phû tī thiⁿ--ni̍h,lán bē-ē hō͘ ji̍t bô kiâⁿ tī Ki-piàn ê tē,goe̍h chiām-thêng tī A-iâⁿ-lûn. He, ji̍t goe̍h teh khì , nî m̄ hō͘ lán lâu, lán tio̍h chhut- la̍t lâi tû-khì chiah-ê pāi-hoāi sî-ji̍t ê thâng, o̍h lán ê Chú, chi̍t chhùn kong- im iā pó-sioh, chò só͘ eng-kai tio̍h chò- ê, chiū lán ê kang ná chē, chiah bián ko͘-hū Siōng-tè siúⁿ-sù lán ê nî goe̍h, iā bô kiàn-siàu lán oa̍h tī sè-kan.
漢羅（Ùi原文改寫）
敗壞時日ê蟲
1910.11 308卷 p.89-91
(高金聲記--ê).
(接前張第80面).
6.做工無定著ê 心。Bat看著學仔ê 學生teh 讀冊，tiap仔久仔so腳pê手，tiap仔久仔iúⁿ 水灌tō͘猴，tiap仔久仔hiat 球鬥輸贏，tiap仔久仔樹腳拾果子，延chhiân真久，一本冊讀才會熟。Koh有人bat 學國語，半路煞去，倒去作穡。到後--來kap 日本人交陪，嘴開thi̍h-thu̍h哮，才反悔beh koh 學國語。總--是前所學ê,今bē 記tit，不得已著tuì 初學扑起。又koh咱若做工無定著ê 心，自然無定著ê 工，歸日所做無次無序，不tap不chhi̍t,liâm-piⁿ 讀舊約、liâm-piⁿ 學詩調、liâm-piⁿ 拚內面、liâm-piⁿ io 囡仔。到e昏詳細想今仔日ê 所做，那準無物。一日 ê 時陣歸tó位，kiám m̄是tī 無定著心ê 蟲腹肚內mah？日日若有定著工，不致到án-ni。
7.無合時陣ê chhit-thô。Chhit-thô ê 事卻有利益人，若無照時來做有陷害。扑球ê 人tī球埔走來走去，身軀teh運動，血氣會流通，身體會勇壯。設使歸日攏án-ni，hit個時日就歸tī 空。Tioh棋是趣味ê chhit-thô,會開人ê 智識，加添人ê 靈巧。日時若tioh m̄ 煞，甚至通暝也án-ni，的確著1 擺大睏；時日的確去，m̄ 聽候你睏醒。早日我起頭學釣魚，掠著1 尾身軀無3吋長，心真歡喜，續bē記tit 我是tī 水邊。He﹗釣魚kài心適。總--是若hō͘ 伊迷去，攏無限定時間，就份來ê 代誌，會致之度外。án-ni，是將有路用ê 日子，hē tī 無路用ê 所在。Hāiⁿ﹗時已經去，追bē著。
8.貧憚。貧惰ê 人無志氣，慇懃是甚mih，時日是寶貝，伊ê 心bē 通達。所以日頭若落山，伊無吐氣，早起時日出，伊無歡喜。家內ê 人講，東爿光lah，你著爬起--來。伊講，好；若是猶原teh tī 眠床--ni̍h 翻來翻去，親像門tī 門khu。Lám手koh睏，想ài 小眠一醒，較停才起來。平素愛閒，四界sô tī 厝邊頭尾，來講所m̄ 應該講ê。當伊teh 出去做工，萬萬親像tioh 牛車；到做明白，倒轉來親像銃枝箭。就有時做工真緊，也是潦草。Koh代誌若到手，常常家己ān講，日iáu早，快快小停才做。有時講，明仔日才做，bē慢。招伊做好，出嘴就推，講，我昨日腳náu著bē行，kiám-chhái講，頭痛m̄敢吹著風，請慢幾日才來去。Tuì án-ni，致到百項代誌攏m̄好，所做淡薄，廢時kài濟，真thang怨恨。
日本tu仔來台灣hit-tia̍p,西螺地方，有人拾著1 kńg大bóng kńg ê 紙，知是日本人ê 物，總m̄知是甚mih物，就去埋tī 土ni̍h。因為驚hō͘ 日本人查知，續hō͘ 伊thâi。後--來朋友tuì hia過，有將這個代誌kap 伊談論，才知是金票。掘出來看已經瀾了了，就吐氣無煞。俗語講：「一寸光陰，一寸金。」廢時廢日ê 人也親像án-ni，這tia̍p m̄知thang 疼惜時日，後--來反悔是較遲。
今日子m̄是咱ê,是主所賞賜；咱放sak m̄ 用，是棄sak伊ê恩，承受來m̄用，是辜負伊ê恩，用無照合宜，是違逆伊ê旨意。所以除去天然病（m̄是自取ê)，偶遇然ê 代誌，以及tuì m̄知影來扑損日子ê 以外，若無保惜光陰，驚了有罪。這世間，無一人無hō͘ 敗壞時日ê 蟲所圍困，就是 ài 除去，除也bē 了。照我ê 愚見，咱著來學作穡人teh 剿滅害蟲ê 法度。所種ê五穀著蟲，ài 除去bē會，就濟，kap害蟲交戰，就害蟲家己滅無。Beh 除敗壞時日ê 蟲，hit個法度著àn-choáⁿ？
1.著tiau養身軀。聖經講：「Tiau養身軀，hit個利益小可，敬虔服事主，hit個利益大。」雖然án-ni，身體m̄ 照顧，來講性命天註定，致到衰lám,beh thài 會做工。拖過年月，kiám有合上帝ê 意思？保羅kā 提摩太講：「莫tit kan-ta lim水，thang 食淡薄酒，因為你ê 脾lám。」照顧身軀是著，才bē 廢了光陰。
2.對重咱ê 工，當堯帝ê 時，大水氾濫天下。堯差鯀去治水，無chhái工。後--來差伊ê 子名禹，伊娶某無幾日，就去治理水，hō͘ 伊thang緊消。In婦人人生子，伊 3 擺tuì 門口過，聽見伊ê 子teh哮， o͘ o͘-âⁿ o͘-âⁿ，攏無入去看，也無入去歇睏食點心。Chu-chu掠治理水救百姓做要緊。Che是tuì重伊ê 工。所以凡若做宣教師ê 人，那親像禹王tuì重伊ê 工，就所行的確學使徒。阮專務祈禱傳道理。
3.學耶穌。今基督toà世間ê 時，天phah phú光入殿教示人，日中晝井邊傳道理，黃昏時，山頂教學生，筵席ê 中間，設譬喻叫醒眾人，歇睏ê 時用濟濟項教示百姓。主ê 歲壽無窮盡，尚且tuì重光陰，何況咱這世間ê 百姓？日月浮tī 天--ni̍h,咱bē會hō͘ 日無行tī Ki-piàn ê 地，月暫停tī A-iâⁿ-lûn 。He，日月teh 去，年m̄ hō͘ 咱留，咱著出力來除去chiah-ê 敗壞時日ê蟲，學咱ê 主，1 寸光陰也保惜，做所應該著做ê,就咱ê 工那濟，才免辜負上帝賞賜咱ê 年月，也無見笑咱活tī世間。