日本水災
Ji̍t-pún Chuí-chai
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第307卷 |
| 日期 | 1910/10 |
| 頁數 | 82 |
白話字（原文數位化）
Ji̍t-pún Chuí-chai
(Liāu Sam-tiōng kì--ê.)
1910.10 307 koàn p.82-83
Ji̍t-pún chheng chò hái-kok, kî-si̍t iā sī soaⁿ ê kok; tiong-ng chē-chē soaⁿ-me̍h phòng koân; nā lo̍h toā-hō͘ soaⁿ-chuí lâu-lo̍h, pi chùn tiòng-moá, khe hô hoàn-lām, pêⁿ-iûⁿ ê hiuⁿ-siā ke-chhī nî-nî siū i-ê hām-hāi. Kīn-lâi lâng ná chē, lông-gia̍p ná khai-khún khui soaⁿ, hāi chhiū-ba̍k, só͘-í bē tòng-chuí; koh ke-chhī ná heng-ōng, thūn kū kau-lō͘ chò chhù-tē, nā lo̍h-hō͘ chuí bē tit tháu; hit ê hāi koh khah siong-tiōng. Chá-sî hoán-tńg khah ū siat-hoat tī chuí ê sū. Chit-tia̍p chò it-téng kok, iáu-kú tī chuí ê hoat-tō͘ bô oân-choân, lâng kóng sī kok ê thí-jio̍k. Sui-sī thian-chai iáu-kú thang chīn jîn-sū hō͘ i chió hām-hāi.
Peh goe̍h 8 ji̍t kàu 16: Ji̍t-pún koan-tang (Tāi-pán Kiaⁿ-to͘ í tang) lo̍h-hō͘ chò toā-chuí. Chit-pang ê chuí-chai m̄-sī kū-chûn-nî só͘ thang pí. chiàu só͘-kóng, Ji̍t-pún 300 nî í-lâi tû An-chèng nî-kan ê tē-tāng hái-tiòng í-goā m̄-bat tú-tio̍h chiah toā ê chuí-hāi. Chin-chiàⁿ sī pi-tiong ê pi, chhám-tiong ê chhám, m̄-sī pit-ba̍k ē thang kì kàu chīn, giân-gú só͘ thang hêng-iông-tit.
Tang-kiaⁿ-hú chò tiong-sim í-hā 17 koān hō͘ chuí im jîn-bîn, châi-sán, chhù-the̍h, chhân-hn̂g, pi-chùn, thih-tō, lō͘, kiô-sún-hāi sǹg bē liáu. Lóng-kiōng sún-hāi ū kuí-nā ek gîn. Kū-nî Hoat-kok Pa-lí chuí-chai iā bô kàu chiah toā.
[Lūn chuí-chai ê thóng-kè, tio̍h khoàⁿ pún-goe̍h Pò tē 80 bīn, “Loē-tē ê Siau-sit”.]
Hit kuí-ji̍t lāi saⁿ-soà lo̍h chìm-chù hō͘; 11 ji̍t chiū pò thih-lō͘ phah pháiⁿ chin-chē uī, tiān-sìn tiān-oē toàn-choa̍t.
Cha̍p-jī ji̍t iā pò Hù-sū peh-soaⁿ ê ha̍k-seng 8 miâ tàng-sí 4 ê, 4 miâ put-ti khì-hiòng. iū-koh Siong-kin soaⁿ (Hakone) kheh-tiàm lâu kuí-nā keng, ū 2 ê ang-bó͘, sī Tang-kiaⁿ lâng khì hia hioh-joa̍h, hō͘ chuí lâu chìm sí.
Cha̍p saⁿ ji̍t, Karuizawa (Kheng-chéng-te̍k, Se-iûⁿ lâng chin-chē tī hia hioh-joa̍h ê só͘-chāi), chi̍t khám kheh-tiàm hō͘ chuí lâu. Koh kīn hit-tah pōng-khang tó, oa̍h tâi 40 miâ jîn-hu, 3 ê sí.
Cha̍p-it ji̍t hioh hō͘, 12, 13 koh lo̍h, 13, 14 hit nn̄g mê Tang-kiaⁿ chhī pìⁿ-chò o͘-àm, sī in-uī chè Gas (oá-su khì) ê hoē-siā hō͘ chuí phah pháiⁿ, tiān-teng hoē-siā iā thêng tiān; chí-ū ē tit tiám chuí-iû teng nā-tiāⁿ. Chi̍t mê ê tiong-kan thiⁿ-kng sì-kè toā-chuí phau-thian(sic), tiān-chhia khah chē bē sái-tit; lâng ê sim chin loān, ū ê teh pī-chuí, ū ê cháu-khì khoàⁿ toā chuí thàm chhin.
Hit-sî chin-chiàⁿ khó-lîn chhi-chhám, ū-ê kui-ke sì-soàⁿ, chhoē bô pē-bó, phah bô kiáⁿ-jî, sit-lo̍h tiōng-hu, phah m̄-kìⁿ bó͘, oh-tit chi̍t-hāng chi̍t-hāng kóng. Saⁿ-á-khò͘ hoé-si̍t lóng tī chuí-tiong, tì-kàu iau-koâⁿ-gō--ê bû-bān-sò͘; ū ê 3, 4 ji̍t bô chia̍h, kuí-nā ji̍t bô khùn.
Toā hù-hō͘ Giâm-kî (Iwazaki) Sam-chéng (Mitsui) kap loā-chē hó-sim lâng chú pn̄g-oân pn̄g-pau si̍t-bu̍t chhia lâi pun. Lio̍k-kun iā phài 200 miâ kang-peng 3 sî kan chú hō͘ chi̍t bān lâng chia̍h. Nā-sī lâng hiah-nī-chē thài pun ū kàu, siu-iông iā bē liáu. Chi̍t keng Kok-kī koán (teh saⁿ-ián ê hì-tiûⁿ) sin-iong 7 chheng lâng, chhàu-bī moá-chhù; kî-û ê biō ha̍k-hāu ta̍k keng bô m̄-ū kuí-nā chheng lâng. Tiong-kan pīⁿ--ê pīⁿ, sí--ê sí, siⁿ--ê siⁿ; siⁿ ta-po͘ kiáⁿ chiū miâ Chuí Thài-lông. Sí gín-ná bô tè tâi chiū ji̍p tī siuⁿ-á-lāi khǹg--teh. Ū ká bâi-chòng ê sin-si hō͘ chuí lâu chhut, kéng-chhat phoe-sí koh chòng i. Tī Chhian-chù ū lâng chiong chìm sí ê sin-si pa̍k tī chhiū-nih, kiaⁿ-liáu hō͘ chuí lâu-khì. Ū hū-jîn-lâng tī pī lān ê sî phō kiáⁿ, āu-lâi beh hō͘ chia̍h-ni chiah chai kiáⁿ í-keng sí loā-kú, soà tì-kàu hoat-kông. Chhī-lāi tham-lī ê siong-jîn chài chuí lâi bē. Kiù-hō͘-tuī teh pun pn̄g-oân ê sî, ū biāu-lêng ê lú-chú iā mō͘ hiám lâi thó; khó-í kìⁿ-chhut iau-gō͘ ê chhám-chōng--lah! Hit-tia̍p tī hia chō chûn beh kiù lâng tio̍h tī chhù-téng chō, tiàm chhù-téng pī chuí ê iā chin chē.
Tī chit hoān-lān ê sî thang khoàⁿ-chhut kun-chú siáu-jîn; tng loān-cha̍p ê tiong-kan chò pháiⁿ-tāi thau the̍h mi̍h ê iā ū. Chāi Chhian-chù ū 2 ê gī-kiap ê lâng, chi̍t-ê pún-sin kiù 80 goā lâng koh theⁿ chûn hō͘ lâng chē bô chîⁿ; iáu chi̍t lâng jia̍t-sim chài pe̍h-bí lâi hō͘ pī lān ê lâng, khó-sioh ka-tī tī poàⁿ-lō͘ hō͘ chè-bí ê tiān-ki kám-tio̍h, poa̍h lo̍h chuí sí. Siū lān ê lâng thiaⁿ-kìⁿ bô m̄ thè i pi-siong kám thàn. Koh tī Í-gio̍k koān ê pīⁿ-īⁿ ū chi̍t ê khàn-hō͘-hū 36 hoè, tng toā-chuí kàu ê sî āiⁿ chi̍t-ê pīⁿ-lâng 16 hoè cháu chhut; nā-sī chuí chin toā, nn̄g lâng lóng chìm-sí. Lâng o-ló hit ê khàn-hō͘-hū chīn-chit lâi sí, uī-tio̍h i ai-siong khó-sioh.
Lūn chit pang ê chuí-chai: Bê-sìn ê lâng kóng sī in-uī kin-nî chhut huī-chheⁿ. iā ū lâng kóng, Ji̍t-pún sī un-hô ê só͘-chāi, siáⁿ-sū lâng chhia-chhí, hā-thiⁿ mi̍h-sái khì hioh-joa̍h, eng-kai tio̍h siū chit hō chai-hō. Ū Tāi-sîn kóng, Lâng hoān-tio̍h chū-jiân kài, só͘-í tio̍h hō͘ I khiàn-chek. Hō͘ chī-chuī khiàn-chek? Lán kàu-hoē kóng, Sī Siōng-tè chiong ché(sic) toā-chuí kéng-chhéⁿ lâng. Ah! si̍t-chāi tio̍h--ah! “ Ū chhin-chhiūⁿ Ná-a ê ji̍t, Ná-a ê sî hia ê lâng lim-chia̍h kè-chhoā……hut-jiân toā-chuí kàu lâi im-sí chèng-lâng; Jîn-chú kàu ê ji̍t iā sī án-ni. Só͘-í tio̍h kín-sīn”.
漢羅（Ùi原文改寫）
日本水災
(Liāu Sam-tiōng記--ê.)
1910.10 307卷 p.82-83
日本稱做海國，其實也是山ê國；中央濟濟山脈膨懸；若落大雨山水流落，埤圳漲滿，溪河氾濫，平iûⁿ ê鄉社街市年年受伊ê陷害。近來人ná濟，農業ná開墾開山，害樹木，所以袂擋水；閣街市ná興旺，填舊 溝路做厝地，若落雨水袂得tháu；hit个害閣較傷重。早時反轉較有設法佇水ê事。這tia̍p做一等國，猶過佇水ê法度無完全，人講是國ê恥辱。雖是天災猶過通盡人事予伊少陷害。
八月8日到16：日本關東 (大阪京都以東)落雨做大水。這pang ê水災毋是舊存年所通比。照所講：日本300年以來除安政年間ê地動海漲以外毋捌拄著chiah大ê水害。真正是悲中ê悲，慘中ê慘，毋是筆墨ē通記到盡，言語所通形容得。
東京府做中心以下17縣予水淹人民，財產，厝宅，田園，埤圳，鐵道，路，橋，損害算袂了。攏共損害有幾nā億銀。舊年法國巴黎水災也無到chiah大。
[論水災ê 統計，著看本月報第 80面，「內地 ê消息」。]
Hit幾日內相紲落浸漬雨；11日就報鐵路拍歹真濟位，電信電話斷絕。
十二日也報富士peh山ê學生8名凍死4个，4名不知去向。又閣箱根山 (Hakone)客店流幾nā間，有2个翁某，是東京人去hia歇熱，予水流浸死。
十三日，Karuizawa (軽井沢，西洋人真濟佇遐歇熱ê所在)，chi̍t坎客店予水流。閣近hit-tah磅空倒，活埋40名人伕，三个死。
十一日歇雨，12, 13閣落，13, 14 hit兩暝東京市變做烏暗，是因為製Gas (瓦斯氣) ê會社予水拍歹，電燈會社也停電；只有ē得點水油燈nā-tiāⁿ。一暝ê中間天光四界大水泡天，電車較濟袂駛得；人ê心真亂，有ê teh備水，有ê走去看大水探親。
Hit時真正可憐悽慘，有ê規家四散，揣無父母，拍無囝兒，失落丈夫，拍毋見某，oh得chi̍t項chi̍t項講。衫仔褲伙食攏佇水中，致到枵寒餓--ê無萬數；有ê 3, 4日無食，幾nā日無睏。
大富戶岩崎(Iwazaki)三井(Mitsui)佮偌濟好心人煮飯丸飯包食物車來分。陸軍也派200名工兵3時間煮予一萬人食。若是人遐爾濟thài分有夠，收容也袂了。一間國技館(teh相ián ê戲場) 收容7千人，臭味滿厝；其餘ê廟學校逐間無毋有幾nā千人。中間病--ê病，死--ê死，生--ê生； 生查甫囝就名水太郎。死囡仔無地埋就入佇箱仔內囥--teh。有假埋葬ê身屍予水流出，警察phoe死閣葬伊。 佇 Chhian-chù有人將浸死ê身屍綁佇樹裡，驚了予水流去。有婦人人佇避難ê時抱囝，後來beh予食奶chiah知囝已經死偌久，紲致到發狂。市內貪利ê商人載水來賣。救護隊teh分飯丸ê時，有妙齡ê女子也冒險來討， 可以見出枵餓ê慘狀--lah！Hit-tia̍p佇遐造船beh救人著佇厝頂造，踮厝頂避水ê也真濟。
佇這患難ê時通看出君子小人；當亂雜ê中間做歹代偷提物ê也有。在Chhian-chù有2个義俠ê人，chi̍t个本身救80外人閣撐船予人坐無錢，猶chi̍t人熱心載白米來予避難ê人，可惜家己佇半路予製米ê電機感著，跋落水死。受難ê人聽見無毋替伊悲傷感嘆。閣佇Í-gio̍k縣 ê病院有chi̍t个看護婦36歲，當大水到ê時āiⁿ chi̍t个病人16歲走出；若是水真大，兩人攏浸死。人呵咾hit个看護婦盡職來死，為著伊哀傷可惜。
論這pang ê水災：迷信ê人講是因為今年出彗星。也有人講：日本是溫和ê所在，啥事人奢侈，夏天乜使去歇熱，應該著受這號災禍。有大神講：人患著自然界，所以著予伊譴責。 予chī-chuī譴責？咱教會講：是上帝將做大水警醒人。Ah！實在著--ah！「有親像挪亞ê日，挪亞ê時遐ê人啉食嫁娶。。。。。。忽然大水到來淹死眾人；人子到ê日也是按呢。所以著謹慎」。