基督教ê偉大
Ki-tok kàu ê Uí-tāi
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 廖三重 Liāu Sam-tiōng |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第302卷 |
| 日期 | 1910/5 |
| 頁數 | 40 |
白話字（原文數位化）
Ki-tok kàu ê Uí-tāi
1910.05 302 koàn p.40-41
(Liāu Sam-tiōng hoan-e̍k.)
Sîn-ha̍k phok-sū Thè-kì (Uzaki) kóng : Ki-tok-kàu sī lia̍h chín-kiù jîn-luī chò bo̍k-tek, iâⁿ-koè pêng-siông ê chong-kàu; i-ê khí-goân hoat-ta̍t kap kám-hoà tī thiⁿ-ē ê lâi-le̍k bô chi̍t hō kàu thang kap i pí-phēng. Ki-tok-kàu m̄-sī kóng kuí-oē á siáu-soat; sī khak-si̍t ê le̍k-sú ū pîn-kù ê si̍t-sū. Tī Ki-tok-kàu ū tuì nn̄g chheng-nî kan lâng ê káng-kiù kap chìn-pō͘ só͘ chèng-bêng ê kì-lio̍k tī-teh. Goán chiah-ê kóng chit-ê kàu iâⁿ-koè pêng-siông, m̄-sī su-khia ê ì-kiàn, sī ū lāi-goā ê sū teh kan-chèng. Taⁿ goá phah-sǹg ài chiong le̍k-sú-chiūⁿ ê sū-chêng chò kin-pún lâi lūn Ki-tok-kàu uí-tāi ê só-í-jiân.
Kóng-khí Ki-tok-kàu uí-tāi ê tē-it iàu-toan chiū-sī Kàu-chó͘ ê Jîn-phín. Lūn Ki-tok ê lâng-pān í-keng ū tiāⁿ-tio̍h ê gī-lūn, hiān-sî bô lūn siáⁿ lâng lóng sìn i sī le̍k-sú-chiūⁿ ê lâng. Kó-chá sui-jiân ū lâng m̄ jīn Ki-tok ê sîn-sèng, khǹg giâu-gî lâi phoe-phêng Ki-tok, m̄-kú lūn i iâⁿ-koè pêng-siông lâng ê jîn-phín ê sū lóng bô lâng m̄ ho̍k. Su-to-lo-su (Strauss) tuì Ki-tok sī hoâi-gî lūn ê âng, chong--sī i tī Iâ-so͘ ê toān ū án-ni kóng, “ Bô lūn tī sím-mi̍h sî-tāi koat-toàn bô thang iâⁿ-koè i (Ki-tok) ; koh bē thang siūⁿ ū kap i pîⁿ-pí ê jîn-bu̍t.” Hoat-kok ê toā ha̍k-būn lâng Lū-nán (Renan) iā kóng, “ Hok-im-toān tiong ê Ki-tok hêng-thé sī chhú tē-it hó, ke̍k suí ê Sîn só͘ hoà sin ê.” Lū-só (Ro͘sseau) sī bô-sîn-lūn ê lâng, chong--sī i teh pí-kàu Ki-tok kap So͘-kek-la-tí (Socrates) kóng, “ So͘-kek-la-tí ê seⁿ kap sí, nā kó͘-jiân sī tia̍t-jîn ê seⁿ sí ; chiū Iâ-so͘ ê seⁿ kap sí, sī Sîn ê seⁿ, sí.” Chiàu chhiūⁿ án-ni Ki-tok ê jîn-phín tī lâng ê toān-kì tiong bô thang kap i pí-tit ê sū, chhìn-chhái lâng to pêⁿ-pêⁿ jīn.
M-kú i-ê phín-sèng-tiong tē it tù-hiān ê sī sio̍k tī ú-tiū-lāi ke̍k khui- khoah. Lán thâu-chi̍t-ē tha̍k Ki-tok-toān thang kî-īⁿ ê, sī Ki-tok ê it-giân it-hēng, bô hō͘ sî-tāi jîn-chéng só͘ hān-tiāⁿ. Tng-sî khoàⁿ Ki-tok chò Iû-thài lâng, iā bô chhiūⁿ Iû-thài lâng ; Iû-thài-lâng jia̍t-sim hi-lé toā khoàⁿ-khin goā-pang, m̄-kú Ki-tok bô chhiūⁿ in kok-bîn ê sèng. Chiū kóng i sī Lô-má lâng, m̄-kú Ki-tok bô Lô-má-lâng chhut-sek ê lu̍t-hoat chèng-tī, bú-la̍t ê phài- thâu. Khoàⁿ Ki-tok chò Hi-lia̍p lâng, iā bô chhin-chhiūⁿ Hi-lia̍p lâng ho͘N3 tì-sek hèng su-siúⁿ hit khoán.
Chiàu án-ni bô lūn tuì tó-uī lâi khoàⁿ Ki-tok ê phín-sèng, to bô hō͘ chi̍t sî-tāi chi̍t kok-thó͘ chi̍t ê giân-gú só͘ hān, oán-jiân ná thiⁿ ê koân, ná hái ê khoah, pau-koat ú-tiū ê toā, thong kó͘ kim, thàu tang-sai, ha̍h bān-bîn ê só͘-kiû, ta̍k-lâng ē hiáu-tit ê. Nā peh soaⁿ chiū ná chai thiⁿ ê koân, nā ha̍k- si̍p Ki-tok ê phín-sèng, chiū ná chai i ê ko-kiat. Chiū ché thang kóng Ki-tok sī chì-hó ê jîn-phín ; hok-im kì-chiá hō Ki-tok chò “ Jîn-tsú “ sī ke̍k-tio̍h--ah !
Koh chi̍t hāng : Ki-tok ê phín-sèng tē-it tù-hiān ê chiū-sī bô hâ-chhû ke̍k sûn-choân ê sū, iā sī bô lâng kap i ē pí-tit, bô lūn kó͘ kim tang sai só͘ kóng, tek- hēng iâⁿ Koè chit sè-tāi ê chong-kàu khai-ki-chó͘ ; sui-sī jîn-kia̍t, chiàu in ê toān-kì só͘ kóng bô m̄ ū choē-ok ū khoat-hām ê só͘-chāi. Sek-ka sui-jiân ū chē-chē thang o-ló ê phín-sèng, chong--sī bē thang kóng sī oân-choân bô khiàm-khoeh. Sui-sī Khóng-chú mā kóng, “ Nā-sī sèng kap jîn chiū goá kiám káⁿ tng, thiaⁿ-kìⁿ gī m̄-thàn, m̄-hó bē ē ké, sī goá só͘ iu-būn,” án-ni teh thó͘-khuì. Chiàu Je-nó-phun ( Zenophon ) kap Pò͘-lé-to ( plato ) só͘ tù ê chheh, So͘-kek-ka-tí ( Socrates ) koat-toàn m̄-sī oân-choân bô khiàm-khoeh ê lâng. I ê ke-lāi ê siⁿ oa̍h, tō-tek ê su-siúⁿ, á-sī chun-kèng hū-jîn, bô kap tng-sî ê pêng-siông lâng koh-iūⁿ ; m̄-nā án-ni phah-sǹg tuì choē-ok ê sū ū siuⁿ khoan ê khoat-tiám tī-teh. Hoê-hoê kàu-chó͘ Mô͘-bán-be̍k-tek put-chí chai, ka-tī bô kóng chiâu-chn̂g ê tō-tek; thiaⁿ kóng i lîm-chiong ê sî kî-tó kóng,” Ah ! Siōng-tè ah ! Sià-bián goá ê choē. “ E-pí-khu-te-ta-su ( Epietetus ) kóng, “ Tī chit sè-kan kám ē chò oân-choân bô khiàm-khoeh--ah ! Tàu-tí bô thang ǹg-bāng; chong--sī nā chīn choân-la̍t lâi siám-pī choē-ok, m̄-sī chò bē tit-kàu ê sū.”
(āu-goe̍h beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
基督教ê偉大
1910.05 302卷 p.40-41
(廖三重翻譯。)
神學博士鵜崎﹙Uzaki﹚講：基督教是掠拯救人類做目的，贏過平常 ê 宗教；伊ê 起源發達kap感化感化 tī 天下ê 來歷無一號教thang kap伊比並。基督教m̄是講鬼話抑小說；是確實 ê歷史有憑據 ê 實事。Tī基督教有tuì 2000年間人ê講究kap 進步所證明ê記錄tī -teh。阮chiah-ê 講這個教贏過平常，m̄是sai-khia ê意見，是有內外ê 事teh干證。今我扑算ài 將歷史上ê 事情做根本來論基督教偉大ê 所以然。
講起基督教偉大ê 第一要端就是教祖 ê 人品。論基督 ê 人pān已經有定著ê議論，現時無論啥人攏信伊是歷史上 ê 人。古早雖然有人m̄認基督 ê 神聖，囥giâu疑來批評基督，m̄-kú論伊贏過平常人ê 人品ê 事攏無人m̄ 服。Su-to-lo-su﹙Strauss﹚tuì 基督是懷疑論 ê人，總--是伊tī 耶穌 ê 傳有 án -ni講 ：「無論tī 甚mih時代決斷無thang贏過伊﹙基督﹚；koh bē thang想有kap伊評比 ê 人物。」法國ê 大學問人Lū-nán﹙Renan﹚也講 ：「福音傳中 ê基督形體是取第一好，極suí ê 神所化身--ê。」盧梭﹙Ro͘sseau﹚是無神論 ê 人，總--是伊teh 比較基督kap 蘇格拉底﹙Socrates﹚講：「 So͘-kek-la-tí ê 生kap死，若果然是哲人ê 生死；就耶穌ê生kap死，是神ê 生、死」。照像án -ni 基督 ê人品tī 人ê 傳記中無thang kap伊比tit ê 事，chhìn-chhái 人to 平平認。
M-kú 伊ê 品性中第一著現 ê 是屬tī 宇宙內極開闊。咱頭一下讀基督傳thang 奇異-- ê,是基督 ê 一言一行，無hō͘ 時代人種所限定。當時看基督做猶太人，也無像猶太人；猶太人熱心虛禮大看輕外邦，m̄-kú基督無像in國民ê 性。就講伊是羅馬人，m̄-kú基督無羅馬人出色ê 律法政治、武力 ê 派頭。看基督做希臘人，也無親像希臘人好智識興思想hit 款。
照án-ni無論tuì tó位來看基督 ê 品性，to無hō͘一時代一國土一個言語所限，宛然若天 ê 懸，若海ê 闊，包括宇宙 ê 大，通古今，透東西，合萬民ê所求，逐人會曉tit ê。若爬山就那知天 ê 懸，若學習基督 ê 品性，就那知伊ê 高潔。就ché thang講基督是至好ê 人品；福音記者號基督做「人主」是極著--ah ！
Koh一項：基督ê 品性第一著現ê 就是無瑕疵極純全 ê 事，也是無人kap 伊會比tit，無論古今東西所講，德行贏過這世代 ê 宗教開基祖；雖是人傑，照in ê傳記所講無m̄有罪惡有缺陷ê 所在。釋迦雖然有濟濟thang o-ló ê 品性，總--是bē thang講是完全無欠缺。雖是孔子mā講︰「若是聖kap人就我kiám敢當，聽見義m̄趁，m̄好bē會假，是我所憂悶， 」án-ni teh吐氣。照 Je-nó-phun﹙Zenophon﹚kap 柏拉圖﹙Plato﹚所著ê 冊，蘇格拉底﹙Socrates﹚決斷m̄是完全無欠缺ê 人。伊ê 家內 ê 生活，道德ê 思想，抑是尊敬婦人，無kap 當時 ê 平常人各樣；m̄若án-ni扑算tuì 罪惡 ê事有siuⁿ寬 ê 缺點tī-teh。回回教祖穆罕默得不止知，家己無講齊全 ê 道德；聽講伊臨終ê 時祈禱講：「Ah！上帝--ah！赦免我ê 罪」。E-pí-khu-te-ta-su﹙Epietetus﹚講 ：「Tī這世間kám會做完全無欠缺--ah！到底無thang向望；總--是若盡全力來閃避罪惡，m̄是做bē-tit到 ê 事。」
(後月beh koh印。)