聖冊公會ê報告

Sèng-chheh Kong-hoē ê Pò͘-kò

文獻資訊

項目	資料
作者	高金聲 Ko Kim-seng
卷期	台南府城教會報
卷期	第294卷
日期	1909/9
頁數	76

白話字（原文數位化）

Sèng-chheh Kong-hoē Ê Pò-kò

1909.09 294 koàn p.76-78

Peh-sèⁿ teh siong-thong, nā bô lō͘ chiū bē ēng-tit. Chóng-sī lō͘ ū kó͘ kim ê hun-piat. Kó͘-chá--ê bô ha̍p chit-tia̍p; hiān chāi sè-kài toā siong-thong, peh-sèⁿ heng-ōng ê sî-chūn, tio̍h káng-kiù khah lī-piān ê hoat-tō͘, hō͘ tn̂g ê lō͘ ē kiu té, nā bô siat thih-lō͘ chiū bē-ē. Nā-sī chit jī “lō͘”-jī ta̍k kok lóng ū kuí-nā ê ì-sù, ū ti̍t ēng--ê, ū chioh ēng--ê; chhin-chhiūⁿ lâng teh cháu ê lō͘, chhia bé teh kiâⁿ ê lō͘, í-ki̍p oa̍h-miā ê lō͘, ta̍k kok ê sèng-hiân sui ū chí-sī lâng chai tio̍h ji̍p hó ê tē-pō͘, nā-sī ka-tī iáu m̄ chai chiàⁿ lō͘. In kà lâng ê tō-lí, sī chhin- chhiūⁿ lō͘-ni̍h ê kha-jiah, chí-ū ē chhoā lâng kàu chng-siā, bē-ē chhoā lâng kiâⁿ tī kap Siōng-tè siong-thong ê lō͘.

Taⁿ ū chi̍t lâng kap chèng lâng bô saⁿ-tâng, m̄-nā I só͘ kóng iâⁿ-koè pêng- siông lâng, chiū I ê tì-huī, iā bô lâng kap I ē pí-tit. Chit lâng chiū-sī Iâ-so͘ Ki-tok Siōng-tè ê Kiáⁿ. I chhim chai sè- kan lâng kiâⁿ bê-lō͘, só͘-í tī 2000 nî chêng kàng-seng tī Iû-thài kok, ài pò lâng chai oa̍h-miā ê lō͘. Pún-sin ū kóng, Goá sī lō͘, sī chin-lí, sī oa̍h-miā.

Beh siông-sè chai Iâ-so͘ ê tāi-chì, tio̍h tuì Sèng-chheh; lâng nā tha̍k, bô koh-iūⁿ chhin-ba̍k khoàⁿ I. án-ni Sèng- chheh si̍t-chāi sī lâng-lâng só͘ eng-kai tio̍h ū ê iàu-kín chheh. Tāi-Eng Sèng-chheh Kong-hoē chai án-ni, chiah tī 100 nî chêng siat-li̍p Kong-hoē, hoan- e̍k Sèng-chheh, hō͘ thiⁿ-ē ê lâng thang kong-ke tit-tio̍h lī-ek.

Chhâ-khó só͘ hoan-e̍k ê Sèng-chheh, lân-san pún í-keng ū 412 téng ê khiuⁿ. Tī Tiong-kok ū hoan-e̍k chò bûn-lí, koaⁿ-oē, Kńg-tang oē, Kheh-oē, Soàⁿ- thâu oē, Ē-mn̂g oē, Hok-chiu oē, Lêng-pho oē. M̄-nā tī Tiong-kok ū hoan-e̍k kuí-nā khiuⁿ, chiū-sī ìn-tō͘, A-hui-lī-ka, Lâm A-bí-lī-ka í-ki̍p Au-lô-pa iā-sī án-ni. iàu-kín beh hō͘ thiⁿ-ē ê peh-sèⁿ ē chiàu in ka-tī ê thó͘-im khoàⁿ Sèng- chheh, lâi tit-tio̍h oa̍h-miā ê lō͘.

Sèng-chheh Kong-hoē, tû hoan-e̍k Kū-iok 39 pún, Sin-iok 27 pún í-goā, tio̍h koh ìn lâi hoat khì ta̍k kok. Tī Tiong-kok ta̍k séng teh pun bē Sèng- chheh kap kóng Sèng-chheh ê lâng ū 400, só͘ bē ê chheh-kè put-chí pān-gî. Tû chóng hoat-hêng-só͘ hoat-chhut--ê, kap ta̍k só͘-chāi ha̍k-hāu ê ha̍k-seng, í-ki̍p pēⁿ-īⁿ lāi ê lâng, kaⁿ lāi ê hoān-lâng èng-iōng í-goā, ū bē Sèng-chheh chi̍t-pah jī-cha̍p gō͘ bān pún khah ke. Jī- cha̍p nî chêng, Tiong-kok lâng nā khoàⁿ tio̍h Sèng-chheh, pe̍h-pe̍h sàng i iā m̄ ài siu; taⁿ toā cheng-choa̍h; bé khì tha̍k-ê, ū káng pah bān lâng.

Ū lâng mn̄g kóng, Kìⁿ-nā khoàⁿ chit hō chheh ê lâng, kiám ka-tī ē chhoē tio̍h oa̍h lō͘? ìn kóng, Chheh-lāi sui-jiân ū chē-chē uī oh bêng ê tō-lí, iáu-kú Iâ-so͘ ê tō-lí lâng nā tha̍k, bô lūn gâu-ê gōng- ê lóng ē hiáu-tit. Taⁿ chiong kuí-nā lâng tha̍k Sèng-chheh soà chhoē tio̍h chiàⁿ-lō͘ ê in-iú kì tī ē-té.

Tī Lū-sòng kin-nî chhun-thiⁿ ê sî, ū pang-chān hoan-e̍k Sèng-keng ê pún-tē lâng kóng i lâi thàn tō-lí, sī tuì tha̍k Sèng-chheh. I khoàⁿ Iok-hān Hok-im toān 4:24 kóng, Siōng-tè sī sîn, pài I ê lâng tio̍h ēng sîn ēng sêng-si̍t, tuì án- ni chiah chhéⁿ-gō͘ pài pu̍t ê m̄-tio̍h, chiām-chiām chìn-pō͘ tī chèng tō. Tng i siū kám-hoà ê khí-thâu, i ê pē kap i kóng oē. I chiū chiong Sèng-chheh chi̍t lâng chi̍t pún hō͘ in, kah in tio̍h tha̍k; āu-lâi i ê pē kap i ê hiaⁿ iā soà hoán-hoé lâi ji̍p kàu.

Bián-tiān ê kiaⁿ-siâⁿ ū chi̍t ê nî-ko͘, tit-tio̍h chi̍t pún Sèng-chheh, khoàⁿ chhin-chhiūⁿ pó-poè, in-uī i hit lāi-bīn ê tō-lí thang tuì-tiōng. Lîm-chiong ê sî i siàu-liām Sèng-chheh ê oē, sim-lāi put-chí tek-ì. Beh sí ê sî chiū chiong hit pún chheh sàng i ê pêng-iú. Hit ê lâng ū khì tha̍k, soà lâi pài Siōng-tè. I khoàⁿ Sèng-keng ê ì-sù put-chí sin kî, só͘-í siông-siông khì chhù-piⁿ thoân tit-kiù ê tō-lí, kū-nî soà tú-tio̍h hō͘ lâng phah. āu-lâi pún hoē bē chheh ê lâng khoàⁿ i tī pēⁿ-īⁿ teh tiau-ióng; pēⁿ hó, chiū chhoā i lâi kàu-hoē lāi, kà-sī i chèng-tō lâi chiap-la̍p i.

Eng-kok chi̍t ê tng peng ê ìn-tō͘ lâng miâ Tàn-nî-lân, kuí-nā nî chêng tī Tāi-kî-léng ê tē-hng, tit-tio̍h chi̍t pún Sèng-chheh, tuì-tiōng i chhin-chhiūⁿ sèng-ê hú-khò͘. In-uī i kóng, Chheh-lāi ê oē sī chhin-chhiūⁿ tiān-khì ê la̍t hiah sio, ē ké-oāⁿ lâng ê liām-thâu, koh thang chò tîm-lûn tī choē-ok tiong ê lâng ê hó kiù io̍h. āu-lâi chit lâng kap i ê pêng-iú lóng sī tha̍k chit pún Sèng- chheh, tī Bián-tiān Bo̍k-bí-hā ê kàu- hoē ji̍p kàu.

Pún-hoē bē Sèng-chheh ê lâng bat tī Hoat kok Lô-nî soaⁿ-kok lāi ê kheh-tiàm hiah khùn, teh chia̍h pn̄g ê sî, ū tiàm- lāi ê hū-jîn lâng kap i teh tâm-lūn kuí- nā nî chêng bē chheh hō͘ i ê sū. Kóng i kap in tiōng-hu in-uī tha̍k Sèng-chheh chiah chai tit-kiù ê tō-lí, to̍k-to̍k tio̍h sìn Iâ-so͘, í-goā bô pa̍t mi̍h hoat-tō͘. Chóng-sī in ang bó͘ tha̍k kàu poàⁿ-lō͘, hit chūn iáu-boē sìn chit tiâu chhián- hiān ê tō-lí, sim-lāi put-chí hoân-ló, chiū pàng hiat-ka̍k m̄ tha̍k, ǹg-bāng chit chân sū ē bē kì-tit, nā-sī nn̄g lâng lóng tiāⁿ-tiāⁿ kì-tit. Tuì án-ni, tī bó͘ ê- hng in tiōng-hu thiaⁿ-kìⁿ ná-chún ū siaⁿ teh kā i kóng, Lí tio̍h khì the̍h chheh lâi tha̍k, chiū lí ê lêng-hûn ē tit pêng-an. In tiōng-hu chiū the̍h Sèng-chheh lâi tha̍k, hut-jiân sim tit pêng-an. Só͘-í tuì hit tia̍p kàu taⁿ, in nn̄g lâng sim lāi chám-jiân khoài-lo̍k.

Soaⁿ-tang ê hū-jîn lâng lóng sī tuì-tiōng pài pu̍t, nā ngiâ-sîn sài-hoē, á-sī lo̍h-kî ê ji̍t, hū-jîn lâng chū-chi̍p tī chit só͘-chāi m̄-nā nn̄g saⁿ chheng. Beh khì ê sî, ū-ê bat Sèng-chheh, in tiōng-hu the̍h khì khoàⁿ, āu-lâi soà pìⁿ chò sìn-tô͘. Hiah ê hū-jîn lâng bé chheh, goân-ì sī beh chò nge̍h ê chheh. Chit-tia̍p hia ū chi̍t chng kuí-nā lâng lâi sìn Chú, sī tuì tha̍k-tio̍h in ê hū-jîn lâng só͘ bé ê Iok-hān Hok-im-toān.

Thoat-kok Siu-lu̍t-īⁿ ê uí-oân, Phî Chiong-kun, tī Kian-la̍p-su-pó khui Sèng-chheh hoē, ián-soat ê sî, tuì heng-chêng the̍h chi̍t pún pháiⁿ-pháiⁿ koh kū ê Sèng-chheh chhut-lâi. Chiū kóng, Chit pún chheh tī kau-chiàn ê sî, iā toà tī seng-khu--ni̍h, ê-hng sî ū chò chím-thâu. Ū chi̍t pái sèⁿ-miā ē oa̍h sī khò chit pún, in-uī kau-chiàn ê sî, ū nn̄g lia̍p chhèng-chí ti̍t-ti̍t phah-tio̍h heng-chhah ê tâng-kak téng, phùn cháu khì; nā bô goá ê miā bô-khì lah! Thiaⁿ-kìⁿ kóng, chit pún chheh sī in lāu-bó hō͘ i, i khoàⁿ chò chhin-chhiūⁿ bô kè pó.

ìn-tō͘ ê thoân-tō ū kóng-khí Bo̍k-tek-bí-lâi-an-bûn biō ê hoê-siūⁿ ji̍p kàu. Chit keng biō sī tī Kó͘-lân-kài-nî ê tē-hng, ìn-tō͘ lâm-hng káng-chheng káng bān ê lâng khì hia kèng-pài. Chit ê hoê-siūⁿ tī 1903 nî khì ài-jî-hū-to ê lé- pài-tn̂g khoàⁿ tio̍h lâng pài Siōng-tè ê hoat-tō͘, put-chí siū kám-tōng, siông-siông kì sim. Tò-khì ê sî kap kàu biō hit-tia̍p i pí khoàⁿ-kìⁿ ê sî-chūn, koh khah siū kám-tōng, hit-sî chiū bé Sèng-chheh khì tha̍k. Kàu goá khì hia thoân- tō, i chhut lâi ìn-tap m̄ sìn Iâ-so͘ ê lâng ê mn̄g-tê. Goá oa̍t-thâu lâi mn̄g i, i ìn kóng, i sī Iâ-so͘ ê gín-ná, chiū ài beh siū sé-lé lâi ji̍p Sèng-kàu. Kū-nî 12 goe̍h ìn-tō͘ ê kam-tok mn̄g tō-lí ê sî, chit ê lâng í-keng pâi-lia̍t tī him-bō͘ tō- lí ê lâng ê tiong-kan.

Tâi-chiu Ló͘ Bo̍k-su kóng Siōng-tè ê tō-lí oa̍h-oa̍h tāng-tāng ê chèng-kù kì tī ē-té: --

Goá khí-thâu khoàⁿ-tio̍h Chiúⁿ Hui- phiau sī tī 1870 nî, hit-tia̍p i ê kha hō͘ kún chuí thǹg-tio̍h, in lāu-pē āiⁿ i lâi goá chia beh i-tī. Nā-sī goá sui-jiân bô ha̍k-si̍p i-hoat, khiok ū chiong thn̂g kiáu sap-bûn chò ko-io̍h lâi kô͘, kô͘ liáu chiū hó, nā-sī chit lâng kuí-nā nî kú bô koh khoàⁿ-tio̍h.

Chia kiàn-tì ìn chheh-pâng liáu-āu, in lāu-pē chhiáⁿ goá tio̍h chhiàⁿ i lâi ìn chheh. I put-chí bô hoaⁿ-hí chit hō kang, koh kap hok-im chò tuì-te̍k, só͘-í kuí-nā goe̍h ji̍t ê tiong-kan, ta̍k chá- khí goán teh kî-tó ê sî i chin oàn-hīn.

Tī Lâm A-bí-lī-ka kīn Pa-se ê tē-hng, ū sè-tīn ê kàu-tô͘ chi̍t tīn, put-chí phoh- si̍t. Peh nî chêng bē chheh ê lâng tuì hia koè, ū bē chin chē chheh. Lâng bé khì tha̍k lâi káng-kiù, chiū ū kuí-nā lâng chū-chi̍p tī chi̍t só͘-chāi lâi chhâ- khó chit hō chheh, khoàⁿ i pí pa̍t mi̍h chheh khah iâⁿ. Chóng-sī só͘ kóng ê tō- lí m̄ chai sī sio̍k sím-mi̍h kàu, sī Tek- kok kàu, Eng-kok kàu á-sī Bí-kok kàu, bô tè thang hun-piat. Nā-sī chit khoán ê chheh tek-khak m̄-sī Lô-má kàu, in- uī in khoàⁿ-tio̍h chheh lāi ū huí-pòng Lô-má kàu ê hong-sio̍k, chiū-sī in khoàⁿ- tio̍h Iok-hān kiâⁿ sé-lé bô the̍h lâng ê chîⁿ. Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù bô thang bé ê tō-lí, in chhim-chhim kî-koài. Chit kàu iā tek-khak m̄-sī Iâ-so͘ kàu, in-uī in ê sîn-hū bat kóng, Iâ-so͘ kàu m̄ sìn Siōng- tè kap Ki-tok, m̄-kú chit chheh-lāi moá- moá kì-chāi Siōng-tè ê tāi-chì. āu-lâi in khoàⁿ-kìⁿ chi̍t ê Iâ-so͘ kàu ê thoân-tō khì hia, in chin gông-ngia̍h, in-uī hit ê thoân-tō só͘ sìn ê kap in só͘ siú ê kàu sī saⁿ-tâng.

(Ko Kim-seng kì.)

漢羅（Ùi原文改寫）

聖冊公會Ê報告

1909.09 294卷 p.76-78

百姓teh相通，若無路就bē用tit。總是路有古今ê分別。古早--ê無合這tia̍p;現在世界大相通，百姓興旺ê時陣，著講究較利便ê法度，hō͘長ê路會勼短，若無設鐵路就bē會。若是這字「路」--字逐國攏有幾若ê意思，有直用--ê,有借用--ê;親像人teh走ê路，車馬teh行ê路，以及活命ê路，逐國ê聖賢雖有指示人知著入好ê地步，若是家己iáu m̄知正路。In教人ê道理，是親像路--ni̍h ê腳跡，只有會chhoā人到庄社，bē會chhoā人行tī kap上帝相通ê路。

今有一人kap眾人無相同，m̄ 若伊所講贏過平常人，就伊ê智慧，也無人kap伊會比tit。這人就是耶穌基督上帝ê子。伊深知世間人行迷路，所以tī 2000年前降生tī猶太國，ài報人知活命ê路。本身有講：我是路，是真理，是活命。

Beh詳細知耶穌ê代誌，著tuì聖冊；人若讀，無各樣親目看伊。án-ni聖冊實在是人人所應該著有ê要緊冊。大英聖冊公會知án-ni，chiah tī100年前設立公會，翻譯聖冊，hō͘天下ê人thang公家得著利益。

查考所翻譯ê聖冊，零星本已經有412等ê腔。Tī中國有翻譯做文理、官話、廣東話、客話、汕頭話、廈門話、福州話、寧波話。M̄若tī中國有翻譯幾若腔，就是印度、阿非利加、南阿米利加以及歐羅巴也是án ni。要緊beh hō͘天下ê百姓會照in家己ê土音看聖冊，來得著活命ê路。

聖冊公會，除翻譯舊約39本，新約27本以外，著koh印來發去逐國。Tī 中國逐省teh分賣聖冊kap講聖冊ê人有400，所賣ê冊價不止便宜。除總發行所發出--ê,kap逐所在學校ê學生，以及病院內ê人，監內ê犯人應用以外，有賣聖冊125萬本較加。20年前，中國人若看著聖冊，白白送伊也m̄ ài收；今大cheng-choa̍h ；買去讀ê,有講百萬人。

有人問講，見若看這號冊ê人，kiám家己會chhoē著活路？應講：冊內雖然有濟濟位難明ê道理，iáu-kú耶穌ê道理人若讀，無論gâu-ê、憨ê攏會曉tit。今將幾若人讀聖冊續chhoē著正路ê因由記tī下底。

Tī呂宋今年春天ê時，有幫贊翻譯聖經ê本地人講伊來趁道理，是tuì讀聖冊。伊看約翰福音傳4:24講：「上帝是神，拜伊ê人著用神用誠實，tuì aⁿí 才醒悟拜佛ê m̄著，漸漸進步tī正道。」當伊受感化ê起頭，伊ê父kap伊講話。伊就將聖冊一人一本hō͘ in，kah in著讀；後來伊ê父kap伊ê兄也續反悔來入教。

緬甸ê京城有一個尼姑，得著一本聖冊，看親像寶貝，因為伊hit內面ê道理thang tuì重。臨終ê時伊數念聖冊ê話，心內不止得意。Beh死ê時就將hit本冊送伊ê朋友。Hit ê人有去讀，續來拜上帝。伊看聖經ê意思不止新奇，所以常常去厝邊傳得救ê道理，舊年續tú著hō͘人扑。後來本會賣冊ê人看伊tī病院teh調養；病好，就chhoā伊來教會內，教示伊正道來接納伊。

英國一個當兵ê印度人名Tàn-nî-lân,幾若年前tī大奇嶺ê地方，得著一本聖冊，tuì重伊親像聖ê府庫。因為伊講，冊內ê話是親像電氣ê力hiah燒，會計換人ê念頭，koh thang做沈淪tī罪惡中ê人ê好救藥。後來這人kap伊ê朋友攏是讀這本聖冊，tī緬甸Bo̍k-bí-hā ê教會入教。

本會賣聖冊ê人bat tī法國羅尼山谷內ê客店hiah睏，teh食飯ê時，有店內ê婦人人kap伊teh談論幾若年前賣冊hō͘伊ê事。講伊kap in丈夫因為讀聖冊才知得救ê道理，獨獨著信耶穌，以外無別物法度。總是in翁某讀到半路，hit陣iáu-boē信這條淺現ê道理，心內不止煩惱，就放hiat-ka̍k m̄讀，向望這層事會bē記tit，若是兩人攏定定記tit。Tuì án-ni，tī某ê-hng in丈夫聽見那準有聲teh kā伊講，你著去提冊來讀，就你ê靈魂會得平安。In丈夫就提聖冊來讀，忽然心得平安。所以tuì hit tia̍p到今，in兩人心內chám然快樂。

山東ê婦人人攏是tuì重拜佛，若迎神賽會，或是落旗ê日，婦人人聚集tī這所在m̄若兩三千。Beh去ê時，有ê bat聖冊，in丈夫提去看，後來續變做信徒。Hiah ê婦人人買冊，原意是beh做挾ê冊。這tia̍p hia有一庄幾若人來信主，是tuì讀著in ê婦人人所買ê約翰福音傳。

Thoat國修律院ê委員，皮將軍，tī Kian-la̍p-si-pó開聖冊會，演說ê時，tuì胸前提一本歹歹koh舊ê聖冊出來。就講：「這本冊tī交戰ê時，也toà tī身軀--ni̍h,e昏時有做枕頭。有一擺生命會活是靠這本，因為交戰ê時，有兩粒銃子直直扑著胸坎，佳哉擋著這本冊ê銅角頂，噴走去；若無，我ê命無去lah ! 」聽見講，這本冊是in老母hō͘伊，伊看做親像無價寶。

印度ê傳道有講起Bo̍k-tek-bí-lâi-an-bûn廟ê和尚入教。這間廟是tī Kó͘-lân-kài-nî ê地方，印度南方講千講萬ê人去hia敬拜。這個和尚tī 1903年去ài-jî-hū-toê禮拜堂看著人拜上帝ê法度，不止受感動，常常記心。返去ê時kap到廟hit-tia̍p伊比看見ê時陣，koh較受感動，hit時就買聖冊去讀。到我去hia傳道，伊出來應答m̄信耶穌ê人ê問題。我越頭來問伊，伊應講：伊是耶穌ê囡仔，就ài beh受洗禮來入聖教。舊年12月印度ê監督問道理ê時，這個人已經排列tī欣慕道理ê人ê中間。

台州魯牧師講上帝ê道理活活動動ê證據記tī下底：--

我起頭看著蔣飛標是tī 1870年，hit-tia̍p伊ê腳hō͘滾水燙著，in老父āiⁿ 伊來我chia beh醫治。若是我雖然無學習醫法，卻有將糖攪雪文做膏藥來糊，糊了就好，若是這人幾若年久無koh看著。

Chia建置印冊房了後，in老父請我著倩伊來印冊。伊不止無歡喜這號工，koh kap福音做對敵，所以幾若月日ê中間，逐早起阮teh祈禱ê時伊真怨恨。若是阮一發替伊祈禱，向望伊得著聖神ê感化。無偌久這人心性就換新，因為伊teh拾台州土音新約ê印版，所以快受感化。Hit tia̍p了後，凡做祈禱會伊比別人較敬虔；逐安息日來禮拜，chám然有去舊換新ê款。Tī 1880年有領洗禮，伊kā我講伊ê心受感動，是tuì拾新約ê字。Tiàm冊房做工幾若年，也真心學道理，然後派伊去別位傳道。Tuì hit-tia̍p到今iáu合伊ê職份，雖然無gâu講論，若是伊ê行做較贏伊ê口才。兩年前hō͘人舉伊做台州內地會頭日ê牧師。所以翻譯印台州ê聖冊，m̄ 若hō͘濟濟人會讀上帝ê道理，koh tuì án-ni加得著一個牧師。這人今做這所在ê大幫手，真著感謝上帝。

Tī南亞美利加近巴西ê地方，有細陣ê教徒一陣，不止樸實。8年前賣冊ê人tuì hia過，有賣真濟冊。人買去讀來講究，就有幾若人聚集tī一所在來查考這號冊，看伊比別物冊較贏。總是所講ê道理m̄知是屬甚mih教，是德國教，英國教或是美國教，無tè thang分別。若是這款ê冊的確m̄是羅馬教，因為in看著冊內有毀謗羅馬教ê風俗，就是in看著約翰行洗禮無提人ê錢。上帝所賞賜無thang買ê道理，in深深奇怪。這教也的確m̄是耶穌教，因為in ê神父bat講，耶穌教m̄信上帝kap基督，m̄-kú這冊內滿滿記在上帝ê代誌。後來in看見一個耶穌教ê傳道去hia，in真gông-ngia̍h ，因為hit ê傳道所信--ekapîn所守ê教是相同。

(高金聲記)