論世界
Lūn Sè-kài
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第293卷 |
| 日期 | 1909/8 |
| 頁數 | 67 |
白話字（原文數位化）
Lūn Sè-kài
1909.08 293 koàn p.67-68
Jîn-sò͘ kap Hong-lí
Lūn choân tē-kiû ê lāi-bīn ū hun chò 6 ê toā pō͘ chiu. Taⁿ pâi-lia̍t kok chiu ê hong-lí kap jîn-sò͘ tī ē-té:--
I. A-sè-a chiu: Chit chheng la̍k pah gō͘ cha̍p bān, káu pah saⁿ cha̍p la̍k ê hong-lí.
Jîn-sò͘: Peh ek saⁿ chheng sì cha̍p peh bān, sì chheng lâng.
II. A-hui-lī-ka chiu: Chi̍t chheng chi̍t pah gō͘ cha̍p bān, nn̄g chheng sì pah káu cha̍p hong-lí.
Jîn-sò͘: Chi̍t ek peh chheng nn̄g pah chhit cha̍p it bān, peh chheng lâng.
III. Au-lô-pa chiu: Saⁿ pah peh cha̍p it bān, saⁿ pah saⁿ cha̍p gō͘ hong-lí.
Jîn-sò͘: Saⁿ ek la̍k chheng gō͘ pah cha̍p bān, saⁿ chheng lâng.
IV. Pak A-bí-lī-ka chiu: Chhit pah káu cha̍p it bān, chhit chheng nn̄g pah saⁿ cha̍p peh hong-lí.
Jîn-sò͘: Káu chheng gō͘ pah saⁿ cha̍p la̍k bān, káu chheng lâng.
V. Lâm A-bí-lī-ka chiu: Chhit pah gō͘ cha̍p bān, chhit chheng nn̄g pah cha̍p káu hong-lí.
Jîn-sò͘: Saⁿ chheng la̍k pah jī cha̍p bān, káu chheng lâng.
VI. A-sè-a-nî-a chiu: Sì pah chhit cha̍p bān, chi̍t chheng chi̍t pah peh cha̍p jī hong-lí.
Jîn-sò͘: Sì chheng gō͘ pah cha̍p it bān, chhit chheng lâng.
Téng-bīn chiah ê jîn-sò͘ sī tuì 1908 nî só͘ tiâu-cha. Nā beh mn̄g khoàⁿ chit 14 ek goā bān sī ū si̍t á bô? Chiàu thóng-kè-ka teh sǹg cheng-chha sī sió-khoá. In-uī pak ke̍k, lâm ke̍k sī khah tāi-iok sǹg.
Chong-kàu ê jîn-sò͘
-
Pu̍t kàu: Saⁿ ek peh chheng bān lâng.
-
Hoê-hoê kàu: Saⁿ ek bān lâng.
-
Ki-tok sin kàu: Chi̍t ek gō͘ chheng bān lâng.
-
Hi-lia̍p kàu (=Hi-lī-nî kàu): Káu chheng gō͘ pah lâng.
-
Pho-lô-bûn kàu: Nn̄g ek gō͘ chheng bān lâng.
-
Lô-má kū kàu (=Thian-chú kàu): nn̄g ek bān lâng.
-
Iû-thài kàu (= Thàn Kū-iok pài Siōng-tè siú Lu̍t-hoat ê Iû-thài lâng): Peh pah gō͘ cha̍p bān lâng.
-
Jû-kàu (=Pài Khóng-chú): Chi̍t ek gō͘ chheng bān lâng.
Lūn téng-bīn só͘ kì chit 8 khoán ê Kàu mn̂g ū hun choè kuí-nā chheng phài. Nā sī lāi-tiong só͘ sìn ê tō-lí, só͘ siú ê hoat-tō͘, sī pîⁿ-pîⁿ kiû pêng-an hok khì, kap siám-pī āu-ji̍t ê hêng-hoa̍t. Chóng-sī tû sìn Kiù-chú Iâ-so͘ ho̍k-sāi Siōng-tè í-goā, chiū bô pa̍t tiâu lō͘ thang hō͘ lâng tit-tio̍h kiù. Nā choân tē-kiû lāi ê jîn-sò͘ ū 14 ek bān goā lâng, pîⁿ-pîⁿ siāng chi̍t iūⁿ ê sim-koaⁿ ài pêng-an hok-khì, kap ài tit-tio̍h oa̍h-miā, bián tîm-lûn sí-bông ê hoat-tō͘, tit-tio̍h Thian-tông éng-oán oa̍h ê só͘-chāi. Khó-sioh lâng lâng chai ū kim-sè ê kan-khó͘, ū lâi-sì ê tîm-lūn; lóng ū hit téng hō ê kiaⁿ-hiân lún-neh ê sim, àn-cháiⁿ-iūⁿ lâng bē ē koán-kín lâi sìn Kiù-chú leh? Sī in-uī lâng lâng m̄ chai choē. Nā-sī ū lâng chai choē kiaⁿ-hiâⁿ, chiū siūⁿ tio̍h kiâⁿ hó, sū-put-ti kiâⁿ hó kú sī lâng só͘ eng-kai tio̍h. Chhin-chhiūⁿ ū lâng khì chia̍h chhài, hòng seng pho͘ kiô chō lō͘, khùn-khó͘ seng-khu, bô kè bô chhoā, lī-khui pē-bó, hiaⁿ-tī chhin-chhek khì ka-tī toà lâi siū chi̍t-sì-lâng ê kan-khó͘, ǹg-bāng ē tit chiong kong pó͘ choē. Kî-si̍t chiah ê sū-iû lóng sī tuì lâng ê sim só͘ phah-sǹg. Taⁿ chiah ê hoat-tō͘ lóng sī bû ek.
Lūn Siōng-tè khoàⁿ sè-kan lâng hām lo̍h choē-ok bô lō͘ thang tit-tio̍h kiù, I chiū chhe I to̍k-seⁿ ê Kiaⁿ, Ki-tok Iâ-so͘, lo̍h lâi chhut sì, soà sí tī si̍p-jī-kè lâi beh sio̍k hoê thong sè-kan ta̍k lâng ê choē koà, beh chhoā lâng koh-chài kap Siōng-tè hô lâi chhin-kīn Siōng-tè, tit-tio̍h éng-oán oa̍h tī Thian-tông ê só͘-chāi.
Taⁿ lia̍t-uī ê tông-pau hiaⁿ-tī chí-moē ah! Chhiáⁿ kia̍h thâu khoàⁿ téng-bīn hiah ê jîn-sò͘, siông-sè lâi kā i siūⁿ, chi̍t ji̍t m̄-chai sí ū loā chē lâng, chhut-sì ū loā chē lâng, sí khì lêng-hûn tit-tio̍h kiù ū loā chē lâng. Ta̍k ji̍t hoán-hoé choē khì siâ kui chèng ū loā chē lâng. Lán iáu oa̍h tī-teh ū khoàⁿ-kìⁿ loā-chē lâng, ia̍h tio̍h siūⁿ lán ê hoán-hoé sìn Chú têng-thâu seⁿ lâi tit-tio̍h kiù á boē? Nā sī iáu-kúlán sìn Chú sū iú sū bû, bô léng bô sio, bô tì bô ì; ná boeh ná m̄, che lóng sī tuì lán m̄ chai chi̍t-sì lâng ê koan-hē. Chiong-lâi àn-cháiⁿ-iūⁿ kap lán ê Siōng-tè sǹg siàu ah!
Taⁿ m̄ bián lóng khoàⁿ choân tē-kiû lāi ê jîn-sò͘, nā kan-ta khoàⁿ lán Tâi-oân choân-tó ê jîn-sò͘, chiū ē chai lâng kiám bô choē mah? Hiān-sî ê jîn-sò͘ chha-put-to 318,000 goā ê lâng-gia̍h, tû-boē kui kàu-hoà ê chheⁿ-hoan iáu cha̍p goā bān ê chheⁿ-hoan. Taⁿ iáu-boē kui hoà hiah ê m̄-bián kóng-khí, chiū kan-ta lán chiah ê siū kàu-hoà ê lâng, chiah ū kuí bān lâng tit-tio̍h sìn Chú. Nā kan-ta tuì muí pah lâng sǹg, khah lím saⁿ sì lâng lâi sìn Chú bat Siōng-tè nā-tiāⁿ. Taⁿ lán nā ka-tī mn̄g khoàⁿ, lán sìn Chú ū sio̍k tī Kiù-chú Iâ-so͘ á-bô? Goá bat chi̍t pái kap chi̍t ê hoē-iú teh tâm-lūn lán ê Kàu-hoē cháiⁿ-iūⁿ bē ti̍t-ti̍t heng-khí/ I kóng chêng kuí-nā nî sī goán tāi-ke khah oa̍h-tāng, chiū Kàu-hoē ū khah chìn-pō͘. án-ni chiū-sī tuì lán sìn Chú ū khah léng-tām. ia̍h ū chē-chē lâng mn̄g khoàⁿ Kàu-hoē àn-cháiⁿ-iūⁿ khah tò-thè? án-ni chiū thang chai chiū-sī tuì lán ê sìn ū sit-la̍t. Sìn nā sit la̍t kap sim nā léng-tām, chiū kiù ka-tī kap ài kiù pa̍t lâng ê liām-thâu bô--khì. Tuì án-ni lán Kàu-hoē ún-tàng ē tò-thè chiū thang chai.
Chhin-chhiūⁿ kuí-nā nî chêng tī Bí-kok chèng-hú só͘ siu-ji̍p ê chîⁿ-hāng ū kiám-chió kuí-nā chheng bān gîn. Chèng-hú chiū chin tio̍h kiaⁿ, liâm-piⁿ phài lâng tiâu-cha thong kok peh-sèⁿ só͘ chò ê sū-gia̍p. Bô loā kú in chiū chai sī tuì peh-sèⁿ kò͘ ka-tī, suî lâng ka-tī chò thâu-lō͘, bô ài kap pa̍t lâng liân-ha̍p chò sū-gia̍p, tì-kàu sit-lo̍h lī-ek. In ē sit-lo̍h lī-ek sī tuì in sit-lo̍h kong-iōng ê sìn-sim, tuì sit-sìn, sim chiū kò͘ chū-kí lâi liân-luī kok-ka kiám-chió lî-kim. Tuì án-ni chèng-hú chiū kéng láu-liān ê lâng, tì-sek ê lâng, chhut-lâi kó͘-bú tio̍h liân-ha̍p chu-pún chò sū-gia̍p. Keng-koè chi̍t nn̄g nî āu chiū chèng-hú koh ke-thiⁿ lī-ek kuí-nā chheng bān gîn, peh-sèⁿ chiah chai m̄ thang kò͘ chū-kí, tio̍h saⁿ-thiàⁿ liân-ha̍p chò lī-ek.
Taⁿ lán Tâi-oân ê Kàu-hoē nā beh chìn-heng tio̍h m̄ thang kan-ta kò͘ ka-tī, tio̍h chhin-chhiūⁿ peh-sèⁿ liân-ha̍p koaⁿ-hú lâi tit lī-ek. Lán nā ta̍k lâng bô kò͘-kí, tāi-seng chhut-la̍t kap Kiù-chú liân ha̍p, chīn sim thiàⁿ Kiù-chú chiū Kàu-hoē ún-tàng ē heng-ōng. án-ni lán ê kàu-hoē ê heng-ōng sī tuì lán ta̍k lâng gâu thiàⁿ Kiù-chú. Khiok bô lūn chhut lâng lâi chò thoân-tō, á-sī chhut chîⁿ chin chē tī kàu-hoē, thang chò lō͘-ēng; á-sī hiàn pún-sin chò Chú ê kang, á-sī chhut-la̍t kó͘-bú ke-lāi ê lâng, chhù-piⁿ, chhin-chhek, pêng-iú tâng kiâⁿ thiⁿ lō͘, che lóng sī uī-tio̍h thiàⁿ Kiù-chú.
Taⁿ lán Tâi-oân ê Kàu-hoē ū khiàm-khoeh tē it iàu-kín chiū-sī chîⁿ kap thoân tō-lí ê lâng. Lán nā beh hō͘ chîⁿ chhiong-chiok tio̍h chhin-chhiūⁿ Iû-thài lâng chá ji̍t 10 hūn thiu chi̍t hūn hiàn hō͘ Siōng-tè, chiū hiah ê lī-bī lâng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ in ū khiàm-khoeh, tī Kàu-hoē ê kuī-lāi m̄ bat bô chîⁿ. Nā siūⁿ 10 hūn thiu chi̍t hūn oh ah! Chiū lán ê thiàⁿ Kiù-chú ia̍h sī bô chhim lah! Kiù-chú kóng, Lán ê chîⁿ-châi nā tī hia, sim-koaⁿ iā tī hia. Lán nā ū án-ni tì-ì chiū chîⁿ iā ū, thoân-tō iā ū, chiū tī Tâi-oân m̄ bián hoân-ló Kàu-hoē bē heng-ōng.
漢羅（Ùi原文改寫）
論世界
1909.08 293 卷 p.67-68
人數佮方里
論全地球ê內面有分做 6 个大部洲。Taⁿ排列各洲 ê方里佮人數佇下底：
I.亞細亞洲：一千六百五十萬，九百三十六个方里。
人數：八億三千四十八萬，四千人。
II.亞非利加洲：一千一百五十萬，兩千四百九十方里。
人數：一億八千兩百七十一萬，八千人。
III.歐羅巴洲：三百八十一萬，三百三十五方里。
人數：三億六千五百十萬，三千人。
IV.北阿美利加洲： 七百九十一萬，七千兩百三十八方里。
人數：九千五百三十六萬，九千人。
V.南阿美利加洲：七百五十萬，七千兩百十九方里。
人數：三千六百二十萬，九千人。
VI.A-sè-a-nî-a洲：四百七十萬，一千一百八十二方里。
人數： 四千五百十一萬，七千人。
頂面chiah ê 人數是對1908年所調查。若beh問看這 14 億外萬是有實抑無？照統計家teh算精差是小可。因為北極，南極是較大約算。
宗教ê人數
1.佛教：三億八千萬人。
2.回回教：三億萬人。
3.基督新教：一億五千萬人。
4.希臘教 (=希利尼教)：九千五百人。
5.波羅文教：兩億五千萬人。
6.羅馬舊教 (=天主教)：兩億萬人。
7.猶太教 (= 趁舊約拜上帝守律法ê猶太人)：八百五十萬人。
8.儒教 (=拜孔子)：一億五千萬人。
論頂面所記這8款ê教門有分做幾nā千派。若是內中所信ê道理，所守ê法度，是平平求平安福氣，佮閃避後日ê刑罰。總是除信救主耶穌服侍上帝以外，就無別條路通予人得著救。若全地球內ê人數有14億萬外人，平平siāng一樣ê心肝愛平安福氣，佮愛得著活命，免沉淪死亡ê法度，得著天堂永遠活ê所在。可惜人人知有今世ê艱苦，有來世ê沈淪，攏有hit等號ê驚惶忍neh ê心，按怎樣人袂ē趕緊來信救主leh？是因為人人毋知罪。若是有人知罪驚惶，就想著行好，事不知行好kú是人所應該著。親像有人去食菜，奉身舖橋造路，困苦身軀，無嫁無娶，離開父母，兄弟親戚去家己帶來受一世人ê艱苦，向望ē得將功補罪。其實chiah ê事由攏是對人ê心所拍算。Taⁿ chiah ê法度攏是無益。
論上帝看世間人陷落罪惡無路通得著救，伊就差伊獨生ê囝，基督耶穌，落來出世，紲死佇十字架來beh贖回通世間逐人ê罪罫，beh chhoā人閣再佮上帝和來親近上帝，得著永遠活佇天堂ê所在。
Taⁿ列位ê同胞兄弟姊妹ah！請舉頭看頂面hiah ê人數，詳細來共伊想，一日毋知死有偌濟人，出世有偌濟人，死去靈魂得著救有偌濟人。逐日反悔罪去邪歸正有偌濟人。咱猶活佇teh有看見偌濟人，亦著想咱ê反悔信主重頭生來得著救抑未？若是猶過咱信主似有似無，無冷無燒，無致無意；ná boeh ná毋，這攏是對咱毋知一世人ê關係。將來按怎樣佮咱ê上帝算數ah！
Taⁿ毋免攏看全地球內ê人數，若kan-ta看咱台灣全島ê人數，就ē知人kiám無罪mah？現時ê人數差不多318,0000外个人額，除未開教化ê生番猶十外萬ê青番。Taⁿ猶未歸化hiah ê毋免講起，就kan-ta咱chiah ê受教化ê人，chiah有幾萬人得著信主。若kan-ta對每百人算，較lím三四人來信主捌上帝nā-tiāⁿ。Taⁿ咱若家己問看，咱信主有屬佇救主耶穌抑無？我捌一擺佮一个會友teh談論咱ê教會怎樣袂直直興起？ 伊講前幾nā年是阮大家較活動，就教會有較進步。按呢就是對咱信主有較冷淡。亦有濟濟人問看教會按怎樣較倒退？按呢就通知就是對咱ê信有失力。信若失力佮心若冷淡，就救家己佮愛救別人ê念頭無--去。對按呢咱教會穩當ē倒退就通知。
親像幾nā年前佇美國政府所收入ê錢項有減少幾nā千萬銀。政府就真著驚，連鞭派人調查通國百姓所做ê事業。無偌久in就知是對百姓顧家己，隨人家己做頭路，無愛佮別人聯合做事業，致到失落利益。In ē失落利益是對in失落公用ê信心，對失信，心就顧自己來連累國家減少釐金。對按呢政府就揀老練ê人，知識ê人，出來鼓舞著聯合資本做事業。經過一兩年後就政府閣加添利益幾nā千萬銀，百姓chiah知毋通顧自己，著相疼聯合做利益。
Taⁿ咱台灣ê教會若beh振興著毋通kan-ta顧家己，著親像百姓連合官府來得利益。咱若逐人無顧己，代先出力佮救主聯合，盡心疼救主就教會穩當ē興旺。按呢咱ê教會ê興旺是對咱逐人gâu疼救主。卻無論出人來做傳道，抑是出錢真濟佇教會，通做路用；抑是獻本身做主ê工，抑是出力鼓舞家內ê人，厝邊，親戚，朋友同行天路，這攏是為著疼救主。
Taⁿ咱台灣ê教會有欠缺第一要緊就是錢佮傳道理ê人。咱若beh予錢充足著親像猶太人早日10份抽chi̍t份獻予上帝，就hiah ê利未人毋捌聽見in有欠缺，佇教會ê櫃內毋捌無錢。若想10份抽chi̍t份oh ah！就咱ê疼救主亦是無深lah！救主講：咱ê錢財若佇遐，心肝也佇遐。咱若有按呢致意就錢也有，傳道也有，就佇台灣毋免煩惱教會袂興旺。