無人倫
Bô Jîn-lûn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 梅牧師 Muî bo̍k-su |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第290卷 |
| 日期 | 1909/5 |
| 頁數 | 39 |
白話字（原文數位化）
Bô Jîn-lûn
1909.05 290 koàn p.39-41
(Muî Bo̍k-su kì)
Ta̍uh-Ta̍uh ū lâng teh kóng, chit ê tō- lí sī hó; put-kò bô sîn bô bêng bô kong bô má, án-ni khah m̄ tio̍h. Taⁿ lâng pài Siōng-tè kám oē thang kóng sī bô sîn- bêng? Siōng-tè sī oa̍h-oa̍h ê sîn, ta̍k hāng chai, ta̍k hāng ē, ta̍k só͘-chāi tī- teh; lâng nā pài I, chiū-sī pài sîn-bêng.
Nā-sī hiah ê chhâ khek-ê, thô͘ chhio̍k-ê, ū ba̍k-chiu bē tńg-lûn, hī- khang bē thiaⁿ-kìⁿ, phīⁿ-khang m̄ bat phang-chhàu, ū kha bē kiâⁿ lō͘, chhuì bē kóng oē, pak-tó͘ bô tn̂g-á-tō͘, hiah-ê kám m̄ tio̍h kóng sī bô sîn bô bêng. Lán teh ǹg-bāng i ē pó-pì lán, hoán-tńg sī lán teh pó-pì i. I tio̍h oá-khò lán kā i khí biō, kā i chè-sū, kā i sio-kim sàng só͘-huì. Ū-sî hō͘ niáu-chhú chhia-tó ia̍h bē hiáu-tit thang ngiauh-khí-lâi; ū-sî hō͘ thâng chhia, ū-sî hō͘ ti-tu keⁿ-si ia̍h bē hiáu-tit thang poé; ū-sî hō͘ hong poe soa eng, ia̍h bē hiáu-tit thang ka-tī poāⁿ. Chha̍t ji̍p lán chhù beh thau-the̍h lán ê mi̍h i bē hiáu hoah-hiàm, khah su lán só͘ chhī ê káu. Tú-tio̍h chuí-chai hoé- chai lán bô êng thang kā i chhiáⁿ-cháu. Hit-sî pu̍t bô pún-sū thang siám, chiū sio-hu, á-sī hō͘ toā chuí lâu-lo̍h hái tū-sí.
M̄-kú lí beh kóng pu̍t chin siàⁿ; ū-sî mn̄g pu̍t phài io̍h chia̍h ē hó, goán kóng che sī chhàu-khám, bô tek-khak ta̍k pái ē hó. Seⁿ-sí sī Siōng-tè chhui-chhiâu, m̄ sī pu̍t ē siàⁿ. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú kóng, Seⁿ-sí Thiⁿ chù-tiāⁿ.
ia̍h ū lâng kóng, Goá só͘ ho̍k-sāi m̄-sī hit ê siōng; ū sîn lâi hū. Sím-mi̍h sîn lâi hū? Koan-im hu̍t-chó͘, Má-chó͘, Ông- iâ, Tè-kun?
Taⁿ Koan-im sī sím-mi̍h lâng? I ê tāi-chì hàm-hàm; chiàu lâng só͘ kóng i sī “Pí-khoat kok Biāu Chông ông ê tē saⁿ cha-bó͘ kiáⁿ, miâ Biāu-siān. In lāu-pē sèⁿ Pô͘ miâ Ka, lāu-bó sèⁿ Pek-gâ miâ Pó; lóng bô hāu-seⁿ, chí ū saⁿ ê cha-bó͘-kiáⁿ. Biāu-siān m̄ kè, thau cháu khì siu hēng; in lāu-pē tiàu i, i lóng m̄ tò-khì. In pē chiū toā siū-khì, chek-sî chhe peng pàng-hoé sio i só͘ toà ê só͘-chāi. Biāu-siān khoàⁿ-kìⁿ hoé iām-iām, chiū kiû sîn- bêng pó-pì; āu-lâi ēng tek chhe chha̍k chhuì-chi̍h hō͘ i lâu hoeh, chiū tuì khong-tiong bū khì, chek-sî-kan pìⁿ chò toā âng- hō͘, ak-hoa moá-sī ê iām-hoé, pún-sin bô sio--sí. In pē thiaⁿ-tio̍h án-ni it-hoat siū-khì, hoan-hù chiong Biāu-siān lia̍h- khì hoat-tiûⁿ thâi. Tú-á beh thâi ê sî ū âng ê hô-kong lâi khàm, to-kiàm soà chi̍h--khì thâi bē sí; jiân-āu nn̄g ê tāi- chiòng ēng keng-hiân soh kā i ká-sí.” āu-lâi i chiū kàu im-kan. Giâm-lô ông chún i hoê hûn lâi iông-kan; “tú-tio̍h Sek-kia hu̍t chiah chhoā i khì oa̍t-kok lâm-hái Phó͘-tô-san siu-hēng. Hit-sî tú- tio̍h Biāu Chông ông tio̍h pēⁿ. Biāu-siān chiàⁿ hoà chò sian kā i i-tī, liâm-piⁿ chiū hó, chiàⁿ koh sio-jīn chò pē kiáⁿ.
āu-lâi kám-hoà choân ke khì Hiong- san siu hēng. Gio̍k-hông chiū hong Biāu-siān hō-chò toā chû-pi kiù khó͘ Koan-im Phô͘-sat”.
iàu ū pa̍t lâng kóng pa̍t khoán. Kî-si̍t sī lóng bô iáⁿ liáu-liáu. Kî-si̍t Koan- im pún-jiân sī cha-po͘ lâng; ū lâng kóng sī Sek-kia Bô͘-nî ê ha̍k-seng, káⁿ sī Sek-kia Bô͘-nî pún-sin.
Taⁿ chit ê Sek-kia Bô͘-nî sī sím-mi̍h lâng? I sī ìn-tō͘ kok lâng. Chit ê ìn-tō͘ á-sī Thian-tek, sī Tiong-kok sai lâm pêng ê kok. Hit-tia̍t i chhut-sì, chiū-sī Chiu- tiâu ê sî-chūn, kuí-nā kok ū chhut sèng- jîn; Tiong kok chhut Khóng-chú, Hi-lī-nî kok chhut Sok-la-tē, ìn-tō͘ kok chhut Sek-kia. Lán kóng ìn-tō͘ kok m̄ kú ìn-tō͘ sī chóng tē hō, pau-hâm chin chē kok, chiông-tiong ū chi̍t ê kok lâng kóng Ka-î-oē kok, nā sī hit pêng ê lâng kiò i Benares, chiū-sī Tâi-oân 5 hūn 1 hūn ê toā nā-tiāⁿ. Sek-kia Bô͘- nî ê lāu-pē chò hit ê kok ê ông. Chiàu lâng só͘ liû-thoân Sek-kia Bô͘-nî, chiū- sī thài-chú. Chhut mn̂g tī ke-lō͘ khoàⁿ chi̍t lâng phoà-pēⁿ; chêng m̄ bat khoàⁿ phoà-pēⁿ lâng chiū khoàⁿ liáu bē hiáu-tit, mn̄g lô͘-châi sī àn-cháiⁿ-iūⁿ. Lô͘-châi ké-bêng, soà kóng che sī chha-put-to ta̍k lâng só͘ tio̍h keng-koè ê sū. Thài-chú thiaⁿ liáu hoân-ló. Bîn-á-chài koh chhut-mn̂g, khoàⁿ lâng thâu mn̂g pe̍h- pe̍h tuh koáiⁿ-á chin kan-khó͘. Lô͘-châi kā i kóng sī lāu ê iân-kò͘. āu--ji̍t koh chhut mn̂g khoàⁿ lâng teh kng sin-si, ia̍h m̄ chai sī sím-mi̍h ì-sù. Lô͘-châi kóng sí ê ì-sù, ta̍k lâng tio̍h keng-koè.
Sek-kia Bô͘-nî thiaⁿ liáu ná kan-khó͘, chiū tiāⁿ-tio̍h m̄ ài toà tī ông-kiong lāi, ia̍h m̄ káⁿ kap i ê bó͘ kiáⁿ saⁿ sî, thau cháu khì bih tī chhiū-nâ lāi teh ún-ku, khoàⁿ ū sím-mi̍h hoat-tō͘ thang thoat- lī sè-kan ê kan-khó͘. Koè kuí-nā nî chiū siūⁿ tio̍h chi̍t téng-hō ê hoat-tō͘, chiū-sī tio̍h choa̍t hit ê “ài-io̍k”, hō͘ hit ê ài- io̍k ē thang chhin-chhiūⁿ hoé hoa- khì; lâng tio̍h m̄ ài chîⁿ, m̄ ài miâ-siaⁿ, m̄ ài khoàⁿ-oa̍h, ta̍k hāng tio̍h m̄ ài lâng ê kan-khó͘ lóng sī tuì hit ê ài-io̍k siⁿ-khí; nā lóng m̄ ài sím-mi̍h chiū ū bián kan-khó͘.
Í-keng kàu saⁿ cha̍p hoè chiū chio ha̍k-seng; ha̍k-seng ná chē. Kàu 80 hoè i chiū sí. Sí liáu-āu i ê ha̍k-seng chiū thoân i ê kàu, m̄-nā tī ìn-tō͘ kok thoân, soà thoân kàu Tiong-kok. Kàu Hàn Bêng-tè ê sî chiū Tiong-kok ū sêng-siū pu̍t kàu ê tō-lí. M̄-kú ná thoân ná siâ-khì; Sek-kia Bô͘-nî lóng bô kiò-lâng tio̍h jīn i chò sîn-bêng, ia̍h lóng bô kiò lâng tio̍h chhāi sím-mi̍h Koan-ê siōng, á-sī pa̍t mi̍h ê siōng, kan-kiò lâng tio̍h ná chhin-chhiūⁿ pûn hoa hit-ê “ài-io̍k” ê hoé, khoàⁿ-phoà sè-kan ê hok-khì.
Lâng í-keng khì ho̍k-sāi goā kok pu̍t, chiū-sī Sek-kia, Koan-im, bē bián-tit tio̍h siūⁿ kóng, Ho̍k-sāi pún-tē pu̍t iáu khah hó. Só͘-í Tō kàu ê lâng, in-uī m̄ ài khah su Sek kàu, khǹg hông-tè tio̍h thek-hong pún-tē lâng. Sī tuì án-ni chiū Gio̍k-hông siōng-tè hō͘ lâng kèng-pài. Gio̍k-hông siōng-tè sī Hàn-tiâu boé chhut-sì ê lâng. I sèⁿ Tiuⁿ, miâ Gî. I ê lāu-pē sī Tiuⁿ Ló͘, ēng oē-hû ê kang thàn chîⁿ. Chiàu lâng kóng, chit ê Tiuⁿ Gî chò chīn-tiong ê jîn-sîn tī kok-ka ia̍h sī iàu-kín Tō kàu. āu-lâi i sí liáu- āu chiū Sòng Chin-chong hō͘ Tō kàu ê lâng ín-iú lâi thek-hong i chò Gio̍k- hông Tāi tè. Koh Sòng Hui-chong kā i thek-hong chò Gio̍k-hông siōng-tè. Nā-sī hong Gio̍k-hông liáu-āu, bô loā kú, Hui-chong kap i ê ke-koàn lóng hō͘ Kim-kok lâng lia̍h khì, siū chē-chē lêng-jio̍k, soà sí tī Ngó͘-kok siâⁿ.”
Chiàu án-ni khoàⁿ chheng goā nî lóng bô chi̍t ê gio̍k-hông siōng-tè. Hit sî sím-mi̍h lâng teh koán thiⁿ tē ? Si̍t-chāi sī hông-tè chhò-gō͘ hong, ia̍h peh-sìⁿ chhò-gō͘ ho̍k-sāi.
Má-chó͘ sī sím-mi̍h lâng? Khiok lâng kóng kuí-nā khoán; khah siông kóng i sio̍k tī Hok-kiàn séng ê Hin-hoà hú. I ê pē sìⁿ Lîm, i ê lāu-bú sìⁿ Tân. I pún-sin kiò chò Be̍k, chhut-sì tī Tông-tiâu Hiân-chong ê sî. “I ê hiaⁿ-tī sì lâng ū tī hái goā chò seng-lí; ū chi̍t ji̍t Be̍k- á kha chhiú liau-liau--khì, ba̍k-chiu bē tńg-lûn; i ê pē bú lia̍h-chún tio̍h soa chiū kín-kín kiò i chhéⁿ. Chi̍t ē chhéⁿ Be̍k-á chiū kā in pē bú kóng, “Thài m̄ hō͘ goá kiù goá ê hiaⁿ-tī leh? In pē bú bē hiáu-tit. Thêng nn̄g saⁿ ji̍t kú i ê hiaⁿ-tī chiū thî-khàu tò-lâi, kóng in chêng ji̍t tú-tio̍h toā hong, ū chi̍t ê cha-bó͘ gín-ná khan phâng lâi teh chhoā in hiaⁿ-tī sì lâng bô siāng chûn, toā-hiaⁿ hō͘ éng khàm-sí, chûn lóng hoāi-khì. In pē bú chiàⁿ chai chêng ji̍t Be̍k-á sit-khì sī khì kiù in hiaⁿ-tī, toā-hiaⁿ sí khì, sī in-uī siuⁿ kín kiò i chhéⁿ chiàⁿ kiù bē hù. Tuì án-ni chhù-piⁿ chiū lām-sám kóng chit ê cha-bó͘ gín-ná tek-tō, ē kiù chûn-chiah tú-tio̍h hong-éng ê guî-hiám. Kàu Sòng Siān-chong chiū thek-hong Lîm Be̍k chò Lêng-huī hu-jîn. Bêng Eńg-lo̍k hong i chò Pó-hō͘ kok tì-ìm peh-sìⁿ ê Thian-hui”.
Má-chó͘ sī bô kuí-tāi ê lâng, khah chá lán siⁿ, khah chá lán sí nā-tiāⁿ.
Kî-û hiah ê pu̍t, khah chē iû-goân sī kó͘-chá lâng. Chhin-chhiūⁿ Koan-tè “pún sī sèⁿ Si, miâ kiò Siū-chhiong, Soaⁿ-sai ê lâng. āu-lâi ké-oāⁿ sèⁿ Koan, miâ Ú”, Sam-kok ê sî i chhut-la̍t chān Hàn. āu-lâi chò chiong-kun, in-uī bô kín-sīn, só͘-í “sit peng sit tē, ka-tī soà hō͘ Tong-ngô͘ lia̍h khì thâi.” Hit ê lâng chāi-siⁿ bē pó-hō͘ kok, sí āu thài-thó ē pó-pì lán? Lán tio̍h ho̍k-sāi oa̍h ê Siōng-tè chiū-sī chiàⁿ sîn-bêng.
漢羅（Ùi原文改寫）
無人倫
1909.05 290卷 p.39-41
(梅牧師記)
Ta̍uh-ta̍uh有人teh講，這個道理是好；不過無神無明無公無媽，án-ni較m̄著。今人拜上帝kám會thang講是無神明？上帝是活活ê神，逐項知，逐項會，逐所在tī teh；人若拜伊，就是拜神明。
若是hiah ê柴刻--ê,土chhio̍k-ê,有目珠bē轉輪，耳孔bē聽見，鼻孔m̄ bat芳臭，有腳bē行路，嘴bē講話，腹肚無腸仔肚，hiah-ê kám m̄著講是無神無明。咱teh 向望伊會保庇咱，反轉是咱teh保庇伊。伊著倚靠咱kā伊起廟，kā伊祭祀，kā伊燒金送所費。有時hō͘老鼠chhia倒也bē曉tit thang撓起來；有時hō͘蟲chhia，有時hō͘蜘蛛keⁿ絲也bē曉tit thang poé;有時hō͘風飛沙eng，也bē曉tit thang家己poāⁿ。賊入咱厝beh偷提咱ê物伊bē曉喝喊，較輸咱所飼ê狗。tú著水災、火災咱無閒thang kā伊請走。Hit時佛無本事thang閃，就燒hu，抑是hō͘大水流落海tū死。
M̄-kú你beh講佛真聖；有時問佛派藥食會好，阮講che是chhàu-khàm,無的確逐擺會好。生死是上帝推chhiâu,m̄是佛會聖。親像俗語講：「生死天注定。」
也有人講，我所服事m̄是hit個像；有神來附。甚mih神來附？觀音佛祖、媽祖、王爺、帝君？
今觀音是甚mih人？伊ê代誌hàm-hàm;照人所講伊是「Pí-khoat國妙藏王ê第3查某子，名妙善。In老父姓蒲名家，老母姓百芽名寶；攏無後生，只有3個查某子。妙善m̄嫁，偷走去修行；in老父召伊，伊攏m̄倒去。In父就大受氣，即時差兵放火燒伊所toà ê所在。妙善看見火炎炎，就求神明保庇；後來用竹叉chha̍k嘴舌hō͘伊流血，就tuì空中霧去，即時間變做大紅雨，ak-hoa 滿是ê焰火，本身無燒--死。In父聽著án-ni一發受氣，吩咐將妙善掠去法場thâi。Tú仔beh thâi ê時有紅ê河公來蓋，刀劍續折--去thâi bē死；然後兩個大將用弓絃索kā伊絞死。後來伊就到陰間。閻羅王準伊回魂來陽間；tú著釋迦佛chiah chhoā伊去越國南海普陀山修行。Hit時tú著妙藏王著病。妙善正化做仙kā伊醫治，liâm-piⁿ就好，正koh相認做父子。
後來感化全家去香山修行。玉皇就封妙善號做「大慈悲救苦觀音菩薩」。
要有別人講別款。其實是攏無影了了。其實觀音本然是查甫人；有人講是釋迦牟尼ê學生，敢是釋迦牟尼本身。
今這個釋迦牟尼是甚mih人？伊是印度國人。這個印度仔是天竺，是中國西南爿ê國。Hit-tia̍t伊出世，就是周朝ê時陣，幾若國有出聖人；中國出孔子，希利尼國出索拉地，印度國出釋迦。咱講印度國m̄-kú 印度是總地號，包含真濟國，從中有一個國人講迦夷衛國，若是hit爿ê人叫伊Benares，就是台灣5份1份ê大nā-tiāⁿ。釋迦牟尼ê老父做hit 個國ê王。照人所流傳釋迦牟尼，就是太子。出門tī街路看一人破病；前m̄ bat看破病人就看了bē曉tit，問奴才是àn怎樣。奴才解明，續講che是差不多逐人所著經過ê事。太子聽了煩惱。明仔再koh出門，看人頭毛白白拄枴仔真艱苦。奴才kā伊講是老ê緣故。後--日koh出門看人teh扛身屍 ，也m̄知是甚mih意思。奴才講死ê意思，逐人著經過。
釋迦牟尼聽了那艱苦，就定著m̄ai toà tī王宮內，也m̄敢kap伊ê某子相辭，偷走去bih tī樹林內teh 隱居，看有甚mih法度thang脫離世間ê艱苦。過幾若年就想著一等號ê法度，就是著絕hit 個「愛慾」，hō͘ hit個愛慾會thang親像火hoa去；人著m̄ ài錢，m̄ ài名聲，m̄ ài 看活攏是tuì hit個愛慾生起；若攏m̄ ài甚mih就有免艱苦。
已經到30歲就招學生；學生那濟。到80歲伊就死。死了後伊ê學生就傳伊ê教，m̄ 若tī印度國傳，續傳到中國。到漢明帝ê時就中國有承受佛教ê道理。M̄-kú那傳那邪氣；釋迦牟尼攏無叫人著認伊做神明，也攏無叫人著chhāi甚mih觀ê像，抑是別物ê像，kan-ta叫人著那親像pûn hoa hit-ê「愛慾」ê火，看破世界ê福氣。
人已經去服事外國佛，就是釋迦、觀音，bē免得著想講，服事本地佛iáu較好。所以道教ê人，因為m̄ai較輸釋教，勸皇帝著敕封本地人。是tuì án-ni就玉皇上帝hō͘人敬拜。玉皇上帝是漢朝尾出世ê人。伊姓張，名宜。伊ê老父是張魯，用畫符ê工趁錢。照人講，這個張宜做盡忠ê仁神tī國家也是要緊道教。後來伊死了後就宋真宗hō͘道教ê人引誘來敕封伊做玉皇大帝。Koh宋輝宗kā伊敕封做玉皇上帝。若是封玉皇了後，無偌久，輝宗kap伊ê家眷攏hō͘金國人掠去，受濟濟凌辱，續死tī午國城。
照án-ni看千外年攏無一個玉皇上帝。Hit時甚mih人teh管天地？實在是皇帝錯誤封，也百姓錯誤服事。
媽祖是甚mih人？卻人講幾若款；較常講伊屬tī福建省ê興化府。伊ê父姓林，伊ê老母姓陳。伊本身叫做「默」，出世tī唐朝玄宗ê時。伊ê兄弟四人有tī海外做生理；有一日默仔腳手了了--去，目珠bē轉輪；伊ê父母掠準著沙 就緊緊叫伊醒。一會醒默仔就kā in父母講：「Thài m̄ hō͘我救我ê兄弟leh？」in父母bē曉tit。停2、3日久伊ê兄弟就啼哭轉--來，講in前tú著大風，有一個查某囡仔牽帆來teh chhoā in兄弟4人無像船，大兄hō͘湧khàm死，船攏壞去。In父母正知前日默仔失去是去救in兄弟，大兄死去，是因為傷緊叫伊醒正救bē赴。Tuì án-ni厝邊就lām-sàm講這個查某囡仔得道，會救船隻tú著風湧ê危險。到宋禪宗就敕封林默做「寧惠夫人」。明永祿封伊做保護國致蔭百姓ê天妃。
媽祖是無幾代ê人，較早咱生，較早咱死nā-tiāⁿ。
其餘hiah ê佛，較濟猶原是古早人。親像關帝「本是姓施，名叫壽昌，山西ê人。後來計換姓關，名羽」，三國ê時伊出力贊漢。後來做將軍，因為無謹慎，所以「失兵失地，家己續hō͘東吳掠去thâi。」 Hit個人在生bē保護國，死後thài-thó會保庇咱？ 咱著服事活ê上帝就是正神明。