痟狗
Siáu-káu
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 周耀彩 Chiu iāu-chhái |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第219張 |
| 日期 | 1903/6 |
| 頁數 | 47 |
白話字（原文數位化）
Siáu-káu
1903.06 219 koàn p.47-48
(Chiu iāu-chhái kì--ê.)
Lūn Tâi-oân lâng ài chhī káu, sī in- uī kiaⁿ ū chha̍t-á, nā ū chhī káu chha̍t lâi chiū thang puī, hō͘ chú-lâng chai chhíⁿ cheng-sîn, thang tî-hông ū pháiⁿ- lâng beh lâi chhú-thau. Chē-chē lâng m̄ chai siáu-káu pīⁿ, nā kā-tio̍h lâng ē hiah lī-hāi. Ji̍t-pún lâng káⁿ-sī ū o̍h se-ha̍k chiah chai soà chiong káu tu̍h-lu̍h phah-lah--sí. Tī Tâi-pak Toā-tiū-tiâⁿ goá ū khoàⁿ-kìⁿ teh phah-sí káu, goá lóng m̄ chai sī sím-mi̍h ì-sù.
Chêng bô kuí-ji̍t iā ū thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng, Ka-gī siâⁿ-lāi Ji̍t-pún lâng teh phah-sí káu, chhòng chhia-á chhia khì tâi. Tâi-oân lâng ū-ê m̄ chai sī sím-mi̍h tāi-chì, soà ū lâng teh giâu-gî àm-chīⁿ teh kóng, Ji̍t-pún lâng tāi-seng tû chiah ê káu, āu-lâi beh thâi lâng, chiah bô káu thang puī. Tâi-oân lâng ê sìⁿ-miā sī chia̍h kàu cha̍p-só͘ goe̍h nā-tiaⁿ, ē hō͘ Ji̍t-pún lâng chò chi̍t-ê châu-lâu khì. iā ū lâng kā goá kóng, Sian-siⁿ--ah, nā ū chîⁿ tio̍h bé lé lâi-chia̍h, nā m̄ chia̍h bô lō͘-ēng. Goá mn̄g in khoàⁿ choáⁿ-iūⁿ ? In chiū kóng Ji̍t-pún lâng phah-sí káu ê in-iû; sī beh châu-bia̍t Tâi-oân lâng, chiah bô káu thang puī.
Kīn-lâi ū lâng tuì Tâi-pak siá-phoe kā goá kóng, siáu-káu ê to̍k sī tī i-ê noā kap hoeh-ni̍h. Lâng nā hō͘ siáu- káu kā-tio̍h, bô liâm-piⁿ hoat siáu-káu ê pīⁿ, ū sî saⁿ goe̍h ji̍t, ū sî la̍k goe̍h ji̍t, ū sî nî-goā chiah ē hoat. Kā liáu-āu nn̄g lé-pài kú chiū hoat pīⁿ-ê iā ū, chóng-sī chin chió. Pīⁿ nā hoat, pīⁿ lâng khoàⁿ-tio̍h chuí ē kiaⁿ, só͘-í ū sî chiong chit ê pīⁿ hō-chò kiaⁿ-chuí-pīⁿ. Siáu káu pīⁿ, ū-sî niau, chhâi-lông, hô͘-lî, iû-goân ē tio̍h chit hō pīⁿ. M̄-nā teh siáu ê káu kā-tio̍h lâng ē hoat chit-hō ê pīⁿ, chiū-sī boē hoat pīⁿ ê káu, kā-tio̍h lâng iû-goân ē hoat. Che sī in-uī káu nā jiám-tio̍h chit hō siáu káu ê pīⁿ-to̍k, bô liâm-piⁿ hoat pīⁿ, iû-goân tio̍h kuí-nā goe̍h ji̍t, á-sī nî-goā chiah ē hoat pīⁿ; chóng-sī sui-jiân boē hoat pīⁿ i ê seng-khu í-keng ū chit hō to̍k tī-teh. Siáu-káu teh siáu ê sî khah siông ài chia̍h thâu-mn̂g, tiū-chháu, noā-thô͘. Lâng nā hō͘ siáu káu kā-tio̍h, iàu-kín tio̍h khoàⁿ hit chiah káu sī siáu káu á m̄ sī; nā sī chiū tī boē hoat pīⁿ ê sî tio̍h chhòng io̍h; nā kàu hoat pīⁿ ê sî chiū bô io̍h, tek-khak ē sí. Káu he̍k-sī siáu, he̍k-sī bô, nā kā-tio̍h lâng ê sî chiū tio̍h chiong hit chiah káu pa̍k- teh chi̍t lé-pài kú, hit chiah nā-sī siáu káu tek-khak ē chai.
Thang pun chò saⁿ kî lâi kóng:—
Tē-it-kî sī iu-būn-kî. Tuì hoat pīⁿ tē- it ji̍t kàu tē-saⁿ ji̍t, sī chhin-chhiūⁿ teh iu-būn ê khoán-sit.
Tē-jī kî sī hoat-kông-kî. Tuì hoat pīⁿ ê tē-saⁿ ji̍t kàu tē-sì ji̍t, chia̍h, lim, kap kiâⁿ lō͘ lóng kan-khó͘, iā ài lām-sám kā.
Tē-saⁿ kî sī chuì ê kî, chiū ē sau- siaⁿ, ài khùn. Chi̍t lé-pài kú hit chiah káu chiū sí. Lâng nā chhò-gō͘ chiong káu phah sí chiū tio̍h the̍h káu ê liông-chûn-kut- chhoé chìm tī kam-iû-ni̍h kià hō͘ i-seng giām.
漢羅（Ùi原文改寫）
痟狗
1903.06 219卷 p.47-48
(周耀彩記--ê.)
論台灣人愛飼狗，是因為驚有賊仔，若有飼狗賊來就thang吠，hō͘ 主人知醒精神，thang持防有歹人beh來取偷。濟濟人m̄知痟狗病，若咬著人會hiah厲害。日本人敢是有學西學才知續將狗tu̍h-lu̍h扑獵--死。Tī 台北大稻埕我有看見teh扑死狗，我攏 m̄ 知是甚物意思。
前無幾日也有聽見人講，嘉義城內日本人teh扑死狗，創車仔車去埋。台灣人有ê m̄ 知是甚物事誌，續有人teh僥疑暗靜teh講，日本人第先除chiahê狗，後--來beh thâi人，才無狗thang吠。台灣人ê生命是食到十數月nā-tiāⁿ，會hō͘日本人做一個剿留去。也有人kā我講：「先生--ah，若有錢著買買來食，若m̄ 食無路用。」我問in看怎樣？In就講日本人扑死狗ê因由；是beh剿滅台灣人，才無狗thang吠。
近來有人對台北寫批kā我講，痟狗ê毒是tī 伊ê 爛佮血--ni̍h。人若hō͘ 痟狗咬著，無liâm-piⁿ 發痟狗ê病，有時3月日，有時6月日，有時年外才會發。咬了後兩禮拜久就發病--ê也有，總--是真少。病若發，病人看著水會驚，所以有時將這個病號做驚水病。痟狗病，有時貓、豺狼、狐狸，猶原會著這號病。M̄-nā teh痟ê狗咬著人會發這號ê病，就是未發病ê狗，咬著人猶原會發。Che是因為狗若染著這號痟狗ê病毒，無liâm-piⁿ 發病，猶原著幾若月日，抑是年外才會發病；總--是雖然未發病，伊ê 身軀已經有這號毒tī--teh。痟狗teh痟ê時較常愛食頭毛、稻草、爛土。人若hō͘ 痟狗咬--著，要緊著看hit隻狗是痟狗抑 m̄ 是；若是就tī 未發病ê時著創藥；若到發病ê時就無藥，的確會死。狗或是痟，或是無，若咬著人ê時就著將hit隻狗縛teh一禮拜久，hit隻若是痟狗的確會知。
Thang分做3期來講：
第一期是憂悶期。對發病第1日到第3日，是親像teh憂悶ê款式。
第2期是發狂期。Tuì發病ê第3日到第4日，食、lim佮行路攏艱苦，也愛濫糝咬。
第3期是醉ê期，就會sau聲、愛睏。一禮拜久hit隻狗就死。人若錯誤將狗扑--死就著提狗ê龍船骨髓浸tī 甘油--ni̍h寄hō͘ 醫生驗。