論風俗
Lūn Hong-sio̍k
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 陳本來 Tân Pún-lâi |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第180卷 |
| 日期 | 1900/4 |
| 頁數 | 33 |
白話字（原文數位化）
Lūn Hong-sio̍k
1900.04 181 koàn p.33-34
(Tân Pún-lâi kì--ê).
(Chiap chêng-koàn tē 28 bīn)
Cheh-khì lâng siông tī chit ê saⁿ-goe̍h chhe saⁿ teh siú cheh; chit-ê kú soà sêng-chū-jiân, m̄-chai tuì tó-uī siat-khí, kan-ta sè-thoân-sè nā-tiāⁿ. Kiù-khàm chit ê cheh, sī tuì tī Hàn-tiâu ê sî ū chi̍t ê lâng, sèⁿ Bâng miâ Tek-kong, i in-uī lāu sî-koaⁿ tò-lâi chhù-ni̍h. Kàu chit ê chheng-bêng ji̍t i ū chhoā i ê bó͘-kiáⁿ khì thióng-soaⁿ, ū soà toà mi̍h-chia̍h; chóng- sī i beh chia̍h ê tāi-seng ū seng chè chó͘- sian, chè-liáu chiū toà hia chò-hoé lim- chia̍h. Chóng-sī āu-lâi ê lâng soà khoàⁿ hit ê iūⁿ, chiū ke chhòng chiah ê seng-lé kim, hiuⁿ, choá, chek, lâi teh chè bōng.
Koh tī Chìn-tiâu ê sî, ū chi̍t lâng sèⁿ Kài miâ Chú-chhui, i ho̍k-sāi Chìn Bûn- kong. Chiàu chheh-ni̍h kóng Chìn Bûn- kong chhut-goā ū cha̍p-goā nî tú-tio̍h bô thang chia̍h. Chit ê Kài Chú-chhui chiū koah i ê kha-thuí-bah hō͘ Chìn Bûn-kong chia̍h. āu-lâi Chìn Bûn-kong koh tò-lâi pún-kok kap i chhut-goā ê jîn-sîn lóng ū tit-tio̍h siúⁿ; nā-sī chit ê Chú-chhui siúⁿ bô tio̍h; I uī-tio̍h án-ni chiū kap i ê lāu-bó khì bih tī Biân-san. Chìn Bûn- kong chiū beh chhiáⁿ i chhut-lâi, i m̄ chhut-lâi chiū pàng-hoé kā i sio soaⁿ, i m̄ chhut-lâi chiū soà hō͘ hoé sio-sí. Chìn Bûn-kong pi-ai i hō͘ hoé sio-sí; hit-sî tú-tú sī chheng-bêng chêng saⁿ ji̍t, Bûn- kong soà bēng-lēng peh-sèⁿ chheng-bêng chêng saⁿ-ji̍t tio̍h pī-pān se̍k mi̍h thang chia̍h, chiū kìm hoé-ian, só͘-í hō-chò hân- si̍t-chiat. Chiàu chheh teh piān-pok kóng, Chìn Bûn-kong kin-tè ê jîn-sîn bô chit ê lâng ê miâ. Chóng-sī tī Sú-kì khiok ū chi̍t kù teh chí chit ê lâng. Nā- sī kó͘-chá lâng bêng-bêng piān-pok kóng chit tiâu ê tō-lí bē sìn-tit, in-uī Bûn- kong ē iau, i pún-sin kiám bē iau. Cháiⁿ- iūⁿ ē thang koah ka-tī ê kha-thuí bah, lâi chhī Bûn-kong iáu-kú bē-sí; che koat- toàn bē sìn-tit. Taⁿ kó͘-chá lâng bêng- pe̍k kóng bô-iáⁿ, nā-sī chit-sî tek-khak m̄-thang saⁿ thàn saⁿ hán.
Tī lán chia hit ê chiaⁿ-goe̍h chhe-it hit-ji̍t lâng ài kóng hó-oē, m̄-ài kóng pháiⁿ-oē. Á-sī tī hit-ji̍t bô ài lâng chia̍h- ám tio̍h lim tê, sī in-uī hit-ji̍t nā chia̍h- ám, āu-lâi nā khì lâng tau, chiū ē tú- tio̍h lo̍h hō͘. iū hit ji̍t iā m̄ thang sàu lāi-bīn, kóng hit-ji̍t sī sàu-chiú chò seⁿ- ji̍t; á-sī hō͘-tēng-thâu hit ji̍t iā m̄ thang chē, in-uī hit-ji̍t kóng sī hō͘-tēng chò seⁿ-ji̍t. Chóng-sī tī chit kuí-ji̍t-lāi lâng mî--sî bô pûn-hoa hoé, kóng sîn khì thiⁿ- téng, iáu-boē tò--lâi, tio̍h kàu chiaⁿ- goe̍h chhe-sì chiah ē tò--lâi; tī chhe-sì ē-po͘ chiū chih sîn. Kàu chhe-gō͘ ê-hng hit àm, chiū chá-chá hoé tio̍h pûn-sit; sī in-uī hit mî, niáu-chhú teh kè cha- bó͘-kiáⁿ. Lâng ēng chit ê hoat-tō͘ ì-sù sī beh hō͘ niáu-chhú poa̍h-chih kha-kut, chiah m̄-bián hō͘ i seⁿ-thoàⁿ chin-chē. iū-koh tī chit ê chiaⁿ goe̍h sî, nā thâu chi̍t-pái luî-tân, lâng tī mn̂g-sìⁿ-āu tuî, lòng; in-uī tī mn̂g-sìⁿ-āu ū káu- hiā-èng lâng nā cheng, chiū hiah ê káu- hiā-khang ē cheng-ba̍t-khì, chiū káu-hiā bē thang chhut-ji̍p, hō͘ i sí tī khang-lāi, chiah ē bô káu-hiā. iā ū lâng kóng, sī beh hō͘ luî bē tit thang khí--lâi.
Koh tī chit-ê chiaⁿ-goe̍h cha̍p-gō͘ mî; lâng kóng sī siōng-goân-mî, hit ê-hng lâng ài tiām ta̍k-hāng ê koe-chí, kóng cha̍p gō͘ mî chèng-koe ē teh tó-pîⁿ. Che sī sui-chāi lán kóng.
Hāi-ah! lán pún-tē ê pháiⁿ hong-sio̍k siōng-chhiáⁿ pàng iáu-boē ē lī; taⁿ chiū koh ke-thiⁿ kuí-nā hāng ê pháiⁿ, m̄ chai beh kàu tó-uī uî-chí. Lūn Ji̍t-pún lâng ê hong-sio̍k iā sī chin pháiⁿ, sī lán tāi- ke chhin-ba̍k teh khoàⁿ, tāi-lio̍k tiah chi̍t hāng lâi kóng chiū-sī in chia̍h chiú ê pháiⁿ-khoán. Lán tio̍h sè-jī m̄-thang chiàu hit-hō pháiⁿ bô͘-iūⁿ, in-uī chiú ê hāi sī kóng oh-tit chīn.
Taⁿ lán chhut-sì tī chit ê sî-chūn m̄- thang m̄ kín-sīn. Nā beh kín-sīn, tek- khak tio̍h kap Ki-tok saⁿ-liân, chiong I chò saⁿ lâi chhēng-teh, ǹg-bāng tit-tio̍h Chú ê la̍t chān lán tāi-ke.
漢羅（Ùi原文改寫）
論風俗
1900.04 181卷 p.33-34
(陳本來記--ê)。
（接前卷第28面）
節氣人常tī 這個3月初三teh守節；這個久續成自然，m̄ 知tuì佗位設起，kan-ta世傳世nā-tiāⁿ。究勘 這個節，是tuì tī 漢朝ê時有1個人，姓芒名得功，伊因為老辭官倒來厝--ni̍h。到這個清明日伊有chhoā伊ê 某子去塚山，有續帶物食；總--是伊beh食ê第先有先祭祖先，祭了就toà hia做夥lim食。總--是後來ê人煞看hit個樣，就加創chiah-ê牲禮、金、香、紙、燭來teh祭墓。
Koh tī 晉朝ê時，有一人姓介名子推，伊服事晉文公。照冊--ni̍h講晉文公出外有10外年抵著無thang食。這個介子推就割伊ê 腳腿肉hō͘ 晉文公食。後--來晉文公koh倒來本國，佮伊出外ê人臣攏有得著賞；但是這個子推賞無著；伊為著án-ni就佮伊ê 老母去bih tī 綿山。晉文公就beh請伊出--來，伊 m̄出--來就放火kā伊燒山，伊m̄ 出--來就續 hō͘ 火燒--死。晉文公悲哀伊hō͘ 火燒--死；hit時抵抵是清明前3日，文公續命令百姓清明前3日著備辦熟物thang食，就禁火煙，所以號做「寒食節」。照冊teh辯駁講，晉文公跟tè ê人臣無這個人ê名。總是tī 《史記》卻有1句teh指這個人。但是古早人明明辯駁講這條ê道理bē信--tit，因為文公會枵，伊本身敢 bē枵？怎樣會thang割家己ê 腳腿肉，來飼文公iáu-kú bē死？Che決斷bē信--tit。今古早人明白講無影，但是這時的確m̄-thang 相趁相喊。
Tī 咱chia hit個正月初一hit日人愛講好話，m̄ 愛講歹話。抑是tī hit日無愛人食ám著lim茶，是因為hit日若食ám,後--來若去人兜，就會抵著落雨。又hit日也 m̄-thang掃內面，講hit日是掃帚做生日；抑是戶碇頭hit日也m̄-thang坐，因為hit日講是戶碇做生日。總是tī 這幾日內人暝--時無歕hoa火，講神去天頂，iáu-bē倒--來，著到正月初4才會倒--來；tī 初4 e晡就接神。到初5 e昏hit暗，就早早火著歕熄；是因為hit暝，老鼠teh嫁查某子。人用這個法度意思是beh hō͘ 老鼠跋折腳骨，才m̄ 免hō͘ 伊生湠真濟。又koh tī 這個正月時，若頭1擺雷tân,人tī 門扇後搥，撞；因為門扇後有káu-hiā壅，人若cheng，就hiah-ê káu-hiā空會cheng密--去，就káu-hiā bē-thang出入，hō͘ 伊死tī 空內，才會無káu-hiā。也有人講，是beh hō͘ 雷bē 得thang起--來。
Koh tī 這個正月15暝；人講是上元暝，hit e昏人愛tiām 逐項ê瓜籽，講15暝種瓜會teh倒棚。Che是隨在咱講。
害--ah ! 咱本地ê歹風俗尚且放iáu-boē會離；今就koh加添幾若項ê歹，m̄ 知beh到佗位為止？論日本人ê風俗也是真歹，是咱逐家親目teh看，大略摘1項來講就是in食酒ê歹款。咱著細膩 m̄-thang照hit號歹模樣，因為酒ê害是講oh得盡。
今咱出世tī 這個時陣 m̄-thang m̄ 謹慎。若beh謹慎，的確著佮基督相連，將伊做衫來穿--teh，向望得著主ê力贊咱大家。