Tâi-oân-chì

文獻資訊

項目 資料
作者 無lo̍h名
卷期 台南府城教會報
卷期 第161卷
日期 1898/7
頁數 60

白話字(原文數位化)

Tâi-oân-chì

1898.07 161 koàn p.60-61

Chū Tâi-oân kui Ji̍t-pún pán-tô͘ liáu-āu, ū ké-oāⁿ chē-chē hāng, chhin-chhiūⁿ Koān-hūn ê kài-hān, siat pān-bū-sū kap phoe-kio̍k, lóng ū iàu-kín ê koân-hē, lán eng-kai tio̍h siong-se̍k, ta̍k-hāng ē lī-piān m̄-bián huì-khì.

Lūn chá-chêng ê Koān-hūn, khiok ū Biâu-le̍k, Chiang-hoà, Hûn-lîm, An- pêng, kap Hêng-chhun; taⁿ hiah-ê miâ chò Koān bô teh ēng. Sin siat ê Koān Thiaⁿ ū pâi-lia̍t tī ē-té; chóng-sī só͘ kì-ê lí-hūn lóng sī chiàu Ji̍t-puú ê lō͘-thêng lâi kì. Lín o̍h-ni̍h ê ha̍k-seng nā ài khe-khó, tio̍h chai Ji̍t-pún ti̍t-hêng ê chi̍t-lí tí Chheng-kok ê la̍k-lí liân 780 pō͘ ê gia̍h; Ji̍t-pún sù-hong ê chi̍t-lí tí Chheng-kok ê 46.24 sù-hong lí ê gia̍h.

1.Tâi-pak-koān. Koān-thiaⁿ siat tī Tâi-pak siâⁿ-lāi, chiū-sī Chóng-tok toà tī-hia thóng-hat choân Tâi ê chèng-sū; iáu-kú chiàu hit-tah ê tē-lí lēng-goā ū hun-siat Ki-liông kap Tām-chuí ê Chi- thiaⁿ. Tâi-pak-koān tang-sai tn̂g iok ū 16 lí, lâm-pak 17 lí; khoah sī chha-put-to 273 ê sù-hong lí. Koān-lāi ke kap chng-siā ê gia̍h ha̍p-kiōng 1437 ê, kháu- chàu iok ū 7,8812, thâu-chhuì ū 49, 6468 lâng. Chóng-kiōng ū pó-lí 14 ê; pān- bū-sū 13-ê.

2.Sin-tek-koān. Koān-thiaⁿ siat tī Tek-chhàm-siâⁿ-lāi; tang-sai ê kài-hān 15 lí; lâm-pak 20 lí; khoah 330 ê sù- hong lí. Pak-kài sī Tâi-pak-koān, lâm- kài sī Tâi-tiong-koān; nā-sī tang-pêng ū toā-soaⁿ thóng-khí chò kài-hān. Sai- hng chi̍t-phìⁿ ê pêⁿ-po͘ it-ti̍t kàu hái. Koān-lāi ke kap chng-siā ê gia̍h ha̍p- kiōng 1145 ê ; kháu-chàu ū 8,3768 ê; thâu-chhuì 2,71505 lâng; pó-lí 6 ê; pān-bū-sū 11 ê.

3.Tâi-tiong-koān. Tâi-tiong-koān 1 thiaⁿ tī kū-sî ê Tâi-oân-hú-siâⁿ-lāi. Tī-1 hia khí-thâu ū siat nn̄g ê chi-thiaⁿ tiàm Chiang-hoà kap Po͘-lí-siā, taⁿ í-keng hoè-1 bô. Kài-hān-lāi, tang-sai 23 lí; lâm-pak 15 lí; sì-uî khoah 345 ê sù-hong lí. Sai-hng keh hái kap Chheng-kok ê Choân- chiu hn̄g-hn̄g saⁿ tuì-bīn. Tang-hng chi̍t-toāⁿ kha-chiah poē toā-soaⁿ. Khoàⁿ hit-ê tē ê sì-bīn hóng-hut chin-chhiūⁿ Sin- tek-koān. I-ê ke kap chng-siā ê siàu-gia̍h ū 1304 ê; kháu-chàu 1,3429 ê; thâu- chhuì 49,0465 lâng; pó-lí 26 ê; pān- bū-sū 15 uī.

4.Ka-gī-koān. Ka-gī-koān-thiaⁿ tī Ka-gī-siâⁿ-lāi; chiáng-koah2 tang-sai 23 lí; lâm-pak 18 lí; tē-bīn 415 ê sù-hong lí; pí Tâi-tang-koān khah sè; m̄-kú i-ê peh-sìⁿ kàu hiah chē, sī chò choân Tâi ta̍k-koān ê thân-ba̍k. I-ê ke kap chng-siā ê siáu-gia̍h ū 1959 ê; kháu-chàu 12,0787 ê; thâu-chhuì 53,5763 lâng; pó-lí 26 ê; pān-bū-sū 14 uī. Chá-chêng Koān-thiaⁿ ê miâ sī Chu-lô-san, in-uī iú-kong Chheng-kok ê Hông-tè oāⁿ-chò Ka-gī.

5.Tâi-lâm-koān. Koān-thiaⁿ tī Tâi- lâm-hú-siâⁿ-lāi; koán-hat tang-sai 15 lí; làm-pak 8 lí; tē-bīn ū 120 ê sù-hong lí. I-ê ke kap chng-siā ū 892 ê; kháu-chàu 4,8119 ê; thâu-chhuì 19,6169 lâng; pó-lí 40 ê; pān-bū-sū 6 uī. Nn̄g saⁿ-pah-nî chêng, chāi Tâi-lâm-siâⁿ ê tē, ū chit ê sió-khoá hoan-siā miâ-kiò Sa-kam; tuì Tēⁿ Kok-sèng lâi liáu-āu, hit-ê miâ oāⁿ- chò Chhiah-khàm; Tâi-oân-tó kui Chheng-kok ê sî, tī-hia ū kiàn-tì Tâi- oân-hú-siâⁿ, kàu Lâu Khim-chhe ê chhiú, hit ê tē-hō koh oāⁿ-chò Tâi-lâm-hú-siâⁿ.

6.Hōng-soaⁿ-koān. Koān-thiaⁿ tī Pi- thâu-siâⁿ-lāi. Tang-sai ê kài-hān 15 lí; lâm-pak 22 lí; tē-bīn kiōng ū 330 ê sù- hong li, lio̍h-á ná-chhin-chhiūⁿ saⁿ-kak- chiam ê khoán. I-ê ke kap chng-siā ê siàu-gia̍h ū 1817 ê; kháu-chàu ū 7,5053 ê; thâu-chhuì 40,5800 lâng; pó-lí 43 ê; pān-bū-sū 11 uī. Sio̍k Koān-lāi lēng- goā ū chi̍t-tè hái-sū-á hō-chò Sió-liû- khiû, sī kap Tang-káng ê káng-kháu lio̍h- á saⁿ tuì-bīn.

7.Tâi-tang-koān. Tû-chhut pak-hng ê Gî-lân-thiaⁿ, lâm-hng ê Hōng-soaⁿ- koān só͘-sio̍k ê tē, lóng sī Tâi-tang-koān koah2-hat-ê. I tang-sai ê kài-hān sī 18 lí; lâm-pak 62 lí; tē-bīn 1116 sù-hong lí ê toā. Lūn i-ê pó-lí, ke,kap chng-siā ê gia̍h, bē-tit-thang chai kàu siông-sè; in- uī kài-hān-lāi ū koân-soaⁿ hiám-niá khah chē sī chhiⁿ-hoan teh toà; to̍k-to̍k lâm- hng Pi-lâm ê tē khah pîⁿ-tháⁿ nā-tiāⁿ. Tâi-tang-koān jîn-ke ê siàu-gia̍h iok ū 1,4000 ê; thâu-chhuì chha-put-to 7,0000 lâng. Pān-bū-sū iáu-boē tiāⁿ-tio̍h, sī chiàu tē-lí ê lī-piān lâi siat. Khoàⁿ jîn- ke ê chē-chió, hiān-kim í-keng ū 3 uī.

8.Gî-lân-thiaⁿ. Chāi Tâi-oân tô͘ ê tang-pak pêng. Tang-saiⁿ ê kài-hān 6 lí; lâm-pak 11 lí; tē-bīn put-kò 33 ê sù- hong khoah. I-ê ke kap chng-siā ū 278 ê; kháu-chàu 2,1464 ê; thâu-chhuì 11,4095 lâng; pó-lí 12 ê; pān-bū-sū 4 uī. Lēng-goā ū hái-sū-á tī tang-pêng- iûⁿ, miâ-kiò Kū-soaⁿ. Gî-lân tē chá ê sî hoan miâ chiū-sī Kabalan, āu-lâi Hàn- jîn oāⁿ-chò Kap-chú-lân.

  1. Phêⁿ-ô͘-thiaⁿ. Bîn-chéng-thiaⁿ siat tī Má-keng-siâⁿ. Koán-hat ê hiuⁿ-lí ha̍p- kiōng 94 ê; kháu-chàu 8945 ê; thâu- chhuì 4,9450 lâng; pān-bū-sū ū 5 uī. Chiàu Chheng-kok ê koaⁿ teh chhâ Phêⁿ- ô͘-thiaⁿ ū 72 chng, 33 ê hái-sū, m̄-kú hiah-ê hái-sū iok ū 12 ê bô lâng toà. Hiān-sî Ji̍t-pún koaⁿ teh siat-hoat beh tī Ka-poà-sū khí teng-lâu, in-uī oá hit tah siông-siông ū phah-phoà chûn ê sū. Téng-bīn só͘ kì-ê bô kóng-khí chheⁿ-hoan-siā kap i-ê lâng-gia̍h, chóng-sī kīn- lâi Ji̍t-pún lâng lio̍h-á ū chhâ. I kóng in pún-tē hoan ê lâng-gia̍h chiū-sī:─ ta-po͘--ê 3,6272; cha-bó͘--ê 3,2576; ha̍p- kiōng 6,8848 lâng.

án-ni, chiàu Ji̍t-pún koaⁿ chō ê ke- kah, thong Tâi-oân-tô͘-sio̍k ū 269,3263 lâng teh toà. Nā-sī chheⁿ-hoan-ê bô sǹg chāi-lāi, ū 8926 ke-chhī kap chng-siā. Taⁿ chit ē-té sī pâi-lia̍t thong Tâi- oân-sio̍k ū kià phoe, Pau, gîn-toaⁿ, í- ki̍p tiān-pò ê kio̍k, lī-piān thang chhut- chāi lâng khì-kià. Lūn-phoe, nā-sī 2 chîⁿ- lāi tang--ê, iā ta̍t 2 chiam ê iû-phiò, chiū ē-tit kàu Tâi-oân kok phoe-kio̍k kài- koán ê só͘-chāi. Beh kià sió-pau, gîn- toaⁿ, tiān-pò, tī-chia bô-uī thang siông- sè kóng, kiám-chhái āu tiuⁿ ê Pò thang chiap-soà lâi kì.

Tâi-pak-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi … … … … … Taihoku

Toā-tiū mtìaⁿ … … … … … .Titokei

Tām-suí … … … … … … …Tansui

Chuí-tńg-kha … … … … …Suihenkiyaku

Teng-siang-khe … … … … Chosokei

Ke-lâng … … … … … … … Kiirun

Kim-pau-lí … … … … … …Kimpori

Thô-á-hn̂g … … … … … … Toshiyen

Toā-kho͘-hām … … … … … Taikokan

Sin-tek-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi … … … … … …Shinchiku

Biâu-le̍k … … … … … … … .Biorotsu

āu-lâng … … … … … … … ..Koro

Tāi-kah … … … … … … … …Taiko

Tâi-tiong-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi… … … … … … … ..Taichiu

Chiang-hoà … … …………… ..Shoka

Lo̍k-káng… … … … … … … ..Kokho

Hô͘-lô͘-tun … … … … … … … .. .Koroton

Tang-sì-kak … … … … …. ..Taikaku

Pak-táu … … … … … … … ..Hokuto

Lîm-kí-po͘ … … … … … … … ..Kinkiho

Po͘-lí-siā … … … … … … … ..Horisha

Hûn-lîm … … … … … … … ….Unrin

Ka-gī-koān:─

Koān-siâⁿ-lâi … … … … … … … ..Kagee

Pak-káng … … … … … … … .. Hokho

Phoh-á-kha … … … … … ….Bokushikiyaku

Sin-iâⁿ-chng … … … … … … …Shinyeisho

Chan-bûn-khe … … … … … … Sobunkei

Tâi-lâm-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi… … … … … … … .. Tainan

An-pêng … … … … … … … ..Anping

Hōng-soaⁿ-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi … … … … … … … .. ..Hongan

A-kong-tiàm … … … … … … … ..Akoten

Han-chû-liâu … … … … … … … .. ..Banshorio

Táⁿ-káu … … … … … … … .. …Takau

Tang-káng … … … … … … … .. ..Toko

Pang-liâu… … … … … … … ..Borio

Hêng-chhun … … … … … … … ..Koshun

Tâi-tang-koān:─

Koān-siâⁿ-lāi … … … … … … …Taito

Gî-lân-thiaⁿ:─

Siâⁿ-lāi … … … … … … … .. Giran

Sò͘-ò … … … … … … … ..Soo

Phêⁿ-ô͘-thiaⁿ:─

Siâⁿ-lāi … … … … … … … ..Bokoto

漢羅(Ùi原文改寫)

台灣誌

1898.07 161卷 p.60-61

自台灣歸日本版圖了後,有改換濟濟項,親像縣份ê界限,設辦務署kap批局,攏有要緊ê權係,咱應該著相熟,逐項會利便m̄免費氣。

論早前ê縣份,卻有苗栗、彰化、雲林、安平kap恆春;今hiah ê名做縣無bô teh用。新設ê 縣廳有排列tī下底;總是所記ê里份攏是照日本ê路程來記。Lín學物ê學生若ài科考,著知日本直行ê一里tú清國ê六里連780步ê額;日本四方ê一里tú清國ê 46.24四方里ê額。

1.台北縣。縣廳設tī台北城內,就是總督住tī hia統轄全台ê政事;iáu kú照hit tah ê地理另外有分設基隆kap淡水ê支廳。台北縣東西長約有 16里,南北17里;闊是差不多273 ê 四方里。縣內街kap庄社ê額合共1437個,口灶約有7,8812,頭嘴 有49, 6468人。總共有保里14 個;辦務署13 ê個。

2.新竹縣。官廳設tī竹塹城內;東西ê界限15里;南北20里;闊330 ê四方里。北界是台北縣,南界是台中縣;nā sī東爿有大山thóng起做界限。西方一片ê平埔一直到海。縣內街kap庄社ê額合共1145個;口灶有8,3768個;頭嘴 2,71505人;保里 6個;辦務署11 個。

3.台中縣。台中縣廳tī 舊時ê台灣府城內。tī-hia起頭有設二個支廳tiàm彰化kap埔里社,今已經廢無。界限內,東西23里;南北15里;四圍闊345 ê四方里。西方隔海kap清國ê泉州遠遠相對面。東方一段腳脊大山。看hit-ê地ê四面彷彿親像新竹縣。伊ê街kap庄社ê賬額1有1304 個;口灶1,3429個ê;頭嘴49,0465人;保里26個;辦務署15位。

4.嘉義縣。嘉義縣廳tī嘉義城內;掌管東西23里;南北18里;地面415個四方里;比台東縣較小;m̄ kú 伊ê百姓到hiah濟,是做全台逐縣ê頭目。伊ê街kap庄社ê賬額有1959 個;口灶12,0787個;頭嘴53,5763人;保里26個;辦務署14位。早前縣廳ê名是諸羅山,因為有功清國ê皇帝換做嘉義。

5.台南縣。縣廳tī臺南府城內;管轄東西15里;南北8里;地面有120個四方里。伊ê街kap庄社有892個;口灶4,8119個;頭嘴19,6169人;保里40個;辦務署 6位。2、300年前,在台南城ê地,有這個小可蕃社名叫沙甘;tuì鄭國姓來了後,hit ê名換做赤崁;台灣島歸清國ê時,tī hia有建置臺灣府城,到劉欽差ê手,hit ê地號koh換做台南府城。

6.鳳山縣。縣廳tī 埤頭城內。東西ê界限15里;南北22里;地面共有330 ê四方里,略仔若親像三角尖ê款。伊ê街kap庄社ê賬額有1817個;口灶有7,5053個;頭嘴40,5800人;保里43個;辦務署11位。署縣內另外有一塊海嶼仔號做小硫球,是kap東港ê港口略仔相對面。

7.台東縣。除出北方ê宜蘭廳,南方ê鳳山線所屬ê地,攏是台東縣管轄ê。伊東西ê界縣是18里;南北62里;地面1116四方里ê大。論伊ê保里,街kap庄社ê額,會tit thang知道詳細;因為界限內有高山險嶺較濟是生番teh住;獨獨南方卑南ê地較平坦nā-tiāⁿ。台東縣人家ê賬額約有1,4000個;頭嘴差不多7,0000人。辦務署iáu-boē定著,是照地理ê利便來設。看人家ê濟少,現今已經有3位。

8.宜蘭廳。在台灣圖ê東北爿。東西ê界限6里;南北11里;地面不過33個四方闊。伊ê街kap庄社有278個;口灶2,1464個;頭嘴11,4095人;保里12個;辦務署4位。另外有海嶼仔tī東爿洋,名叫龜山。宜蘭地早ê時番名就是Kabalan,後來漢人換做蛤仔難。

9.澎湖廳。民政廳設tī 馬公城。管轄ê鄉里合共94個;口灶8945個;頭嘴4,9450人;辦務署有5位。照清國ê官teh查彭湖廳有72庄,33個海嶼,m̄ kú hiah ê海嶼約有12個無人住。現時日本官teh設法beh tī Ka-poà-sū起燈樓,因為倚hit tah常常有打破船ê事。頂面所記--ê無講起生番社kap伊ê人額,總是近來日本人略á有查。伊講in本地番ê人額就是:─查埔--ê 3,6272;查某--ê 3,2576;合共6,8848人。

án-ni,照日本官造ê加合,通台灣島嶼有269,3263人teh住。若是生番ê無算在內,有8926街市kap庄社。今這下底是排列通臺灣屬有寄批、包、銀單、以及電報ê局,利便thang出在人去寄。論批,若是2錢內重--ê,也值2 chiam ê 郵票,就會得到台灣各批局界管ê所在。Beh寄小包、銀單、電報,tī 這無位thang詳細講,kiám chhái後張ê報thang接續來記。

台北縣:─

縣城內 … … … … … Taihoku

大稻庭 … … … … … .Titokei

淡水 … … … … … … …Tansui

水轉腳1 … … … … …Suihenkiyaku

頂雙溪 … … … … Chosokei

基隆 … … … … … … … Kiirun

金包里2… … … … … …Kimpori

桃仔園 … … … … … … Toshiyen

大嵙hām̀… … … … … Taikokan

新竹縣:─

縣城內 … … … … … …Shinchiku

苗栗 … … … … … … … .Biorotsu

後龍 … … … … … … … ..Koro

大甲 … … … … … … … …Taiko

台中縣:─

縣城內… … … … … … … …Taichiu

彰化 … … … … … … … … Shoka

鹿港 … … … … … … … …Kokho

葫蘆敦 … … … … … … … … .Koroton

東勢角… … … … … … … …Taikaku

北斗 … … … … … … … …Hokuto

林杞埔1… … … … … … … … Kinkiho

埔里社 … … … … … … … … Horisha

雲林 … … … … … … … … ..Unrin

嘉義縣:─

縣城內 … … … … … … … …Kagee

北港… … … … … … … …Hokho

朴仔腳… … … … … … … …Bokushikiyaku

新營庄 … … … … … … … ….Shinyeisho

曾文溪 … … … … … … … … ..Sobunkei

台南縣:─

縣城內… … … … … … … .. Tainan

安平… … … … … … … .. Anping

鳳山縣:─

縣城內 … … … … … … … … ..Hongan

阿公店 … … … … … … … …Akoten

蕃薯寮… … … … … … … … ..Banshorio

打狗… … … … … … … …Takau

東港… … … … … … … …..Toko

枋寮… … … … … … … …Borio

恆春 … … … … … … … … Koshun

台東縣:─

縣城內… … … … … … … …Taito

宜蘭廳:─

城內… … … … … … … … Giran

蘇澳… … … … … … … …Soo

澎湖廳:─

城內.. … … … … … … ..Bokoto