日本話ê根底
Ji̍t-pún oē ê kin-té
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第132卷 |
| 日期 | 1896/3 |
| 頁數 | 22 |
白話字（原文數位化）
Ji̍t-pún oē ê kin-té
1896.03 132 koàn p.22-23
(Î Sian-siⁿ kì--ê.)
Lán sio̍k tī Tâi-lâm Kàu-hoē ê hiaⁿ-tī chí-moāi chē-chē--ê í-keng bat o̍h Pe̍h-oē-jī . Tī Ji̍t-pún kok ia̍h ū lâng ài ēng chit-hō ê jī , chóng-sī in ke ēng kuí-nā ê koh-iūⁿ ê jī , chiū-sī,—
Z, Sī sio̍k tī s--ji ê siaⁿ-luī .
d, Sī sio̍k tī t--jî ê siaⁿ-luī
f, Sī sio̍k tī h--,（ph--）ji ê siaⁿ-luī.
y, Sī sio̍k tī i--jī ê siaⁿ-luī .
w, Sī sio̍k tī u--,o--jī ê siaⁿ-luī .
r, Tn̂g-lâng kóng chit-ê r-jī chhin-chhiūⁿ l-jī ê siaⁿ-im ,m̄-kú sī toā koh-iūⁿ . Tī i--jī ê thâu-chêng r-jī ê im sī ná-chhin-chhiūⁿ d-jī ê khoán-sit .
Ji̍t-pún lâng so͘ ēng ê jī sī hun-piat chò nn̄g-luī,chiū-sī:——
I . Chú -im jī(chú=chú-lâng),—-- a , i , u , e, o.
Chiah-ê jī ū soà hun-piat chò Té-siaⁿ--ê kap Tn̂g-siaⁿ --ê.——--
a , i , u , e, o. chiū-sī Té-siaⁿ--ê .
ā , ī, ū, ē, ō chiū-sī Tn̂g-siaⁿ--ê,
Ū-sî i-jī kap u-jī ê siaⁿ sī put-chí khin kàu oh-tit thang thiaⁿ--ê,chiū ū lâng siá I,ū.
II .po̍k-im-jī （po̍k=lô͘-po̍k),—--
KG N M Y R W
SZTD ShJChJ TsDz
HBP F
Tâ,beh kì-chài Ji̍t-pún lâng ê Jī -bú,——--
Ji̍t-pún Lâng Ê Jī-bú
a i u e o
ka
ga ki
gi ku
gu ke
ge ko
go
sa
za shi
ji su
zu se
ze so
zo
ta
da chi
ji tsu
dzu te
de to
do
na ni nu ne no
ha
ba
pa hi
bi
pi fu
bu
pu he
be
pe ho
bo
po
ma mi mu me mo
ya i yu ye yo
ra ri ru re ro
wa i u ye wo
Tāi-ke khoàⁿ téng-bīn ê Jī-bú chiū chai Ji̍t-pún lâng tàu-jī ū kuí-nā-bô chiàu chhù-sū ê thé-sek：——
s i chiū-sī chò sh i
z i chiū-sī chò j i
t i chiū-sī chò ch i
d i chiū-sī chò j i
t u chiū-sī chò ts u
d u chiū-sī chò dz u
Koh,
y i pìⁿ-chò i
w i pìⁿ-chò i
w u pìⁿ-chò u
w e pìⁿ-chò y e
iáu ū chi̍t-hāng tio̍h chai,chiū-sī hit-ê h--jī kap hit-ê f--jī ,Ji̍t-pún lâng ū lia̍h chò siāng chi̍t-khoán .Tn̂g-lâng ia̍h sī chha-put-to chhin-chhiūⁿ án-ni . Tō-tâi só͘ koán ê siâⁿ hō-chò hú á-sī fú .
Ji̍t-pún lâng ū hō in-ê Jī-bú chò “Gō͘-cha̍p-im .” Lâng nā sǹg hiah-ê o͘-jī si̍t chāi ū gō͘-cha̍p--ê , Hí kî -û ê jī in bô lia̍h chò koh-iūⁿ ê luī, to̍k-to̍k ū hun-pia̍t in chò choa̍h-im-- ê nā-tiāⁿ . Só͘ hō ê miâ chiū-sī, —-
1.heng-sī ：chiū-sī hiah-ê o͘-jī ,ná”ka”,hit-hō .
2.o̍k-im：chiū-sī hí kî-û ê jī ,ná “ga”,hit-hō .
(Cho̍k--jī ê ì-sù sī lô-lô ,siâ,bô chiaⁿ,bô chheng).
Tī téng-bīn sui-jiân ū lio̍h-á kì-chài Ji̍t-pún oē ê kin-té,iáu-kú hoān-nā só͘ ài kóng in-ê oē tú-tú bêng eng-kai tio̍h thiaⁿ in pún-sin só͘ kóng ê khiuⁿ-kháu, chiah ē chiàⁿ . Tuì siá tek-khak bē-chiàⁿ.
Taⁿ chiong Ji̍t-pún ê siàu-ba̍k ìn tī ē-té hō͘ lín o̍h. In Ji̍t-pún lâng bô hun-piat pat-im, kóng-oē pêⁿ-pêⁿ bô sím-mi̍h koân-kē. Kì in-ê oē bô lo̍h im-hō, chóng-sī m̄-thang lóng tha̍k chò thâu-im.
chi̍t ih-chi
nn̄g ni
saⁿ san
sì shi(á-sī, io)
gō͘ go
la̍k roku6
chit shih-chi
peh ha-chi
káu ku
cha̍p jiu
cha̍p-it jiu ih-chi
jī-cha̍p ni jiu
pah hia-ku
chheng sen
bān man
Chi̍t-kho͘ sī ih-chi ian. Chiam sī sen. In bo sǹg kak, chi̍t-kak sī cha̍p-chiam, chiū-sī jiu-sen, (tio̍h kóng jih-sen). Kho͘-poàⁿ sī ih-chi ian go-jiu-sen. Saⁿ kho͘ káu kak jī, sī san-ian ku-jiu-ni sen. Kî-û tio̍h chiàu án-ni kóng.
In kóng shi--ji kap lán ê si--jī chha-put-to, kóng-liáu lio̍h-lio̍h-á chhin-chhiūⁿ Choân-chiu khiuⁿ. In só͘ kóng To-siā, To-shia, chiū-sī chit-ê im. I-ê r--jī lán pe̍h-oē bô-jī thang siá.
漢羅（Ùi原文改寫）
日本話ê根底
1896.03 132卷 p.22-23
(余先生記--ê.)
咱屬 tī 台南教會ê兄弟姊妹濟濟個已經bat學白話字。Tī 日本國亦有人愛用這號ê字，總是in加用幾若個各樣ê字，就是：
z，是屬 tī s --字ê聲類。
d，是屬 tī t --字ê聲類。
f，是屬 tī h--，(ph-- )字ê聲類。
y，是屬 tī i-- 字ê聲類。
w，是屬 tī u--，o--字ê聲類。
r，唐人講這個 r--字親像l--字ê聲音，m̄-kú是大各樣。 Tī i--字ê頭前r--字ê音是若親像d--字ê款式。
日本人所用ê字是分別做兩類，就是：
I. 主音字(主＝主人)，－a, i ,u ,e ,o.
Chiah-ê字有續分別做短聲--ekap5長聲--ê:—--
a ， i ，u ，e ，o ，就是短聲--ê。
ā,ī ，ū ，ē ，ō ，就是長聲--ê。
有時 i--字kapu--字ê聲是不止輕到難titthang聽--ê,就是有人寫 î, û。
II.僕音字(僕=奴僕)
KG N M Y R W
SZTD ShJChJ TsDz
HBP F
今，beh記載日本人ê字母，－
Ji̍t-pún Lâng Ê Jī-bú
a i u e o
ka
ga ki
gi ku
gu ke
ge ko
go
sa
za shi
ji su
zu se
ze so
zo
ta
da chi
ji tsu
dzu te
de to
do
na ni nu ne no
ha
ba
pa hi
bi
pi fu
bu
pu he
be
pe ho
bo
po
ma mi mu me mo
ya i yu ye yo
ra ri ru re ro
wa i u ye wo
大家看頂面ê字母就知日本人鬥字有幾若--個無照次序ê體式：
s i 就是做 sh i
z i 就是做 j i
t i 就是做 ch i
d i 就是做 j i
t u 就是做 ts u
d u 就是做 dz u
Koh,
y i 變做 i
w i 變做 i
w u 變做 u
w e 變做 y e
iáu有一項著知，就是hit 個 h--字kap hit 個 f--字，日本人有掠做像一款，唐人亦是差不多親像án-ni。道台所管ê城號做 hú 抑是fú。
日本人有號in ê字母做「五十音」，人若算hiah-ê烏字實在有五十個。Hí 其餘ê字 in 無掠做各樣ê類，獨獨有分別in做choa̍h音--ê niā-tiāⁿ，所號ê名就是：
-
清-sū:就是hiah-ê烏字，若”ka”，hit 號。
-
濁(cho̍k)音：就是hí 其餘ê字，若”ga”，hit 號。
（濁音ê意思是濁濁，邪，無正，無清。）
Tī 頂面雖然有略仔記載日本話ê根底，iáu-kú凡若所ài講in ê話tú tú明應該著聽in本身所講ê腔口，才會正。Tuì寫的確bē正。
今將日本ê數目印佇下底予恁學。In日本人無分別八音,講話平平無啥物懸低。記in-ê話無落音號,總是毋通攏讀做頭音。
chi̍t ih-chi
nn̄g ni
saⁿ san
sì shi(á-sī, io)
gō͘ go
la̍k roku6
chit shih-chi
peh ha-chi
káu ku
cha̍p jiu
cha̍p-it jiu ih-chi
jī-cha̍p ni jiu
pah hia-ku
chheng sen
bān man
Chi̍t箍是ih-chi ian。Chiam是sen。In無算角,chi̍t角是十chiam,就是jiu-sen,(著講jih-sen)。箍半是ih-chi ian go-jiu-sen。三箍九角二,是san-ian ku-jiu-ni sen。其餘著照按呢講。
In講shi--字差不多，講了略略仔親像泉州腔。In所講多謝，To-shia，就是chit-ê音，I-ê r--字咱白話無字通寫。