利益青暝人
Lī-ek chhiⁿ-mî lâng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第126卷 |
| 日期 | 1895/9 |
| 頁數 | 83 |
白話字（原文數位化）
Lī-ek chhiⁿ-mî lâng
1895.09 126 koàn p.83-84
Khó͘ Bûn-gâm kì--ê.
(Chiap chêng-koàn tē 79 bīn.)
Tē-jī hāng, lūn choè kang . Goá siūⁿ ū kuí-nā hō ê chho͘-kang thang hō͘ chhiⁿ- mî lâng lâi choè . 1 . Chiū-sī liâu-kù ê kang. 2 . Chiū-sī cheng-bí . 3 . Phah soh-á. 4 . Chiū-sī khah khin-khoah--ê , chhin-chhiūⁿ o̍h chhiah-be̍h , á-sī chhiah bō-á . Chóng-sī tī chí sì hō ê kang , tāi-seng tek-khak tio̍h ū kàu-lāi ê lâng lâi siat, chiah oē choè-tit ; in-uī khah oē chīn-la̍t kà, ia̍h oē tām-po̍h ê thé-thiap ; kàu oē choè ta̍k-hō ê kang , chiū ta̍k- lâng oē thàn chîⁿ choè i ka-kī ê só͘-huì .
1.Lūn liâu-kù ê kang sǹg sī chho͘-tāng. Nā sī chhiⁿ-mî lâng kam-goān choè, ia̍h tio̍h ū ba̍k-kng--ê thang kap i khan, chi̍t lâng chi̍t-thâu ; khí-thâu kan-khó͘, m̄-kú nā kàu āu-lâi se̍k, chiū chi̍t- ji̍t oē thàn-tit pah-goā chîⁿ . Chóng--sī choè chit hō ê thâu-ke, pún-chîⁿ ia̍h tio̍h ū tit sì-gō͘ pah gûn, chiū kham-tit iông- ún kuí ê chhiⁿ-mî lâng choè kang ; nā beh iông-ún khah choē lâng ia̍h sī oē choè-tit, chóng-sī pún-chîⁿ ia̍h tio̍h khah choē , chiah ū kàu-gia̍h ê kang thang hō͘ in choè .
2 . Lūn cheng-bí. Lūn chit ê cheng- bí ê kang sǹg ia̍h sī put-chí ti̍t ê kang-hu; chhiⁿ-mî lâng nā kam-goān chhut i kha ê la̍t lâi cheng , chiū chi̍t-ji̍t ia̍h sī oē thàn-tit pah-goā chîⁿ , nā sī chit hō kang chiàu goá siūⁿ sī pí liâu-kù khah khoah, ia̍h sī khah choē thang thàn chia̍h: lâng nā kam-goān chīn inê la̍t, chiū choē-choē só͘-chāi oē thàn-chia̍h-tit . Chhin-chhiūⁿ hiān-kim goán Ē-mn̂g ū kuí-nā keng ê bí-tiàm, sī kàu-hoē ê hiaⁿ-tī só͘ khui-ê . Nā siat-sú ū hit-hō ê chhiⁿ-mî lâng kam-goān cheng-bí , goá phah-sǹg chit keng bí-tiàm oē iông-ún- tit kuí-ê chhiⁿ-mî lâng . Phì-jū chi̍t-tiuⁿ tuì , pêng-siông sī nn̄g ê lâng teh cheng , gō͘-tiuⁿ chiū tio̍h cha̍p lâng ; taⁿ nā beh oāⁿ chhiⁿ-mî lâng , chiū cha̍p-ê oē ēng- tit chhit-ê chhiⁿ-mî lâng , in-uī boē lóng ēng-tit , sī ū-ê tio̍h ū khoàⁿ-kìⁿ chiah oē choè-tit . Siat-sú nā bô , chiū tī kàu-goā ê tiong-kan ia̍h oē choè-tit , in-uī ū kut- la̍t cheng , bô sǹg-hēng hō͘ lâng khah ū phiⁿ , chiū ū lâng beh chhiàⁿ . Siat-sú kong-hoē nā oē siat chi̍t toā keng chhin-chhiūⁿ “ Toā-chhiúⁿ “ sī oē lī-ek lâng chin choē . Lūn chit hō bí-tiàm ê pún-chîⁿ , oē toā ia̍h oē soè ; chì choē-ê kuí-nā chheng kho͘, chì chió-ê chi̍t pah-goā gûn chiū kàu-gia̍h choè thâu-ke .
- Chiū-sī phah soh-á , lūn chit ê thâu-lō͘, khiok ia̍h oē thàn choè ka-kī ê só͘-huì , nā sī khah bô khui-khoah , m̄-kú chhú i khah khin-khó , put-kò nā sái chē- teh ēng chhiú lâi chhia , ia̍h ba̍k-kng--ê lâi phah chiū oē choè-tit, nā oē chi̍t-ji̍t oē thàn-tit chhit-poeh-cha̍p chîⁿ. Chóng-sī thàn-chió, chiū pún ia̍h chió , téng- chió sì-gō͘ cha̍p gûn chiū oē choè-tit thâu-ke .
4 .Chiū-sī o̍h chhiah-be̍h kap chhiah bō-á. Chit hō ê kang sǹg tē-it khin-khó , chiū nā toā lâng soè-kiáⁿ hū-jîn-lâng lóng oē choè-tit , chóng-sī ū khah tîⁿ-kang, ia̍h khah bî-boa̍t , ia̍h khah oh-o̍h, put-kò sī chhú i khah séng pún, ia̍h oē ka-kī chū-chú-tit , tiàm ka-kī ê chhù ia̍h oē choè-tit . Nā beh siat “ chhiúⁿ “ ia̍h oē choè-tit , chi̍t lâng khó-í koán-tit kuí- cha̍p lâng ê choè kang . Chóng-sī kàu oē choè chit hō kang, chi̍t-ji̍t sī oē thàn-tit sì-gō͘ cha̍p chîⁿ nā-tiāⁿ . Nā beh ēng chit hō ê kang , tāi-seng tek-khak tio̍h ū kuí-lâng seng-kà seng-o̍h, chhì-khoàⁿ oē o̍h-tit boē ; āu-lâi chiū thang kú-hêng.
Koh chi̍t-hāng ê si̍t-sū, sī í-keng ū lâng le̍k-kè--ê; chá Chiong-chiu ū chi̍t-ê hiaⁿ-tī chhiⁿ-mî, ta̍k-ji̍t i sī teh boē tām-po̍h ê lêng-seng-mi̍h, chiū-sī choá-nî, hong-lô͘-sìⁿ, sàu-chhiú, ke-mo͘-chhéng, chiah-ê ka-lāi pêng-siông ēng ê mi̍h, téng-téng. Chi̍t-ji̍t oē thàn-tit chhit, peh-cha̍p chîⁿ, án-ni kàu-gia̍h choè chi̍t-lâng ê só͘-huì, iā koh oē lī-ek pa̍t-lâng.
iū-koh chi̍t hāng sī hiān-kim ê tāi- chì ; tī Sin-koe-á ū chi̍t-ê hiaⁿ-tī chhiⁿ- mî , ū teh boâ ka-to, ta̍k-ji̍t oē thàn-tit pah-goā chîⁿ , sī in-uī i put-chí gâu boâ . Lūn i-ê gâu boâ m̄-sī tuì chhiⁿ-mî liáu chiah o̍h boâ-ê, sī i pún bē chhiⁿ-mî ê sî chiū teh boâ, só͘-í kàu chit-tia̍p ia̍h sī choè chit hō ê kang; i ta̍k-ji̍t chhut- mn̂g lóng bián hō͘ lâng khan, ia̍h koh oē taⁿ-tàⁿ ; sī choè put-chí jia̍t-sim ê hiaⁿ-tī , siông-siông tī boâ ka-to ê sî , teh pò- iông tō-lí .
án-ni goá chiong só͘ khoàⁿ-kìⁿ--ê lâi kì ; kî-tiong lóng sī ín-kó͘ pí-kim ê si̍t-sū ; ǹg-bāng lia̍t-uī sian-siⁿ chhâi-chiàⁿ. Sī sim só͘ goān.
[Chit phiⁿ lūn taⁿ ìn bêng-pe̍k lah].
漢羅（Ùi原文改寫）
利益青暝人
1895.09 126卷 p.83-84
Khó͘ Bûn-gâm記--ê.
(接前卷第79面。)
第2項，論做工。我想有幾若號ê 粗工thang hō͘ 青瞑人來做。1﹑就是撩鋸 ê工。2﹑就是舂米。3﹑扑索仔。4﹑就是較輕闊--ê,親像學刺襪，抑是刺帽仔。總--是tī 這4號ê 工，第先的確著有教內 ê 人來設，才會做--tit；因為較會盡力教，亦會淡薄 ê 體貼；教會做逐號ê 工，就逐人會趁錢做伊家己 ê 所費。
1﹑論撩鋸 ê 工算是粗重。若是青瞑人甘願做，亦著有目光--ê thang佮伊牽，一人一頭；起頭艱苦，m̄-kú 若到後來熟，就一日會趁得百外錢。總--是做這號ê 頭家，本錢亦著有得4、500銀，就堪得容允幾個青瞑人做工；若beh 容允較濟人亦是會做--tit，總--是本錢亦著較濟，chiah有夠額 ê 工thang hō͘ in 做。
2﹑論舂米。論這個舂米 ê 工算亦是不止值 ê 工夫；青瞑人若甘願出伊腳 ê 力來舂，就一日亦是會趁得百外錢，若是這號工照我想是比撩鋸較闊，亦是較濟thang趁食：人若甘願盡 in ê 力，就濟濟所在會趁食--tit。親像現今阮廈門有幾若間 ê 米店，是教會 ê 兄弟所開--ê。若設使有hit號 ê青瞑人甘願舂米，我扑算這間米店會容允tit幾個青瞑人。譬喻一張碓 ，平常是兩個人 teh 舂，5張就著10 人；今若 beh換青瞑人，就10 個會用tit 7個青瞑人，因為bē攏用--tit，是有ê 著有看見才會做--tit。設使若無，就tī 教外ê 中間亦會做--tit，因為有骨力舂，無算hēng hō͘ 人較有偏，就有人 beh 倩。設使公會若會設一大間親像「大廠」是會利益人真濟。論這號米店 ê 本錢，會大亦會細；至濟--ê 幾若千箍，至少--ê 100外銀就夠額做頭家。
3﹑就是拍索仔。論這個頭路，卻亦會趁做家己 ê 所費，若是較無開闊，m̄-kú取伊較輕可，不過若使坐teh 用手來chhia，亦目光--ê來扑就會做--tit，若會一日會趁得7、80錢。總--是趁少，就本亦少，頂少4、50銀就會做得頭家。
4﹑就是學刺襪佮刺帽仔。這號ê 工算第一輕可，就若大人、細子、婦人人攏會做--tit，總--是有較纏工，亦較微末，亦較oh學，不過是取伊較省本，亦會家己自主--tit，tiàm 家己 ê 厝亦會做--tit。若 beh 設「廠」亦會做--tit，一人可以管得幾十人 ê 做工。總--是到會做這號工，一日是會趁得4、50錢nā-tiāⁿ。若 beh用這號ê 工，第先的確著有幾人先教先學，試看會學--tit boē;後來就thang舉行。
Koh 1項 ê 實事，是已經有人歷過--ê;早漳州有一個兄弟青瞑，逐日伊是teh賣淡薄 ê 零星物，就是紙泥、風爐扇、掃帚、雞毛chhéng,chiah-ê 家內平常用 ê 物，云云。1日會趁得7、80錢，án--ni 夠額做1人 ê 所費，亦koh會利益別人。
又koh 1項是現今 ê 事誌；tī 新街仔有1個兄弟青瞑，有 teh 磨鉸刀，逐日會趁得百外錢，是因為伊不止gâu 磨。論伊--ê gâu 磨m̄是tuì 青瞑了才學磨--ê,是伊本boē青瞑 ê 時就teh 磨，所以到chit-tia̍p亦是做這號ê 工；伊逐日出門攏免 hō͘ 人牽，亦koh會擔擔；是做不止熱心 ê 兄弟，常常 tī 磨鉸刀 ê時，teh 播揚道理。
án-ni 我將所看見--ê來記；其中攏是引古比今 ê 實事；向望列位先生裁正。是心所願。
[Chit篇論今印明白lah]。