論利益青暝人
Lūn lī-ek chhiⁿ-mî lâng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 台南府城教會報 |
| 卷期 | 第124卷 |
| 日期 | 1895/7 |
| 頁數 | 60 |
白話字（原文數位化）
Lūn lī-ek chhiⁿ-mî lâng
1895.07 124 koàn p.60
【Kū-nî Kam Bo̍k-su ū chhut “Lī-ek chhiⁿ-mî- lâng “ ê kò-pe̍h. Taⁿ ū chhú nn̄g phiⁿ thâu-miâ . Hiān-chāi chi̍t phiⁿ ìn tī Sèng-hoē-pò ; koh chi̍t phiⁿ ìn tī chit ē-té.】
Lūn kàu-goā ê chhiⁿ-mî lâng . Chiàu goá só͘ chhâ-mn̄g goán Ē-mn̂g ê chhiⁿ- mî lâng kiōng ū 300 goā lâng; tuì cháiⁿ- iūⁿ oē chai ? Sī ū chhâ-mn̄g hiah-ê khoàⁿ- miâ ê chhiⁿ-mî lâng, chiàu in kóng sī ū pah sì gō͘ ê, teh khoàⁿ-miā ; koh ū mn̄g hiah-ê teh choè khit-chia̍h --ê, kóng ū gō͘ la̍k cha̍p lâng , kî-tiong ū chi̍t-poàⁿ sī hū-jîn-lâng. Koh ū jîn-ke ê chhiⁿ-mî lâng , bô teh khoàⁿ-miā , ia̍h bô choè khit-chia̍h ê , tāi-iok káⁿ ia̍h ū chiâⁿ pah goā lâng, chiū án-ni thang chai káⁿ ū 300 goā ê chhiⁿ-mî lâng .
Lūn só͘ choè ê thâu-lō͘ . Chiàu goá khoàⁿ sī chhin-chhiūⁿ ū hun choè saⁿ sì téng-hō ê lō͘ ; thâu chi̍t-téng sī khoàⁿ-miā--ê, tē-jī téng sī choè cháu-chhiùⁿ kap khit-chia̍h; tē-saⁿ téng sī choè kang kap choè seng-lí--ê ; tē-sì téng sī chē-teh chia̍h sí bí --ê; án-ni tāi-iok ū chi̍t sì téng-hō ê chhiⁿ-mî lâng .
Taⁿ chí sì téng-hō ê kan-kí thâu-lō͘ , khiok m̄-sī ū lâng kā in hun-hat ê , sī chiàu hiah-ê chhiⁿ-mî lâng só͘ oē choè ê lâi kiâⁿ . Chhin-chhiūⁿ thâu chi̍t-téng sī khoàⁿ-miā; lūn chit-ê khoàⁿ-miā-ê khiok tio̍h ū tām-po̍h ê kháu-châi , koh ia̍h tio̍h ū kì-sìⁿ, chiah oē o̍h-tit; in-uī chit-ê kan-kí sǹg-sī in chhiⁿ-mî lâng tē-it hó thàn ê thâu-lō͘. Lâng nā oē o̍h khoàⁿ- miā tit, chiū chi̍t-ji̍t oē thàn tit kuí-nā pah chîⁿ, ū sî chiâⁿ kho͘ gûn ia̍h káⁿ thàn , chì chió ia̍h ū pah-goā chîⁿ .
Tē-jī téng sī cháu-chhiùⁿ kap choè khit-chia̍h. Chit-hō cháu-chhiùⁿ ê kan- kí khiok ia̍h sī ū thàn-chîⁿ ê thâu-lō͘ ; put-lūn sī ta-po͘ á-sī cha-bó͘, to͘ lóng oē o̍h-tit . Chhin-chhiūⁿ goán Ē-mn̂g ê pháiⁿ hong-sio̍k , kìⁿ-nā ū chhiⁿ-mî ê cha-bó͘ gín-ná , ū-ê hō͘ khit-chia̍h boé khì kà chhiùⁿ khek ; kà nā oē chhiùⁿ khek koh hó siaⁿ, chiū chi̍t ê-hng oē thàn-tit sì-gō͘ pah chîⁿ; sī pí hiah-ê chhiⁿ-mî ta-po͘ lâng khah sî-kiâⁿ, in-uī sī pháiⁿ hong- sio̍k ê iân-kò͘. Lâng khah tuì-tiōng hiah- ê siâ-îm hì-hiok ê tāi-chì , cha-bó͘ gín-ná lâi chhiùⁿ hit-hō ê siaⁿ , khah ha̍p lâng ê su-io̍k , só͘-í in oē put-chí thàn chîⁿ .
Siat-sú nā boē o̍h-tit chit-ê chhiùⁿ khek ê thâu-lō͘ , chiū o̍h kiò-koe kiò-lō͘ ; á-sī sì-koè kā lâng kiû-khit . Nā oē kut- la̍t kiò , kut-la̍t thó , chiū chi̍t-ji̍t ia̍h oē thó-tit pah-goā chîⁿ , chì-chió ia̍h ū kuí- cha̍p chîⁿ .
Tē-saⁿ téng sī choè seng-lí kap choè kang --ê . Goá khoàⁿ tī goán Ē-mn̂g ê koe-lō͘ ū chi̍t-ê chhiⁿ-mî lâng, i ta̍k ji̍t teh boē mi̍h; só͘ boē ê chiū-sī lo̍k-kha-seng , ( ū lâng kiò choè thô͘-tāu ), ū sî sī boē bé-khí-tāu , ū-sî boē sio hu-lin-tāu, ū-sî boē ah-nn̄g kap chhài-pó͘; chi̍t-ji̍t ū-sî oē thàn-tit chi̍t-pah goā chîⁿ ; chóng--sī tio̍h ū chi̍t-ê gín-á khan i . Nā-sī choè kang--ê khah bô hiah ū thàn chîⁿ, goá bat thiaⁿ-kìⁿ chhiⁿ-mî lâng teh so chîⁿ- kǹg , kap so chuí-hun choá-lián , chi̍t-ji̍t oē thàn-tit sì-gō͘ cha̍p chîⁿ nā-tiāⁿ ; khah boē choè ê thàn chiah ū jī-saⁿ cha̍p chîⁿ nā-tiāⁿ .
Tē-sì téng sī tiāⁿ-tiāⁿ chē-teh chia̍h sí bí ê . Chóng-sī chit hō ê chhiⁿ-mî lâng , khah siông sī ke-sū iáu hó , ū-ê sī pē- kong ū ke-hé tì-ìm i ; só͘-í chiah bián chhut lâi kiâⁿ chiah-ê lō͘-kèng. Ū-ê sī ài chiàu-kò͘ miâ-siaⁿ , kam-goān hō͘ i kan- khó͘ ; ū-ê ia̍h sī in-uī beh o̍h khoàⁿ-miā boē-lâi , choè khit-chia̍h kiàn-siàu , choè seng-lí m̄-chai-iáⁿ , choè kang bô la̍t, só͘-í ko͘-put-chiong tio̍h chē-teh chia̍h sí bí .
Lūn chêng-hêng . Lán khoàⁿ chhiⁿ-mî lâng ê chêng-hêng si̍t-chāi chhiⁿ-chhám, chhin-chhiūⁿ kiâⁿ-choè á-sī lâi-óng to͘ boē pí-tit ba̍k-kng ê khoài-piān; koh chi̍t-sì-lâng kiám khoàⁿ joā-choē kong-kéng, chiū i-ê kan-khó͘ ê chêng-hêng thang chai.
(āu-koàn beh chiap ìn)
漢羅（Ùi原文改寫）
論利益青暝人
1895.07 124卷 p.60
【舊年甘牧師有出〈利益青瞑人ê告白〉。今有取兩篇頭名。現在一篇印tī 《聖會報》；koh 一篇印tī 這下底。】
論教外 ê 青瞑人。照我所查問阮廈門 ê 青瞑人共有300 外人；tuì 怎樣會知？是有查問 hiah-ê 看命 ê 青瞑人，照 in 講是有百4、5個teh 看命；koh有問hiah-ê teh 做乞食--ê,講有5、60人，其中有一半是婦人人。Koh 有人家 ê 青瞑人，無 teh 看命，亦無做乞食--ê,大約敢亦有成百外人，就án-ni thang知敢有300 外個青瞑人。
論所做 ê 頭路。照我看是親像有分做3、4等號ê 路；頭1等是看命--ê,第2等是做走唱佮乞食；第3等是做工佮做生理--ê;第4等是坐teh食死米--ê;án-ni 大約有這4等號ê 青瞑人。
今這4等號ê kan-kí頭路，卻 m̄是有人kā in 分轄--ê,是照 hiah-ê 青瞑人所會做--ê來行。親像頭1等是看命；論這個看命--ê 卻著有淡薄 ê 口才，koh亦著有記性，才會學得；因為這個kan-kí算是 in 青瞑人第1好趁 ê 頭路。人若會學看命--tit，就一日會趁得幾若百錢，有時成箍銀亦敢趁，至少亦有百外錢。
第2等是走唱佮做乞食。這號走唱--ê kan-kí卻亦是有趁錢 ê 頭路；不論是查甫抑是查某，都攏會學--tit。親像阮廈門 ê歹風俗，見若有青瞑ê 查某囡仔，有ê hō͘ 乞食買去教唱曲；教若會唱曲 koh好聲，就一e昏會趁得4、500錢；是比hiah-ê 青瞑查甫人較時行，因為是歹風俗 ê 緣故。人較tuì 重 hiah-ê 邪淫戲謔 ê 事誌，查某囡仔來唱hit號 ê 聲，較合人 ê私慾，所以in會不止趁錢。
設使若bē學得這個唱曲ê 頭路，就學叫街叫路；抑是四界 kā 人求乞。若會骨力叫、骨力討，就一日亦會討得百外錢，至少亦有幾十錢。
第3等是做生理佮做工--ê。我看tī 阮廈門 ê 街路有一個青瞑人，伊逐日 teh賣物；所賣--ê 就是落腳生，（有人叫做塗豆），有時是賣馬齒豆，有時賣燒hu-lin豆，有時賣鴨卵佮菜脯；一日有時會趁得一百外錢；總--是著有一個囡仔牽伊。若是做工--ê 較無hiah有趁錢，我bat 聽見青瞑人 teh 搓錢貫，佮搓水分紙撚，一日會趁得四、五十錢nā-tiāⁿ；較boē做--ê ，趁才有二、三十錢nā-tiāⁿ。
第4等是定定坐teh 食死米--ê。總--是這號ê 青瞑人，較常是家事iáu好，有ê 是父公有家伙致蔭伊；所以才免出來行 chiah-ê 路徑。有ê 是ài 照顧名聲，甘願hō͘伊艱苦；有ê 亦是因為 beh學看命boē來，做乞食見笑，做生理 m̄知影，做工無力，所以姑不chiong著坐teh 食死米。
論情形。咱看青瞑人 ê 情形實在淒慘，親像行做抑是來往都bē比得目光 ê 快便；koh一世人減看偌濟光景，就伊 ê 艱苦 ê 情形thang知。
(後卷beh接印)