Chū-sin put-lêng pó

文獻資訊

項目 資料
作者 Lô͘ Lé-tì Lô͘ Lé-tì
卷期 臺灣府城教會報
卷期 第78卷
日期 1891/11
頁數 76

白話字(原文數位化)

Chū-sin put-lêng pó

1891.11 TĒ CHHIT-CHA̍P-PEH TIUN p.76-79

(Lâm-á-kheⁿ, Gô͘ Lé-tì kì--ê.)

Taⁿ goá chiong chit-ê tāi-chì hō͘ lín chai, chiū-sī Hōng-soaⁿ-koān sio̍k ê Koan-im-lí ū chi̍t chng miâ-kiò Khêng-á-nâ, hia ê lâng hō͘ Mô͘-kuí khó͘-chhó͘ kàu-ke̍k, kah in saⁿ-nî tio̍h chò chi̍t-pái it-tiâu-chiò. Só͘-í in kiàn tú-tio̍h toā-kho-nî chiū chò chiò; kin-nî í-keng lūn-goe̍h chiū-sī toā-kho-nî, in chiū kng pu̍t lâi khoàⁿ ji̍t, kā in tēng pún-nî 11 goe̍h 13 ji̍t khí-kó͘, cha̍p-sì ê-hng ji̍p-chiò.

Kàu-sî in chiū khì tah chi̍t chō toâⁿ tī chhân-ni̍h, hun lāi-goā toâⁿ, ia̍h hun tang-sai toâⁿ, ia̍h khì chhiáⁿ sai-kong-thâu sèⁿ Lîm miâ Gōng-hoàn, i toà tī oān-châu-tiong; ia̍h kap sì-ê sai-kong-kha chham phah lô-kó͘ kho̍k-khiang ê lâng. In kàu, chiū pâi-toâⁿ khí-kó͘ tiàu chhak, goā-toâⁿ tiàu saⁿ pak, sī Sam-kài sîn-siōng ê chhak. Lāi-toâⁿ tiàu gō͘ pak, sī Sam-chheng kap Gio̍k-hông, Chí-bî. ia̍h tī tang-sai toâⁿ tiàu la̍k pak ê Si̍p-jī-bûn-jîn kap chèng sîn-bêng ê siōng.

Hit-sî, hiah-ê thâu-ke, lô͘-chú kap chèng peh-sèⁿ chiū hoaⁿ-hí pī-pān toā-kî, niû-soàⁿ, lô-kó͘, kó͘-chhoe, toā-kiō lāu-lāu jia̍t-jia̍t, chò-hoé khì Kang-soaⁿ-giâm chhiáⁿ Pu̍t-chó͘, soà chhiáⁿ in pún-chng kuí-nā sian ê pu̍t, lóng chhāi tī toâⁿ-ni̍h, ì-sù sī oá-khò chiah-ê chò chō-chú, ǹg-bāng thè in chiūⁿ-thiⁿ hun-sò͘ tī Gio̍k-hông. In ia̍h khì chioh 10-goā ki táu-teng pâi tī toâⁿ-ni̍h, táu-teng tio̍h té bí tīⁿ-tīⁿ, bí ê téng-bīn hē teng-hoé-choáⁿ chi̍t-tè, koh thîn-iû moá-moá, teng-sim 12 tiâu, mê-ji̍t tiám-hoé m̄-káⁿ hō͘ i hoa--khì, án-ni sī hō-chò cheng-sîn-hoé. Koh tī toâⁿ-ni̍h ū Koan-im-soaⁿ chi̍t-chō, sī ēng choá kô͘--ê, soaⁿ-téng chē-chē sian ê choá-pu̍t; chiah-ê pu̍t chāi-chá chin lī-hāi, chin pún-sū ê iau-koài, in-uī in ê koân-lêng khah-su Koan-im, só͘-í chiàⁿ hō͘ i siu chiūⁿ soaⁿ lâi chò chhiú-ē. Toâⁿ-chêng ê siang-pêng-piⁿ ia̍h ū nn̄g-sian choá-pu̍t, chi̍t-sian Soaⁿ-sîn khiâ chhiⁿ-sai, chi̍t-sian Thó͘-tī khiâ n̂g-hó͘; toâⁿ ê bīn-chêng ū khiā nn̄g-ki teng-ko, teng-ko ê poàⁿ-tō͘ ū luī n̂g-kî chi̍t-ki, siá sì toā-jī ‘KÎ-KIÛ-PÊNG-AN’.

Taⁿ in pān chiah-ê mi̍h lóng chiâu-pī, sai-kong chiū khí-kó͘ chhiáⁿ sîn lâi chāi toâⁿ, hiah-ê phah-kho̍k-khiang--ê kap kó͘-chhoe chiū chê-tân teh hô, sai-kong chiah tha̍k-keng liām-chhàm.

Kàu 14 ē-tàu, chiūⁿ-chō chìn-pió, ì-sù sī chiūⁿ-thiⁿ khì thè peh-sìⁿ kiû pêng-an. Liáu-āu tuì chō-téng lo̍h-lâi toâⁿ-lāi, tāi-ke teh thǹg i-ho̍k, ū-ê thǹg iáu-boē liáu, hut-jiân tī pu̍t ê ka-chiah-āu hoé-to̍h chin iām. Tuì án-ni lāi-goā-toâⁿ tang-sai-toâⁿ hiah-ê pu̍t, bô lūn sī Sam-chheng, Gio̍k-hông, Chí-bî, Sam-kài, Si̍p-jī-bûn-jîn, Má-chó͘, Koan-im, Soaⁿ-sîn, Thó͘-tī kap hiah-ê choá-kô͘--ê, chhâ-khek--ê, thô͘-sio--ê toā-sió ê pu̍t, í-ki̍p táu-teng, sai-kong ê kàng-i, láng-tàⁿ kap lóng-chóng ê mi̍h-kiāⁿ it-chīn hō͘ hoé sio-sio--khì. Liân lâi hia chò seng-lí--ê kap lâi khoàⁿ chò chiò ê lâng, in ê mi̍h-kiāⁿ ia̍h chē-chē hoà-hoé--khì.

Hit-sî ta̍k-lâng chhin-chhiūⁿ gōng-gōng ê khoán-sit, só͘-í toâⁿ-lāi ê pu̍t í-ki̍p ta̍k-lâng ê mi̍h, lóng bē-hiáu-tit chhiúⁿ-chhut--lâi, ia̍h m̄-chai-thang soà toà chhut--lâi, chiū kì-chāi i sio kàu chīn.

Chit-hō hoé sǹg sī kî-koài hoé, ia̍h sī hó-táⁿ hoé, chiàⁿ káⁿ lâi sio hiah-ê Sam-kàu ê sian-thâu kap Gio̍k-hông-tāi-tè, Chí-bî-tāi-tè, Sam-koan-tāi-tè, Si̍p-jī-bûn-jîn, í-ki̍p Koan-im, Má-chó͘, Soaⁿ-sîn, Thó͘-tī, chham chèng sîn-bêng lóng it-chīn sio kàu pìⁿ chò hoé-hu.

Lūn Sam-chheng, nā chiàu Hong-sîn-chheh kóng, in ê koân-lêng chin chē, chò sian--ê lóng tio̍h pài in chò su-hū, ta̍k-hāng lóng tio̍h chhéng-kàu in, ia̍h ta̍k-hāng logn2 hâng-ho̍k in, in-uī in ū chē-chē hāng ê pó-poè, ē chè-ap in hiah-ê sian-ka lóng-chóng ê tāi-chì. Sam-chheng ia̍h-sī sam-kàu só͘ hâng-ho̍k ê kàu-chú, in 3-ê lóng ē kiâⁿ sîn-chek, ē hoan-thian ho̍k-tē, ē kiâⁿ-hûn kàng-bū, tû-chai tī-koài, piàn sí chò oa̍h, ho͘-hong hoān-ú, chhian-piàn bān-hoà, ia̍h ē khut-chí chhui-sǹg kàu kuí chheng nî-āu ê ê tāi-chì.

Lūn Koan-im, nā-chiàu Se-iû-kì kì-kóng, tō, sek lióng-kàu iah7-oē siu-iau lia̍h-koài, î-san tó-hái, piàn-hoà bû-khêng, kiù-khó͘ kiù-lān, tû-chai kái-e̍k, pó-hō͘ bān-bîn hù-kuì pêng-an.

Lūn si̍p-jī bûn-jîn, chiàu Hong-sîn-chheh kóng, in choân-choân sī toā-pún-sū, toā-koân-lêng ê toā-sian, iû-goân oē thêng-hûn káng-bū, ho͘-hong hoān-ú, poe-thiⁿ tūn-toē, piàn bô choè ū, piàn ū choè bô, kiāⁿ-kiāⁿ bô m̄-oē.

Taⁿ só͘ kóng hiah ê Sam-chheng, si̍p-jī bûn-jîn, Koan-im í-ki̍p Gio̍k-hông-tāi-tē, chiū-sī in sam-kàu-it-toā tuì-tiōng--ê, bô-lūn thiⁿ-téng ê chèng-sian, toē-hā ê peh-sìⁿ phah-sǹg in lóng oē chín-kiù pó-hō͘ i.

Hiah-ê chheh kap sam-kàu só͘ kóng, nā kó-jiân ū hiah toā ê koân-lêng, kin-ná-ji̍t chiū bián tit lóng hō͘ hé sio-kàu bô-sin-si.

Taⁿ khoàⁿ chit-hō sū thang chai chin-chiàⁿ bô chi̍t-sian ū koân-lêng, iā bô oē pó-hō͘ lâng, in lóng bē pó-hō͘ ka-kī, cháiⁿ-iūⁿ oē pó-hō͘ peh-sìⁿ? In kóng, oē kiù in ê toē-chú thoat-lī khó͘-lān, cháiⁿ-iūⁿ ka-kī ji̍p khó͘-lān? In kóng, oē tû peh-sìⁿ ê chai-e̍k, cháiⁿ-iūⁿ ka-kī tng chai-e̍k? Nā kóng, in ē hoan-thian ho̍k-toē, cháiⁿ-iūⁿ bē oē hoán-toâⁿ soá-uī? Nā kóng, in oē ho͘-hong hoān-ú, cháiⁿ-iūⁿ bē oē piàn hō͘ lâi ak-hé? Nā kóng, in oē piàn sí choè oa̍h, cháiⁿ-iūⁿ ka-kī piàn-choè hé-hu? Nā kóng, in oē chhian-piàn bān-haò, cháiⁿ-iūⁿ hit chi̍t-tiám-á ê hé, bē oē piàn hō͘ i hoa? Nā kóng, in oē khut-chí thui-sǹg, chai kàu kuí-chheng-nî boē lâi ê tāi-chì, cháiⁿ-iūⁿ bē oē chai tiap-á ê sū?

Tuì án-ni siūⁿ in hiah ê bu̍t bē-oē pó-niá ka-kī, si̍t-chāi bē-oē--lah. Koh m̄-bián kóng in lóng-chóng ū koân-lêng, in-uī nā ū chi̍t-sian lio̍h-lio̍h-á ū chi̍t-tiám-á ê koân-lêng, chiū tek-khak bô tû-tio̍h chit-hō ê chai-lān kàu hiah siong-tiōng. In chin-chiàⁿ sī chhâ chha̍k--ê, sī choá oē ê, choá kô͘ ê, put-kò lâng lām-sám chheng-choè hit-ê thé, hit-ê siōng nā-tiāⁿ. Pó-lô kóng: “Bô ū sîn tiàm tī gó͘-siōng.” Lâng khoàⁿ ū choē-choē chú, kî-si̍t ū chi̍t-ê Pē Siōng-tè nā-tiāⁿ; bān-hāng mi̍h pún tī i, chèng-lâng kui tī i. To̍k-to̍k ū chi̍t-ê Chú Iâ-so͘ Ki-tok nā-tiāⁿ, bān-mi̍h siū i chhòng-chō, lán iā-sī oá-khò i lâi tit-kiù. Chèng-lâng boē bat chit-ê tō-lí, kàu taⁿ choē-choē lâng iáu-kú lia̍h gó͘-siōng choè chú.

Lūn Khêng-á-nâ tû-tio̍h chi̍t-ê tāi-chì, tio̍h liáu-gûn kuí-nā-pah kho͘, m̄-nā choè-chioh só͘ khai ê, koh tio̍h poê hō͘ hé sio-khì ê mi̍h-kiāⁿ. (1) tio̍h poê sai-kong-thâu ê mi̍h-kiāⁿ, nā liōng-chêng chha-put-to tio̍h gō͘, la̍k-cha̍p kho͘ chiàⁿ ū-kàu. (2) tio̍h poê hiah ê táu-teng, iok-liōng pah-goā-kho͘. (3) tio̍h poê sîn-siōng, chiū-sī koh khì chhiàⁿ lâng khek nn̄g-sian ê bu̍t. (4) tio̍h koh khai-kong kè-hé, ēng kó͘-chhe lô-kó͘ sàng chi̍t-sian Koan-im khì hâiⁿ Kong-san-iâm. (5) tio̍h sàng chi̍t-sian Má-chó͘ khì Kak-siù. Nā-sī tio̍h koh khai joā-choē gûn iáu-boē chai. Chit nn̄g-sian ê bu̍t, chāi lâm-lō͘ it-piàn sī tē-it siàⁿ ê, in-uī moé-nî lâi-kàu in ê biō sio-kim, hiah ê lâng-gia̍h put-chí kuí-nā bān, lóng sī beh ǹg-bāng hō͘ in pó-pì lâi pêng-an.

Tuì téng-bīn só͘ kì thang siūⁿ, lâng nā ài tit-tio̍h pêng-an, si̍t-chāi tio̍h chai-choē hoán-hoé, oá-khò Kiù-chú ê kong-lô, ēng chhám-chhè ê sim kiû Siōng-tè sià-choē, chiah oē pêng-an; siat-sú lâng nā iû-goân oá-khò Mô͘-kuí ēng choè-chioh beh kiû pêng-an, sī hoán-tńg tek-choē Siōng-tè, tek-khak ū chai-hō.

Khoàⁿ sè-kan ū choè-chioh, sī chhin-chhiūⁿ choè-hì, chhin-chhiūⁿ chhit-thô, chhin-chhiūⁿ chhiùⁿ-khek niā-tiāⁿ; m̄-si chai choē, m̄-sī hoán-hoé, m̄-sī chhiⁿ-chhám, m̄-sī sêng-si̍t kiû Siōng-tè, che thái-thó oē tit-tiho8 pêng-an.

Goá siá chiah ê put-kò hō͘ lâng chai lán thàn tō-lí--ê chin-chiàⁿ ū hok-khì, ū tit-tio̍h bān-hok-khì ê kiù-chú thang oá-khò, tit-tio̍h bān-koân-lêng ê Siōng-tè thang ho̍k-sū. I oē pó-hō͘ ka-kī, iā oē pó-hō͘ lán, m̄-sī chhin-chhiūⁿ hiah ê gó͘-siōng ê mâu-tún, bē-oē pó-hō͘ pa̍t-lâng, iā bē-oē pó-hō͘ ka-kī.

漢羅(Ùi原文改寫)

自身不能保

1891.11 第七十八張 p.76-79

(楠仔坑,Gô͘ Lé-tì記--ê.)

今我將這個代誌hō͘ lín知,就是鳳山縣屬ê觀音里有一庄名叫瓊仔林,hia ê人hō͘魔鬼苦楚到極,kah in三年著做一擺一條醮。所以in kiàn tú著大孤年就做醮;今年已經閏月就是大孤年,in就扛佛來看日,kā in定本年11月13日起鼓,十四ê昏入醮。

到時in就去搭一座壇tī田裡,分內外壇,亦分東西壇,亦去請司公頭姓林名憨幻,伊toà tī oān-châu-tiong,亦 kap 4個司公腳chham 扑鑼鼓kho̍k 鏗ê人。In到,就排壇起鼓吊chhak,外壇吊3幅,是三界神像ê chhak。內壇吊5幅,是三清kap玉皇,紫微。亦tī東西壇吊六幅ê十字文人及眾神明ê像。

Hit時,hiah-ê頭家、爐主及眾百姓就歡喜備辦大旗、涼傘、鑼鼓、鼓吹、大轎鬧鬧熱熱,做伙去Kang-soaⁿ-giâm請佛祖,續請in本庄幾若仙ê佛,攏chhāi tī壇裡,意思是倚靠chiah-ê做座主,向望替in上天分訴tī玉皇。In亦去借10外支斗燈排tī壇裡,斗燈著té米tiⁿ-tiⁿ,米ê頂面下燈火choán一塊,koh斟油滿滿,燈心12條,暝日點火m̄ 敢hō͘伊hoa--去,án-ni是號做精神火。Koh tī壇裡有觀音山一座,是用紙糊--ê,山頂濟濟仙ê紙佛,chiah-ê佛在早真厲害,真本事ê妖怪,因為in ê權能較輸觀音,所以chiàⁿ hō͘伊收上山來做手下。壇前ê雙爿邊亦有兩仙紙佛,一仙山神騎青獅,一仙土地騎黃虎;壇ê面前有企兩枝燈ko,燈ko ê半肚有luī黃旗一枝,寫四大字「祈求平安」。

今in辦 chiah-ê物攏齊備,司公就起鼓請神來在壇,hiah-ê 扑kho̍k-khiang--ê kap 鼓吹就chê壇teh hô,司公才讀經唸chhàm 。

到14 ē晝,上座進表,意思是上天去替百姓求平安。了後對座頂落來壇內,大家teh褪衣服,有ê褪iáu-boē 了,忽然tī佛ê ka-chiah後火to̍h真炎。對án-ni內外壇東西壇hiah-ê佛,無論是三清、玉皇、紫微、三界、十字文人、媽祖、觀音、山神、土地及hiah-ê紙糊--ê、柴刻--ê、土燒--ê 大小ê佛、以及斗燈、司公ê絳衣、籠擔及攏總ê物件一盡hō͘火燒燒--去。連來hia做生理--ê及來看做醮ê人,in ê物件亦濟濟化火--去。

Hit時逐項親像憨憨ê款式,所以壇內ê佛以及逐人ê物,攏bē 曉tit搶出--來,亦m̄ 知thang 續帶出--來,就據在伊燒到盡。

這號火算是奇怪火,亦是好膽火,chiàⁿ 敢來燒hiah-ê三教ê仙頭及玉皇大帝、紫微大帝、三官大帝、十字文人,以及觀音、媽祖、山神、土地,chham眾神明攏一盡燒到變做火灰。

論三清,若照封神冊講,in ê權能真濟,做仙--ê攏著拜in做師父,逐項攏著請教in,亦逐項攏降服in,因為in有濟濟項ê寶貝,會制壓in hiah-ê仙家攏總 ê代誌。三清亦是三教所降服ê教主,in 3個攏會行神蹟,會翻天覆地,會行雲降霧,除災治怪,變死做活,呼風喚雨,千變萬化,亦會屈指推算到幾千年前後ê代誌。

論觀音,若照西遊記記講,道、釋兩教亦會收妖掠怪,移山倒海,變化無窮,救苦救難,除災改厄,保護萬民富貴平安。

論十字文人,照封神冊講,in全全是大本事,大權能ê大仙,猶原會騰雲降霧,呼風喚雨,飛天遁地,變無做有,變有做無,件件無m̄會。

今所講hiah ê三清、十字文人、觀音以及玉皇大帝,就是in三教一大tuì重--ê,無論天頂ê眾仙,地下ê百姓扑算in攏會拯救保護伊。

Hiah-ê 冊kap三教所講,若果然有hiah 大ê權能,今仔日就免tit攏hō͘火燒到無身屍。

今看這號事thang 知真正無一仙有權能,亦無會保護人,in攏bē保護家己,怎樣會保護百姓?In講,會救in ê 地主脫離苦難,怎樣家己入苦難?In 講,會除百姓ê災厄,怎樣家己當災厄?若講,in會翻天覆地,怎樣bē會反彈徙位?若講,in會呼風喚雨,怎樣bē會變雨來沃火?若講,in 會變死做活,怎樣家己變做火灰?若講,in會千篇萬化,怎樣hit一點仔ê火,bē會變hō͘伊hoa?若講,in會屈指推算,知到幾千年boē來ê代誌,怎樣bē會知tiap仔ê事?

對án-ni想in hiah ê佛bē 會保niá家己,實在bē會--lah。Koh m̄ 免講in攏總有權能,因為若有一仙略略仔有一點仔ê權能,就的確無除著這號ê災難到hiah 傷重。In真正是柴chha̍k--ê,是紙畫ê,紙糊ê,不過人lām-sám稱做hit個體,hit個像nā-tiāⁿ。保羅講:「無有神tiàm tī偶像。」人看有濟濟主,其實有一個父上帝nā-tiāⁿ;萬項物本tī伊,眾人歸tī伊。獨獨有一個主耶穌基督nā-tiāⁿ,萬物受伊創造,咱亦是倚靠伊來得救。眾人boē bat 這個道理,到今濟濟人iáu-kú掠偶像做主。

論瓊仔林除著一個代誌,著了銀幾若百箍,m̄但做醮所開ê,koh 著賠hō͘火燒去ê物件。(1)著賠司公頭ê物件,若量情差不多著五、六十箍正有夠。(2)著賠hiah ê斗燈,約量百外箍。(3)著賠神像,就是koh去倩人刻兩仙ê佛。(4)著koh開光過火,用鼓吹鑼鼓送一仙觀音去還岡山岩。(5)著送一仙媽祖去Kak-siù。若是著koh開偌濟銀iáu-boē知。這兩仙ê佛,在南路一遍是第一siàⁿ ê,因為moé年來到in ê廟燒金,hiah ê人額不止幾若萬,攏是beh向望hō͘ in保庇來平安。

Tuì 頂面所記thang想,人若ài得著平安,實在著知罪反悔,倚靠救主ê功勞,用慘慼ê心求上帝赦罪,chiah 會平安;設使人若猶原倚靠魔鬼用做醮beh求平安,是反轉得罪上帝,的確有災禍。

看世間有做醮,是親像做戲,親像chhit-thô,親像唱曲niā-tiāⁿ;m̄是知罪,m̄是反悔,m̄是悽慘,m̄是誠實求上帝,che thái-thó會得著平安。

我寫chiah ê不過hō͘ 人知咱趁道理--ê真正有福氣,有得著萬福氣ê救主thang 倚靠,得著萬權能ê上帝thang 服事。伊會保護家己,亦會保護咱,m̄是親像hiah ê偶像ê矛盾,bē會保護別人,亦bē會照顧家己。