論喪事
Lūn Song-sū
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第57卷 |
| 日期 | 1890/2 |
| 頁數 | 11 |
白話字（原文數位化）
Lūn Song-sū
1890.02 TĒ GŌ͘-CHA̍P-CHHIT TIUN p.11-13
Kū-nî Kàu-hoē-pò ū chhiáⁿ hiaⁿ-tī chò lūn, chiū-sī chiong Song-sū chò tê lâi gī-lūn. Thâu-miâ beh siúⁿ nn̄g kho͘, jī-miâ beh siúⁿ chi̍t kho͘; lēng-goā hiaⁿ-tī, chí-moē ê tiong-kan thâu-miâ beh tām-po̍h siúⁿ in. āu-lâi ū chih--tio̍h 6 phiⁿ niā-niā. Taⁿ í-keng phoe-phêng bêng-pe̍k, chiong jī-miâ-lāi kì tī ē-té:
- Lâu Bō͘-chheng, A-lí-káng. 2. Chhî Chhun-ki, Chio̍h-pâi.
Hiaⁿ-tī bô lâng siá; chí-ū chí-moē chi̍t-ê siá, chiū-sī tiàm tī iâm-po͘ ê Kin-só.
Taⁿ chiong thâu-miâ ê Lūn ìn tī ē-té, hō͘ lín tāi-ke khoàⁿ.
Thâu-sū
Pêng-an khoài-lo̍k sī chèng-lâng só͘ him-bō͘; pēⁿ-thiàⁿ sí-sit iā sī ta̍k-lâng só͘ bē bián-tit. Kì-jiân ū sí, chiū ū bâi-chòng; ū bâi-chòng, chiū ū song-sū ê lé. Song-sū ê lé oh-tit khe-khó kàu chīn, iā lân-tit ta̍k-hāng lūn kàu chiâu-tio̍h siông-sè. In-uī ū kó͘-chá sèng-hiân só͘-tēng ê lé, hō-chò Kó͘-lé. iā ū hō͘-sè hiân-jîn só͘ ke ê lé, kì tī Ka-lé. iā ū hiān-sî só͘ tuì-tiōng siông-ēng ê lé, hō-chò Sio̍k-lé. Kó͘-lé kì chiūⁿ keng-chheh ū tàng khe-khó. Sio̍k-lé kok suî hong-sio̍k, bô ū tēng-kui.
Chiū Tâi-oân lâi lūn, koaⁿ-ke ê song-lé kap peh-sèⁿ ū koh-iūⁿ; pù-lâng kap sàn-hiong-lâng bô lóng chīn-tâng. Chiang, Choân, Kheh-lâng, Pêⁿ-po͘, kok ū cheng-chha. Tāi-khài lâi kóng, iā ū kó͘-lé, iā ū sio̍k-lé chham-lām teh ēng khah-chē.
Kàu-hoē hun-siat tī ta̍k-uī, sìn Chú ê lâng gū-tio̍h song-sū ê tāi-chì, beh it-bī thàn-sio̍k lī tek-choē Siōng-tè; nā beh it-khài kán-séng, sè-sio̍k m̄-nā hiâm lán put-hàu, soà khoàⁿ-khin tō-lí m̄-thàn. Tha̍k sèng-keng iū bô siông-sè kóng song-sū tio̍h choáⁿ-iūⁿ kiâⁿ-gî. Mn̄g khah-chai tō-lí ê lâng, só͘ kóng iā bô it-tēng ê kui-kí. án-ni, sìn Chú lâng liāu-lí song-sū ê tāi-chì, beh lióng-choân kî-bí si̍t-chāi oh-tit lah.
Put-tek-í tio̍h chiong kó͘-kim khah thong-hêng-ê lâi pâi-lia̍t tī ē-té. Hoān ū chha-biū-ê, kiû ko-bêng ê sian-siⁿ ké-bêng kà-sī: chiàⁿ sī sim só͘ goān.
Lūn Poaⁿ-pho͘ ê iân-kò͘, kap Poaⁿ-pho͘ ê khí-in
Pēⁿ lâng beh koè-khuì ê sî, kā i poaⁿ-koè pa̍t-uī, hō-chò poaⁿ-pho͘; khah-siông sī pēⁿ-lâng nā chai i-ê pēⁿ tîm-tāng-lah, chiū kah lâng kā i oāⁿ-uī. Siat-sú pēⁿ-lâng hun-bê, bē-hiáu-tit kà--lâng, chò kiáⁿ-sun ê lâng iā m̄-káⁿ bô kā i poaⁿ-pho͘; sui-jiân sī mê-sî iā m̄-káⁿ iân-oān bô chīn-sim.
Chiàu sè-sio̍k ê īⁿ-toan sī kóng, “Nā tī bîn-chhn̂g koè-khuì, sí-liáu ē giâ bîn-chhn̂g-kê.” Chit hāng sìn Chú lâng m̄-thang thàn. In-uī m̄-nā īⁿ-toan, iā ū sún-hāi; lâng tī lîm-guî beh koè-khuì ê sî, eng-kai tio̍h ēng tit-kiù ê tō-lí an-uì i, hō͘ i an-sim koè-sì chiàⁿ ha̍p-gî; thái-thó thang poaⁿ-iô kiáu-jiáu, hō͘ i bô an-jiân?
Khe-khó poaⁿ-pho͘ ê khí-in sī tuì Cheng-chú. Lé-kì Tân-kiong-siōng kóng, “Cheng-chú pēⁿ-tāng khùn tī Kuì-sun só͘ sù ū-hoe, suí, koh kng-ku̍t ê chhio̍h bē-tit koè-khuì, i ê kiáⁿ Cheng-goân kā i oāⁿ-chhio̍h-liáu chiū-sí.” (Kuì-sun sī Ló͘-kok ê siōng-kheng). Cheng-chú boē-bat chò tāi-hu-koaⁿ, só͘-í m̄-káⁿ khùn tāi-hu ê chhio̍h. Thang-chai Cheng-chú ê oāⁿ-chhio̍h sī kiaⁿ chhiàm-lé, kap hiān-sî poaⁿ-pho͘ ê ì-sù sio tuì-hoán.
Put-kò lâng sí chhoē tú-hó ê só͘-chāi lâi hē, hō͘ chhin-lâng thang khoàⁿ, beh siu-bâi ji̍p-bo̍k iā khah hó-sè. Nā hē tī pâng-lāi bē-ēng-tit, in-uī beh chò tāi-chì ū chó͘-gāi.
Lūn Poaⁿ-thiaⁿ kap ta̍k-hāng ê só͘-chò
Tng pēⁿ-lâng tn̄g-khuì hit sî, thiaⁿ-lāi ê sîn-pu̍t bo̍k-chú ta̍k-hāng-mi̍h, tio̍h poaⁿ khì khǹg pa̍t uī, hō-chò piàⁿ-thiaⁿ. Ì-sù sī kiaⁿ hiah ê ta̍k-hāng hō͘ sí-lâng ê oè-khì chhiok--tio̍h, chiū m̄-hó. Song-ka ta-po͘-lâng tio̍h tháu koè-soh, thâu-chang-boé phah-soàⁿ. Hū-jîn-lâng tio̍h pak thâu-chang, chiam-á thâu-chhah; tuî-heng tǹg-kha chhut ai-chhám ê siaⁿ, uî sin-si lâi khàu.
Ū só͘-chāi ê hong-sio̍k the̍h sí-lâng ê saⁿ tiàu tī tek-ko-boé, chiūⁿ chhù-téng á-sī lō͘-piⁿ, lâi kiò sí-lâng ê miâ saⁿ-pái; hō-chò kiò-hûn. āu-lâi kńg saⁿ lâi khàm sí-lâng ê sin-khu. Hō͘ sí-lâng khùn tī bô kha ê chhn̂g, chhn̂g tio̍h phah kē-kē kīn-thô͘; ì-sù sī lâng chhut-sì ê sî hē tī thô͘-ni̍h, taⁿ chhn̂g phah kīn thô͘, ǹg-bāng i tuì thô͘ koh tit-tio̍h oa̍h-khì lâi oa̍h. iā tio̍h tī sí-lâng ê kha-boé sio chē-chē gîn-choá, hō-chò sio kha-boé-choá. Ì-sù sī beh bé miā. uî-thoân kóng, ū lâng in-uī sio kha-boé-choá tit-tio̍h koh-oa̍h.
Chit téng-bīn kuí-nā-hāng sī īⁿ-toan. Lâng ū choē chiū ū sí, bô iáⁿ sí-liáu chiū ē chhek-tio̍h-lâng, á-sī chhek-tio̍h sîn kap ta̍k-hāng mi̍h. Lâng tuì Siōng-tè lâi oa̍h, sí sī Siōng-tè thó i ê lêng-hûn; ǹg-bāng tuì thô͘ tit-tio̍h oa̍h-khì, che sī gōng-siūⁿ, gōng-lâng ê só͘-chò. Sio-gîn-choá bé-miā sī bô iáⁿ ê tāi-chì; nā beh miā ē bé-tit, Chhoà Lûn í-chiân ê lâng bo̍k-koài i ê sí, in-uī bô choá thang sio. Choáⁿ-iūⁿ hiān-sî ê lâng chin gâu sio choá iû-goân sī sí? Bat ū lâng sí liáu nn̄g saⁿ ji̍t koh-oa̍h, he sī hūn--khì, m̄-sī chin-chiàⁿ sí; iáu-kú iā sī hán-iú ê sū, koat-toàn m̄-sī sio kha-boé-choá ê èng-hāu. Sìn Chú lâng tī hē sin-si ê só͘-chāi piàⁿ-sàu chheng-khì, ta̍k-hāng siu khoán chu-chap khiok thang. Chóng-sī m̄-thang ū īⁿ-toan khiàn-sńg ê sim; iā m̄-bián tio̍h chhin-chhiūⁿ sè-sio̍k khoàⁿ lâng chi̍t-ē tn̄g-khuì, chiū chheⁿ-chin kông koà cháu-chông, kiaⁿ piàⁿ bē-hù, hit-khoán.
Lūn Táⁿ-pān sí-lâng ê sin-khu, kap khit-chuí bo̍k-io̍k
Ta-po͘-lâng sí tio̍h thì-thâu, hū-jîn-lâng sí tio̍h se-chng. Lâm-jîn tio̍h kiáⁿ-sun kā i se, lí-jîn tio̍h cha-bó͘-kiáⁿ sim-pū kā i se. Se-thâu ê khoán thâu-chêng se saⁿ-ē, āu-piah se sì-ē. Se-liáu chhâ-se tio̍h at-chi̍h, chi̍t-koe̍h hiat ka̍k, chi̍t-koe̍h hē tī sí-lâng ê hâ-pau-lāi. Hàu-lâm chhēng moâ-saⁿ phâng chi̍t-ê khaⁿ, ēng nn̄g-ê chîⁿ pa̍k âng-soàⁿ kàu khe-piⁿ á-sī chéⁿ-piⁿ, chiong chîⁿ hiat-lo̍h-chuí, khaⁿ iúⁿ koá chuí khí-lâi, hō-chò khit-chuí. Phâng-chuí iân-lō͘ khàu kàu chhù, ēng khaⁿ-ni̍h ê chuí lâi kā sí-lâng sé, hō-chò bo̍k-io̍k. Tāi-seng sé thâu-khak, ēng chi̍t-tiâu-kin chhit, āu-lâi sé sin-khu lēng-goā chi̍t-tiâu-kin.
Chián kha-kah chhiú-kah, té tī sè ê tê-á, thèng-hāu liām-chó͘ liáu hē tī pán-lāi.
Sé-liáu hiah ê chuí tò tī chheng-khì ê só͘-chāi, hit-ê khaⁿ lâu-teh té gîn-choá-hu, hō-chò chîⁿ-lô͘.
Táⁿ-pān sí-lâng ê sin-khu hō͘ i chheng-khì-siùⁿ hó-khoàⁿ, sī eng-kai tio̍h án-ni. Chóng-sī tio̍h sím-mi̍h lâng kā i se, iū tiāⁿ-tio̍h se kuí-ē, tio̍h tuì tó-uī se khí, tio̍h choáⁿ-iūⁿ se, choáⁿ-iūⁿ chhit, tio̍h kuí-tiâu-kin, tio̍h lēng-goā khit chuí, he lóng sī īⁿ-toan, sìn Chú lâng m̄-thang o̍h in. Sèng-keng kóng, Siōng-tè chhòng-chō thiⁿ, tē, hái, bān-mi̍h; Sù-tô͘ Hēng-toān 14:15, 17:24-26. Thang chai thiⁿ tē bān mi̍h lóng-sī Siōng-tè chiáng-koán. Thái-thó lēng-goā ū chuí-sîn? ēng ke-lāi teh ēng ê chuí kā i sé chiū ē-ēng-tit, mi̍h-sái tio̍h lēng-goā khit?
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
論喪事
1890.02 第五十七張 p.11-13
舊年教會報有請兄弟做論，就是將喪事做題來議論。頭名beh賞兩箍，二名beh賞一箍；另外兄弟、姊妹ê中間頭名beh淡薄賞in。後來有接--著6篇爾爾。今已經批評明白，將二名內記tī下底：
1、劉茂青，阿里港。2、徐春枝，石牌。
兄弟無人寫；只有姊妹一個寫，就是tiàm tī鹽埔ê根嫂。
今將頭名ê論印tī下底，hō͘ lín大家看。
頭序
平安快樂是眾人所欣慕；病痛死失也是逐人所bē免tit。既然有死，就有埋葬；有埋葬，就有喪事ê禮。喪事ê禮oh-tit稽考到盡，也難tit逐項論到齊著詳細。因為有古早聖賢所定ê禮，號做古禮。也有後世賢人所加ê禮，記tī家禮。也有現時所tuì重常用ê禮，號做俗禮。古禮記上經冊有tàng稽考。俗禮各隨風俗，無有定規。
就台灣來論，官家ê喪禮kap百姓有各樣；富人kap散hiong人無攏盡同。漳、泉、客人、平埔，各有增差。大概來講，也有古禮，也有俗禮摻lām teh用較濟。
教會分設tī逐位，信主ê人遇著喪事ê代誌，beh一味趁俗利得罪上帝；若beh一概簡省，世俗m̄ 但嫌咱不孝，續看輕道理m̄趁。讀聖經又無詳細講喪事著怎樣行宜。問較知道理ê人，所講也無一定ê規矩。án-ni，信主人料理喪事ê代誌，beh兩全其美實在oh-tit lah。
不得已著將古今較通行ê來排列tī下底。凡有差謬ê，求高明ê先生解明教示：正是心所願。
論搬鋪 ê緣故，kap搬鋪ê起因
病人beh過氣ê時，kā伊搬過別位，號做搬鋪；較常是病人若知伊ê病沈重lah，就教人kā伊換位。設使病人昏迷，bē曉tit教--人，做子孫ê人也m̄敢無kā伊搬鋪；雖然是暝時也m̄敢延緩無盡心。
照世俗ê異端 是講，「若tī眠床過氣，死了會舉眠床枷。」這項信主人m̄-thang趁。因為m̄ 但異端，也有損害；人tī臨危beh過氣ê時，應該著用得救ê道理安慰伊，hō͘伊安心過世正合宜；thái-thó thang搬搖攪擾，hō͘伊無安然？
稽考搬鋪ê起因是tuì曾子。禮記檀恭上講，「曾子病重睏tī季孫所賜有花、suí、koh光滑ê蓆bē得過氣，伊ê子曾元kā伊換蓆了就死。」（季孫是魯國ê上卿）。曾子boē-bat做大夫官，所以m̄敢睏大夫ê蓆。Thang知曾子ê換蓆是驚僭禮，kap現時搬鋪ê意思相對反。
不過人死chhoē tú好ê所在來下，hō͘親人thang看，beh收埋入木也較好勢。若下tī房內bē用tit，因為beh做代誌有阻礙。
論搬廳kap逐項ê所做
當病人斷氣hit時，廳內 ê神佛木主逐項物，著搬去囥別位，號做拚廳。意思是驚hiah ê逐項hō͘死人ê穢氣觸--著，就m̄好。喪家查甫人著tháu過索，頭鬃尾扑散。婦人人著縛頭鬃，簪仔頭插；槌胸頓跤出哀慘ê聲，圍身屍 來哭。
有所在ê風俗提死人ê衫弔tī竹篙尾，上厝頂抑是路邊，來叫死人ê名三擺；號做叫魂。後來捲衫來蓋死人ê身軀。Hō͘死人睏tī無跤ê床，床著扑低低近塗；意思是人出世ê時下tī塗--ni̍h，今床扑近塗，向望伊tuì土koh得著活氣來活。也著tī死人ê腳尾燒濟濟銀紙，號做燒腳尾紙。意思是beh買命。遺傳講：有人因為燒腳尾紙得著koh活。
這頂面幾若項是異端。人有罪就有死，無影死了就會chhek著人，抑是chhek 著神kap逐項物。人tuì上帝來活，死是上帝討伊ê靈魂；向望tuì塗得著活氣，che是憨想，憨人ê所做。燒銀紙買命是無影ê代誌；若beh命會買tit，蔡倫以前ê人莫怪伊ê死，因為無紙thang燒。怎樣現時ê人真gâu燒紙猶原是死？ Bat有人死了兩三日koh活，he是昏--去，m̄是真正死；iáu-kú也是罕有ê事，決斷m̄是燒腳尾紙ê應效。信主人tī下身屍ê所在拚掃清氣，逐項收款諸什卻thang。總是m̄通有異端譴損ê心；也m̄免著親像世俗看人一下斷氣，就青真 狂koà走chông，驚piàⁿ bē赴，hit款。
論打扮死人ê身軀，kap乞水沐浴
查甫人死著剃頭，婦人人死著梳妝。男人著子孫kā伊梳，女人著查某囝新婦kā伊梳。梳頭ê款頭前梳3下，後壁梳4下。梳了柴梳著at-chi̍h ，一koe̍h hiat ka̍k ，一koe̍h下tī死人ê hâ包內。孝男穿麻衫捧一個坩，用2個錢縛紅線到溪邊抑是井邊，將錢hiat落水，坩舀寡水起來，號做乞水。捧水沿路哭到厝，用坩ni̍h ê水來kā死人洗，號做沐浴。代先洗頭殼，用一條巾拭，後來洗身軀另外一條巾。
剪腳甲手甲，té tī細ê袋仔，聽候念祖了下tī板內。
洗了hiah ê水倒tī清氣ê所在，hit個坩留teh té銀紙夫，號做錢爐。
打扮死人ê身軀hō͘伊清氣相好看，是應該著án-ni。總是著甚物人kā伊梳，又定著梳幾下，著tuì佗位梳起，著怎樣梳，怎樣拭，著幾條巾，著另外乞水，he攏是異端，信主人m̄-thang學in。聖經講，上帝創造天、地、海、萬物；使徒行傳14：15，17：24-26。Thang知天地萬物攏是上帝掌管。Thái-thó另外有水神？用家內teh用ê水kā伊洗就會用tit，mi̍h使 著另外乞。
(後張beh koh印。)