論設教著本國人擔當
Lūn Siat-kàu tio̍h Pún-kok lâng tam-tng
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第41卷 |
| 日期 | 1888/11 |
| 頁數 | 78 |
白話字（原文數位化）
Lūn Siat-kàu tio̍h Pún-kok lâng tam-tng
1888.11 TĒ SÌ-CHA̍P-IT TIUN p.78-80
(San Bo̍k-su kì--ê.)
Lán iàu-kín tio̍h bêng-pe̍k chit hō ê tāi-chì, in-uī kuí-la̍h hāng ê iân-kò͘: it, chiū-sī oē ēng tì-sek, tú-hó ê hoat-tō͘ choè tāi-chì; jī, oē sūn ta̍k hāng ê ki- hoē; saⁿ, oē bián guî-hiám. Ū lâng kóng, Giâ-kang, kap-á, choâ, sam put-ha̍p, chiah ê oē; chiū-sī kóng, goā-kok lâng, peh-sìⁿ, koaⁿ-hú oh-tit saⁿ hô. Lán ài tû-khì chit ê ì-sù. Kūn-lâi chí saⁿ- téng hō ê lâng ū ke-thiⁿ sio-bat siong- sìn. Lán chin-chiàⁿ ài tāi-ke ná-kú ná hô-pêng. Pa̍t kok toā piàn ū keng-kè toā kiáu-jiáu. Ū lâng phah-sǹg tī Tiong- kok khoàⁿ oē bián. Khoàⁿ hiān-sî Tiong- kok chiām-chiām heng, teh kiàn-tì choē-choē hāng iú-ek ê tāi-chì; thang ǹg-bāng ta̍k hāng ê hó-sū án-ni ûn-á chiâⁿ, lâng chiām-chiām bêng-pe̍k, koàiⁿ-sì, chiū m̄ sái hun-loān.
Lán tio̍h siūⁿ tuì kàu-hoē kiàn-tì kàu-taⁿ, lán tī chiah-ê toē-hng ū tú-tio̍h sím- mi̍h tāi-chì. Khí-thâu Iâ-so͘-kàu soè- soè, ná chhin-chhiūⁿ nńg ê chhiū teh puh-íⁿ, sì-bīn ê lâng khah m̄ chai, só͘-í khah bô tuì-te̍k. Kàu-hoē ná heng, toā soè ê lâng ná khoàⁿ-kìⁿ, chiū ná siūⁿ, Taⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ! Kàu-khàm 22 nî lāi-bīn, lán só͘ keng-kè put-it. Ū sî beh kiàn-tì kàu-hoē tī sím-mi̍h só͘-chāi, tú-tio̍h lâng tòng ài hām-hāi lán, boē bián ēng hoat- tō͘ tú--in. Ū sî sī-toā-lâng m̄ siat-hoat. Ū sî chiàu kong-tō lâi pān. Chóng-sī thoat-lī goā-bīn ê tuì-te̍k, iáu-kú oē tú- tio̍h lāi-bīn ê tuì-te̍k. Choē-choē lâng lâi pài Siōng-tè m̄ sī in-uī in him-bō͘ Kiù-chú ài chiâⁿ tō-tek, put-kò ho͘N3-lī, á-sī ho͘N3-sè, lám lâng phah-sǹg oē pìⁿ béng. Lán m̄ ài sî--in, ǹg-bāng in oē piàn-thong. Chóng-sī lán in-uī chit hō lâng iat-le̍k toā m̄ pêng-an, sī in put thong, iā hō͘ pa̍t lâng put thong, ì-sù m̄ sī chin, khoán-sit bô thò-tòng, nā-bô koé-oāⁿ, éng-oán oh-tit kiat-si̍t, kiám-chhái hō͘ lán khang-khang tio̍h-boâ. Nā bô ēng sîn kap sêng-si̍t kap Siōng-tè saⁿ chhin, chin-chiàⁿ boē tiâu; án-ni chhin-chhiūⁿ khí chhù tī soa ê téng-bīn, thèng-hāu chhìn-chhái toā sū siⁿ-sí, kiám-chhái saⁿ-kò, chiū sit-chì pàng-sak Chú. Che sím-mi̍h lō͘-ēng?
Chiàu kui-kú, Hô-iok 10 nî chi̍t-pái tio̍h têng-thâu siūⁿ khoàⁿ beh ke, kiám, koé á bô? Téng pái thàn chit ê tāi- chì ê sî, ū choē-choē hāng kî-koài ê sū. Chhin-chhiūⁿ ta̍k hō ê iâu-giân kóng lán ēng to̍k io̍h hiat tī chuí-chíⁿ, iā ū pa̍t mi̍h io̍h thang táⁿ-tia̍p lâng, beh phiàn in hō͘ in ji̍p-kàu. Koh Pak-kiaⁿ ê sī-toā-lâng kiâⁿ bûn khì Se-kok, kóng kàu-hoē ê lē kap Tiong-kok ê lē put ha̍p; tek-khak tio̍h Tiong-kok ê koaⁿ-hú chiáng-lí kàu-hoē chiah hó-sè! Che chiū-sī kî-koài ê oē. Koh ū phok-ha̍k ê lâng choè to̍k ê chheh hō chō Phek-siâ-lio̍k, iā sī toā lām-sám hiâm kàu-hoē choē- choē hāng khó͘-o͘N3 ê sū. Tú-tio̍h chit hō sū m̄-sī sió-khoá ê koan-hē.
Lūn lán só͘ tú-tio̍h ê tuì-te̍k kiám-chhái oē hun- saⁿ-hō. 1. Ū sî kàu-hoē ê tuì-te̍k put-kò sī kiông ê lâng: chhin-chhiūⁿ ngó͘-lō͘ ū kiông-jio̍k, béng-lám ê sū. Bó͘ só͘-chāi ê hiaⁿ-tī sī lám lâng, tú-tú hiàn toē choè lé-pài-tn̂g ê lō͘-ēng, béng lâng chiū ka-kī siūⁿ beh thàn ki- hoē siⁿ-khí kiáu-jiáu, khoàⁿ oē the̍h chîⁿ, chiū chhoā lâng lâi hoah-hiàm, lia̍h- chhiúⁿ. Lūn kàu-hoē ê hiaⁿ-tī oē saⁿ kò á boē, che bô tek-khak. In kuí-la̍h-ê ū in ê tóng. M̄-kú lán m̄ ài chit-hō ê kè-kàu.
-
Ū sî kiáu-jiáu ê iân-kò͘ sī oàn-hūn goā-kok lâng iā káⁿ, iā bô bêng-pe̍k lán só͘-choè. Phì-jū bó͘ uī pê-lêng-chûn ê sî ū seng toā sū, koaⁿ-hú iā m̄ chó͘-tòng, chiū ná hāi.
-
Ū sî si̍t-chāi in-uī kàu-hoē ê khoán- sit seng sū. Bó͘ só͘-chāi, thàn ngiâ-pu̍t ê sî, hiaⁿ-tī m̄ toê siâ ê chîⁿ chiū toā kè-kàu. Lūn hì chîⁿ kap hàu chó͘ ê sū kiám- chhái kiáu-jiáu ê chi̍t poàⁿ thang sǹg sī in-uī kàu-hoē ê tō-lí.
Jû-kàu chin-chiàⁿ béng tī Tiong-kok, thang kiaⁿ in siông-siông ài hāi Iâ-so͘- kàu ê lâng. Chóng-sī Siōng-tè iáu tī- teh. I oē kò͘ chiáu-chiah, kap hoe-chháu, kám boē kò͘ lâng? Chóng-sī lán ê chì, tio̍h kian-kò͘ khò i.
Taⁿ m̄ chai lán oē tāi-lio̍k bêng lán tī Tiong-kok tio̍h ēng siáⁿ hoat hō͘ kàu- hoē heng. Ū lâng phah-sǹg nā-bô Hô- iok chiū oh-tit chhoán-khuì. Koh ū lâng phah-sǹg tek-khak tio̍h koaⁿ-hú tāi-seng bêng-pe̍k Iâ-so͘ kàu ê lō͘-ēng, lâi thong- ti peh-sìⁿ, kàu-hoē chiah oē heng, khún-tio̍k ê sū chiū khah bô. Che sī chin choē pún-toē lâng khoàⁿ Tiong-kok ê hong-sio̍k, chiū phah-sǹg án-ni. Hu̍t-kàu sī tuì goā-kok lâi, tāi-seng bô hō͘ Hông-tè hong. Káⁿ sī choē-choē lâng khoàⁿ choè ū lō͘-ēng, chiū tiāⁿ-tio̍h chhiáⁿ Hông-tè hong i. Nā-sī lán bô kiû Hông-tè ê sè- thâu, put-kò ài tit-tio̍h ki-hoē thang kóng tō-lí, chio ha̍k-seng, siat kàu, kiâⁿ ta̍k hāng lī-ek lâng ê sū. iā ài pài Siōng-tè ê lâng ta̍k-ê chū-chú, tiāⁿ-tio̍h ì-sù, siⁿ-sí hō-hok, tek-khak sūn Siōng-tè. In-uī Siōng-tè pún sī lâng-lâng tio̍h pài. Khó-sioh siâ lâng khah ài thàn, chin-lí khah m̄ ài. Koh kiâⁿ chi̍t nn̄g hāng ê tek-hēng khah khoài, nā-sī chīn sim, sèng, la̍t, ì, lâi ho̍k-sāi Siōng-tè, che khah-oh. Ū sî tú-tio̍h kàu-hoē lâng m̄- ài ēng kèng-khiân ê sim liāu-lí ke. Koh ū sî lâng phah-sǹg kok ê sū kap Siōng-tè bô kan-sia̍p, che toā chhò.
Siat-sú Jû-kàu ê lâng oē chai lán só͘ choè bô m̄ lī-ek lâng ê seng-khu, lêng- hûn, koh ke, kok, lóng-chóng, chiū in m̄-sái kiau-ngō͘ khoàⁿ-khin.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
論設教著本國人擔當
1888.11 第四十一張 p.78-80
(San牧師記--ê.)
咱要緊著明白這號ê 代誌，因為幾那項ê緣故：一、就是會用智識，tú好ê法度 做代誌；二、會順逐項ê機會；三、會免危險。有人講，蜈蚣、蛤仔 、蛇，三不合，chiah-ê話；就是講，外國人、百姓、官府oh-tit三和。咱 ài除去這個意思。近來只三等號ê人有加添sio-bat相信。咱真正ài大家那久那和平。別國大變有經過大攪擾。有人打算tī中國看會免。看現時中國漸漸興，teh建置濟濟項有益ê代誌；thang 向望逐項ê好事án-ni勻仔 成，人漸漸明白，慣勢，就m̄使紛亂。
咱著想tuì教會建置到 今，咱tī chiah-ê地方有tú著甚物代誌。起頭耶穌教細細，那親像軟ê樹teh puh-íⁿ，四面ê人較m̄知，所以較無對敵。教會那興，大細ê人那看見，就那想，今 beh怎樣！教khàm 22年內面，咱所經過不一。有時beh建置教會tī甚物所在，tú著人擋ài陷害咱，boē免用法度抵--in。有時序大人m̄設法。有時照公道來辦。總是脫離外面ê對敵，iáu-kú會tú 著內面ê對敵。濟濟人來拜上帝m̄是因為in欣慕救主ài成道德，不過好利，抑是好勢，lám人打算會變猛。咱m̄愛時--恩，向望in會變通。總是咱因為這號人閱歷大m̄平安，是in不通，也hō͘別人不通，意思 m̄是真，款式無妥當，若無改換，永遠oh-tit結實，kiám-chhái hō͘咱空空著磨。若無用神kap誠實kap上帝三親，真正boē條；án-ni親像起厝tī沙ê頂面，聽候 chhìn-chhái大事生死，kiám-chhái三過，就失志放sak主。Che甚物路用？
照規矩，和約10年一擺著重頭想看beh加、減、改抑無？等擺趁這個代誌ê時，有濟濟項奇怪ê事。親像逐號ê謠言講咱用毒藥hiat tī水井，也有別物藥thang打tia̍p人，beh 騙in hō͘ in入教。Koh北京 ê序大人行文去西國，講教會ê例kap中國ê例不合；的確著中國ê官府掌理教會才好勢！Che就是奇怪ê話。Koh有博學ê人造毒ê冊號做避邪錄，也是大lām-sám嫌教會濟濟項可惡ê事。Tú著這號 事m̄是小可ê關係。
論咱所tú著ê對敵kiám-chhái會分三號。1、有時教會 ê對敵不過是強ê人：親像五路有強弱，猛lám ê 事。某所在ê兄弟是lám人，tú-tú獻地做禮拜堂ê路用，猛人就家己想beh趁機會生起攪擾，看會提錢，就chhoā人來喝hiàm，掠搶。論教會ê兄弟會三過抑boē，che無的確。In幾那個有 in ê黨。M̄-kú咱m̄ ài這號ê 計較。
2、有時攪擾ê緣故是怨恨外國人也káⁿ，也無明白咱所做。譬諭某為pê龍船ê時有生大事，官府也m̄阻擋，就那害。
3、有時實在因為教會ê款式生事。某所在，趁迎佛 ê時，兄弟m̄ toê邪 ê錢就大計較。論hì 錢kap孝祖ê事kiám-chhái攪擾ê一半thang算是因為教會ê道理。
儒教真正猛tī中國，thang驚in常常ài害耶穌教ê人。總是上帝iáu tī-teh。伊會顧鳥隻、kap花草，kám boē顧人？總是咱ê志，著堅固靠伊。
今m̄知咱會大略明咱 tī中國著用啥法hō͘教會興。有人打算若無和 約就oh-tit喘氣。Koh有人打算的確著官府代先明白耶穌教ê路用，來通知百姓，教會才會興，窘逐ê事就較無。Che是真濟本地人看中國ê風俗，就打算án-ni。佛教是tuì外國來，代先無hō͘皇帝封。Káⁿ是濟濟人看做有路用，就定著請皇帝封伊。若是咱無求皇帝ê勢頭 ，不過ài得著機會thang 講道理，招學生、設教，行逐項利益人ê事。也ài 拜上帝ê人逐個自主，定著意思，生死禍福，的確順上帝。因為上帝本是人人著拜。可惜邪人較ài趁，真理較m̄-ài。Koh行一兩項ê 德行較快，若是盡心，性、力、意，來服事上帝，che 較惡。有時tú著教會人m̄ ài用敬虔ê心料理家。Koh 有時人打算各ê事kap上帝無干涉，che大錯。
設使儒教ê人會知咱所做無m̄利益人ê身軀、靈 魂，koh家、國，攏總，就in m̄使驕傲看輕。
(後張beh koh印。)