辯神主論
Piān Sîn-chú Lūn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | Un Sam-goân Un Sam-goân |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第30卷 |
| 日期 | 1887/12 |
| 頁數 | 92 |
白話字（原文數位化）
Piān Sîn-chú Lūn
1887.12 TĒ SAN-CHA̍P TIUN p.92-94
(Un Sam-goân chò--ê.)
(Chiap chêng tiuⁿ tē 86 bīn.)
5 . Lūn bô chhāi bo̍k-chú , bô chè bo̍k-chú sī lóng bô thang hiâm .
Lâng hiâm goán ji̍p-kàu ê lâng bô chhāi bo̍k-chú sī bô-chó͘ bô-kong, sū- put-ti goán bô chhāi bô chè sī ū tio̍h ê iân-kò͘ , hit-ê iân-kò͘ ū nn̄g-hāng .
1 . Chó͘-kong boē lâi chia̍h .
Chhâ-khó chá sèng-ông sèng-jîn siat chit-ê chè ê hoat-tō͘ , pún m̄-sī uī chó͘- kong , si̍t-chāi sī uī-tio̍h kiáⁿ-sun ; hàu- keng kóng , “ Khì chong-biāu--ni̍h tì- kèng , sī beh bô boē-kì-tit pē-bú “ . Tân- kiong kóng, “ Khí-thâu sí , ēng bah-hú sng-chhò͘ lâi koàn-tiān , tit-beh khì tâi ê sî , ēng ngó͘-seng lâi chè , tâi-liáu tò-- lâi , koh-chài hàu , ( che sī ji̍t tiong-tàu tī i sí ê pâng-lāi hàu, ) bē bat khoàⁿ-kìⁿ i lâi chia̍h , tuì téng-tāi í-lâi , lóng bô pàng-soah , sī ài lâng bô poē i ê chhin . “ Hong-kì kóng, “ Siu-chéng chong-biāu , kèng chè-sū , sī beh kà peh-sìⁿ tui-siūⁿ iú-hàu . “ Che bêng-bêng sī kóng , chè m̄-sī in-uī chó͘-kong oē lâi chia̍h , put- kò sī hō͘ lâng oē siàu-liām i ê chó͘-kong nā-tiāⁿ . Lūn sí--ê boē lâi kàm-la̍p oa̍h- lâng ê chè-sū, bêng-lí--ê, ka-kī oē chai. Au-iông Siu Lông-kong-chhian pián- kì--ni̍h kóng, “ Chè chīn-choē mi̍h , m̄- ta̍t-tio̍h ēng chió-chió mi̍h hō͘ pē-bú oa̍h-oa̍h ê sî thang chia̍h . “ Cheng-chú kóng , “ Choè kiáⁿ ê lâng beh hōng-iōng , pē-bú to boē thèng-hāu--tit , ( ì-sù sī sí , ) só͘-í thâi-gû lâi chè , m̄ ta̍t-tio̍h thàn pē-bú tē-teh ēng koe ti lâi hō͘ i chia̍h khah- hó . “ Chiah-ê bêng-bêng sī kóng, chè- sū m̄-sī beh-hō͘ chó͘-kong lâi chia̍h, put- kò sī beh hō͘ lâng bô boē-kì-tit i ê pē-bú nā-tiāⁿ . Chāi sian-ông li̍p-chè ê pún- ì sī kóng-kiò pē-bú sī pún-goân, pē-bú sí chiū pún-goân choa̍t; pún-goân kah choa̍t , chiū iú-hàu ê sim ia̍h choa̍t ; m̄- kú pē-bú sī chi̍t-sì-lâng só͘ tio̍h siàu- liām--ê, só͘-í choè chè ê hoat-tō͘, hō͘ lâng tī choa̍t-hàu ê tiong-kan boē liâm-piⁿ choa̍t, sī ná chhin-chhiūⁿ ēng chit-ê chè choè chéng, chai tī lâng ê sim, hō͘ lâng oē siⁿ-chhut iú-hàu; li̍p-chè ê pún-ì put-kò sī án-ni. Khó-sioh āu-tāi ê tha̍k-chheh lâng , bô bêng-pe̍k sian-ông li̍p-chè ê ì-sù, lām-sám kóng kàu hiah- ê im-iông, lí-khì , chó͘-kong lâi kàm-la̍p ê tāi-chì , soà siat peh-sìⁿ lâng chè sam- tāi kap sí-chó͘ ê sū , choè āu-tāi îm-sū ê kiā-á, hoān-lé , kè-hūn, siong hong-sio̍k , pāi jîn-lûn , iáu-kú teh phah-sǹg i sī sèng-kàu iú-kong ê jîn-sîn , lóng m̄-chai sī sian-ông ê choē-jîn . Koh khah thang oàn-hūn--ê, chiū-sī Sek-kàu, Tō-kàu , liû- hêng thong-kok, hāi-lâng phiàn-lâng, i só͘ kóng ê iú-hàu lóng put-chāi siⁿ- chêng ê hōng-iōng, iàu-kín sī chāi-tī sí- āu ê chè , pài , choè-chiò, siu-chai , chhiau- tō͘, pài-pu̍t , liām-keng, phah tē-ge̍k ; lūn-kàu khiok-lé, siàu-gî , loē-chek, tē- chú-chit , hàu-kèng, í-ki̍p hoān-nā lūn- khí lâng ho̍k-sāi pē-bú ê tāi-chì--ê , it- khài bô kóng-khí ; só͘-í i-ê oē hō͘ lâng koē hoaⁿ-hí, in-uī bô chhin-chhiūⁿ kó͘-lé ê khu-sok ; tuì án-ni lâng-lâng siū i bê- he̍k, poē sian-ông kà lâng iú-hàu ê hó- sim, chí-ū siú Sek-kàu Tō-kàu ê īⁿ-toan siâ-soat, í-ki̍p sian-ông li̍p-chè ê lé-lō͘, gōng-gōng phah-sǹg nā oē án-ni , chiū thang sǹg choè iú-hàu , hài-ah ! Cháiⁿ- iūⁿ khoàⁿ iú-hàu kàu-chiah sió-khoá, kàu-chiah khoài ? Lūn-kàu goán sèng- kàu tiong ê lâng chin-chiàⁿ ū ha̍p sian- ông kà lâng iú-hàu ê hó-sim, put-kò bô siú i li̍p-chè ê lé-lō͘, lâng chiū kiò goán choè thàn-hoan , bô-kong bô-chó͘ , kám m̄-sī oan-óng mah ? Lūn chè, put-kò sī kà-lâng iú-hàu ê hoat-tō͘ nā-tiāⁿ , nā oē iú-hàu chiū kàu-gia̍h, lâng nā oē thàn goán ê tō-lí, ji̍p goán ê kàu, sìn goán ê sèng-keng , chū-jiân siông-siông oē iú- hàu . mih-sái tek-khak tio̍h chè ah ? Phì- lūn tang-thiⁿ chhēng hiû , hē-thiⁿ chhēng koah , che sī chá ê khoán; taⁿ nā m̄ chhēng hiû beh chhēng nî-saⁿ, m̄ chhēng koah beh chhēng kang-sai , thái-thó boē- choè-tit ? Tang-thiⁿ chhēng hiû, hē thiⁿ chhēng koah, put-kò sī beh lâng khoài- oa̍h nā-tiāⁿ, nā khoài-oa̍h , chiū tang- thiⁿ chhēng nî-saⁿ, joa̍h-thiⁿ chhēng kang-sai , chū-jiân oē choè-tit . Chûn tio̍h ū ēng phâng, che sī chûn ê khoán ; taⁿ m̄ ēng phâng , sī beh ēng chhia , kiám oē tit-thang kóng , che m̄-sī chûn, thái-thó ū chûn bô chûn-phâng ? Phâng put-kò sī choè hō͘ chûn kiâⁿ ê lō͘-ēng nā-tiāⁿ, oē kiâⁿ chiū kàu-gia̍h , mih-sái tek-khak tio̍h phâng ah ? Só͘-í goá kóng oē iú-hàu khah iàu-kín, nā chin-chiàⁿ oē iú-hàu , chiū bô-chè ia̍h-bô siong-kan .
2 . Chè tsó͘-kong hoán-tńg sī tek-tsoē Siōng-tè
Saⁿ chheng goā nî chêng Siōng-tè pún- sin tī Se-nái-soaⁿ thoân tsa̍p kài , hit ê tē jī kài kóng, “ Bo̍h-tit tiau-khek ngó͘-siōng , thiⁿ-téng toē-ē, tsuí-tiong pah-hāng mi̍h, bo̍h-tit tsng-siōng chhin-chhiūⁿ i, bo̍h-tit pài kuī , bo̍h-tit ho̍k-sāi ; in-uī goá Iâ-hô- hoa lín-ê Siōng-tè , toàn-toàn boē iông-- tit ēng pa̍t-ê Siōng-tè kap goá pí ; oàn- hūn goá ê lâng , kàng tsai-ē hō͘--i , tuì pē kàu kiáⁿ kàu saⁿ sì tāi , thiàⁿ goá , siú goá kài-lu̍t ê lâng chiū kàng hok-khì hō͘--i , kàu chheng pah-tāi “ . án-ni , chè , pài , tio̍h Siōng-tè chiah oē kham-tit siū, lâng chè pa̍t-mi̍h , pài pa̍t-mi̍h , chiū pài ê lâng , chè ê lâng , í-ki̍p siū chè , siū pài ê lâng , Siōng-tè lóng beh hêng-hoa̍t--i . Í-sek-lia̍t peh-sìⁿ hiàn-chè Siōng-tè , ia̍h hiàn-chè pa̍t-mi̍h , Siōng-tè toā siū-khì , kàng chai-ē tī in-ê kok . Hi-lu̍t ông hō͘ i-ê peh-sìⁿ chheng i choè Siōng-tè , Hi- lu̍t hoaⁿ-hí , Siōng-tè hō͘ thâng kā-sí--i . ( Hēng-toān 12 : 22 , 23 . ) Ko-nî-liû beh pài Pí-tek , Pí-tek kín-kín hû i kóng , “ Khí--lâi , goá ia̍h-sī lâng . “ Lō͘-sū-tek ê lâng beh chè Pó-lô , Pó-lô chhut-la̍t chó͘- tòng , m̄-káⁿ siū in chè . ( Hēng-toān 14 : 13-18 . ) Sù-tô͘ Iok-hān beh pài chí-sī i ê thiⁿ-sài , thiⁿ-sài chó͘-chí--i kóng , “ M̄-thang , lí chheng-chheng tio̍h pài Siōng- tè . “ ( Be̍k-sī-lio̍k 22 : 8 , 9 . ) Mô͘-kuí kah Iâ-so͘ pài--i , Iâ-so͘ ín sèng-keng ê oē kóng , “ Tio̍h pài Chú lí ê Siōng-tè , to̍k- to̍k ho̍k-sāi--i . “ ( Sin-bēng-kì 6 : 13 , Má- thài 4 : 10 . ) án-ni toā ê sù-tô͘, sèng ê thiⁿ-sài , àm-sè ê jîn-kun, siōng-chhiáⁿ m̄-thang pài , hô-hòng sí-liáu ê lâng . In- uī Siōng-tè sī chì-chun bû tuì , to̍k-it bû jī , bān-lâng oá-khò i lâi oa̍h , lâi tín-tāng , lâi tī-teh , hông-tè ê sìⁿ-miā sī khò i chiah oa̍h , pē-bú ê sìⁿ-miā ia̍h khò i chiah oa̍h ; pē-bú sui-jiân pí kiáⁿ khah toā , chóng-sī tī Siōng-tè ê bīn-chêng pîⁿ-pîⁿ sī i-ê lô͘-po̍k , hoān-choē ê lâng , thái-thó thang lia̍h i choè chhin-chhiūⁿ Siōng-tè ? Chhâ-khó chit-ê chè ê tāi- chì sī Siōng-tè só͘ siat , ū sio̍k-choē ê chè , ū siā-un ê chè , ū sio-chè, tû sio̍k-choē chè í-goā , kî-û--ê lóng sī kèng-pài siā- un ê ì-sù . Chóng-sī chiah-ê chè , lóng-sī koan-chiò Kiù-chú , Kiù-chú iáu-bē kàu , lâng tio̍h siú chit-ê lé-sò͘ , Kiù-chú í- keng kàu , hiàn ka-kī choè chè , lâi sio̍k lâng ê choē , chi̍t-pái chiū kàu-gia̍h , só͘- í chit-ê lé-sò͘ thang hoè ; lâng pài Siōng- tè , nā sái ēng sim-sîn , ēng sêng-si̍t, chiah-ê lé-sò͘ lóng m̄-sái koh kiâⁿ .
án-ni chit-ê chè , pún sī uī-tio̍h Siōng- tè lâi siat , m̄-sī lâng só͘ oē tit-thang chhiàm ēng--tit ; pē-bú ū-iáⁿ sī lâng só͘ eng-kai chun-kèng iú-hàu--ê, chóng-sī chun-kèng kàu kè-thâu , iú-hàu kàu chhò-gō͘ , chiū hoán-tńg tek-choē Siōng- tè ; phì-jū koaⁿ-hú ū hiah-ê gē-ia̍h , gē-ia̍h eng-kai tio̍h chun-kèng koaⁿ-hú , sūn- thàn i ê bēng-lēng , chóng-sī siat-sú hō͘ koaⁿ-hú chhēng lêng-pô͘ , chheng i choè bān-soè , hông-tè nā chai , tek-khak pān i-ê choē , sǹg i choè hoán-chha̍t . Hông-tè put-kò sī lâng nā-tiāⁿ i ê lé siōng-chhiáⁿ boē hō͘ lâng chhiàm--tit , hô-hòng hek- hek hông-hông ê Siōng-tè kiám oē hō͘ ná tîn-ai ná káu-hiā ê choē-jîn chhiàm ēng i ê lé-sò͘ mah ? Chè sí-lâng ēng gû iûⁿ , chè Siōng-tè ia̍h ēng gû iûⁿ , kuī sí- lâng sī ēng chit-ê kha-thâu-u , kuī Siōng-tè ia̍h-sī ēng chit-ê kha-thâu-u , án-ni sī lia̍h sí-lâng kap Siōng-tè pîⁿ- toā, khoàⁿ Siōng-tè ná sí-lâng . Lâng khoán-thāi Siōng-tè choè sè-kan ê hông-tè , Siōng-tè siōng-chhiáⁿ boē iông--tit , hô-hòng khoán-thāi i ná sí lâng , chiū i ê bú-bān siat-to̍k ê choē , Siōng-tè tek- khak beh tāng-tāng khiàn-chek hêng-hoa̍t.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
辯神主論
1887.12 第三十張 p.92-94
(Un Sam-goân chò--ê.)
(Chiap chêng tiuⁿ tē 86 bīn.)
- 論無chhāi木主，無祭木主是攏無thang嫌。
人嫌阮入教ê人無chhāi木主是無祖無公，事不知阮無chhāi無祭是有著ê緣故，hit個緣故有兩項。
1.祖公boē來食。
查考早聖王聖人設這個祭ê法度，本 m̄ 是為祖公，實在是為著子孫；孝經講，「去宗廟--ni̍h致敬，是beh無boē記得父母。」檀宮講，「起頭死，用肉脯酸醋來貫奠 ，得beh去埋ê 時，用五牲來祭，埋了倒--來，koh再孝，(che是日中晝tī 伊死ê房內孝，) bē bat看見伊來食，對頂代以來，攏無放煞，是愛人無背伊ê 親。」坊記講，「修整宗廟，敬祭祀，是beh教百姓追想有孝。」Che明明是講，祭m̄ 是因為祖公會來食，不過是hō͘ 人會數念伊ê祖公nā-tiāⁿ。論死--ê boē來鑑納活人ê祭祀，明理--ê，家己會知。歐陽修瀧岡阡表記--ni̍h講，「祭盡濟物，m̄值著用少少物hō͘ 父母活活ê 時thang食。」曾子講，「做子ê人beh奉養，父母都boē聽候--得，( 意思是死，)所以thâi牛來祭，m̄ 值著趁父母tī-teh用雞豬來hō͘ 伊食較好。」Chiah-ê明明是講，祭祀 m̄ 是beh-hō͘ 祖公來食，不過是beh hō͘人bô boē記得伊ê 父母nā-tiāⁿ。在先王立祭ê本意是講叫父母是本源，父母死就本源絕；本源既絕，就有孝ê心亦絕；m̄-kú父母是一世人所著數念--ê，所以做祭ê法度，hō͘人tī 絕孝ê中間boē liâm-piⁿ 絕，是那親像用這個祭做種，栽tī 人ê心，hō͘人會生出有孝；立祭ê本意不過是án-ni。可惜後代ê讀冊人，bô 明白先王立祭ê意思，濫糝講到hiah-ê陰陽，理氣，祖公來鑑納ê代誌，續設百姓人祭三代kap始祖ê事，做後代淫祀ê崎仔，患禮、過分、傷風俗、敗人倫，iáu-kú teh扑算伊是聖教有功ê人神，攏 m̄ 知是先王ê罪人。Koh較thang怨恨--ê，就是釋教、道教，流行通國，害人騙人，伊所講ê有孝攏不在生前ê奉養，要緊是在tī 死後ê祭，拜、做醮、修齋、超度、拜佛、念經、扑地獄；論到曲禮、少儀、內則、弟子職、孝敬，以及凡若論起人服事父母ê代誌--ê，一概無講起；所以伊ê 話hō͘ 人會歡喜，因為無親像古禮ê拘束；對án-ni人人受伊迷惑，背先王教人有孝ê好心，只有守釋教道教ê異端邪說，以及先王立祭ê禮路，憨憨扑算若話án-ni，就thang算做有孝，hài-ah！怎樣看有孝到才小可，到才快？論到阮聖教中ê人真正有合先王教人有孝ê好心，不過無守伊立祭ê禮路，人就叫阮做趁番，無公無祖，敢m̄ 是冤枉mah？論祭，不過是教人有孝ê法度nā-tiāⁿ，若會有孝就夠額，人若會趁阮ê道理，入阮ê教，信阮ê聖經，自然常常會有孝。mih使的確著祭ah？譬論冬天穿裘，夏天穿葛，che是早ê款；今若 m̄穿裘beh穿呢衫 ，m̄ 穿葛beh穿kang-sai，thái-thó boē做得？冬天穿裘，夏天穿葛，不過是beh人快活nā-tiāⁿ，若快活，就冬天穿呢衫，熱天穿 kang-sai，自然會做得。船著有用帆，che是船ê款；今 m̄ 用帆，是beh用車，敢會得thang講，che m̄ 是船，thái-thó有船無船帆？帆不過是做hō͘ 船行ê路用nā-tiāⁿ，會行就夠額，mi̍h使的確著帆ah？ 所以我講會有孝較要緊，若真正會有孝，就無祭亦無相干。
2.祭祖公反轉是得罪上帝。
三千外年前上帝本身tī 西奈山傳十誡，hit個第2誡講，「莫得雕刻偶像，天頂地下，水中百項物，莫得裝像親像伊，莫得拜跪，莫得服事；因為我耶和華lín-ê上帝，斷斷boē容--得用別個上帝kap我比；怨恨我ê人，降災厄hō͘--伊，對父到子到三四代，疼我，守我戒律ê人就降福氣hō͘--伊，到千百代。」án-ni，祭，拜，著上帝才會堪得受，人祭別物，拜別物，就拜ê人，祭ê人，以及受祭，受拜ê人，上帝攏beh刑罰--伊。以色列百姓獻祭上帝，亦獻祭別物，上帝大受氣，降災厄tī in-ê國。希律王hō͘伊ê 百姓稱伊做上帝，希律歡喜，上帝hō͘ 虫咬死--伊。( 行傳12：22， 23. )哥尼流beh拜彼得，彼得緊緊扶伊講，「起--來，我亦是人。」路士德ê人beh祭保羅，保羅出力阻擋，m̄ 敢受in祭。( 行傳14：13-18. ) 使徒約翰beh拜指示伊ê 天使，天使阻止--伊講，「M̄-thang，你清清著拜上帝。」( 默示錄22：8， 9. ) 魔鬼教耶穌拜--伊，耶穌引聖經ê話講，「著拜主你ê上帝，獨獨服事--伊。」( 申命記6：13，馬太4：10. ) án-ni大ê使徒，聖ê天使，暗勢ê人君，尚且m̄-thang拜，何況死了ê人。因為上帝是至尊無對，獨一無二，萬人倚靠伊來活，來振動，來tī-teh，皇帝ê性命是靠伊才活，父母ê性命亦靠伊才活；父母雖然比子較大，總是tī 上帝ê面前平平是伊ê 奴僕，犯罪ê人，thái-thó thang掠伊做親像上帝？查考這個祭ê代誌是上帝所設，有贖罪ê祭、有謝恩ê祭、有燒祭，除贖罪祭以外，其餘--ê攏是敬拜謝恩ê意思。總--是chiah-ê祭，攏是觀照救主，救主iáu-bē到，人著守這個禮數，救主已經到，獻家己做祭，來贖人ê罪，一擺就夠額，所以這個禮數thang廢；人拜上帝，但使 用心神，用誠實，chiah-ê禮數 攏m̄ 使 koh行。
án-ni這個祭，本是為著上帝來設，m̄ 是人所會得thang僭用--得；父母有影是人所應該尊敬有孝--ê，總是尊敬到過頭，有孝到錯誤，就反轉得罪上帝；譬喻官府有hiah-ê衙役，衙役應該著尊敬官府，順趁伊ê 命令，總--是設使hō͘官府穿龍袍，稱伊做萬歲，皇帝若知，的確辦伊ê 罪，算伊做反賊。皇帝不過是人nā-tiāⁿ伊ê 禮尚且boē hō͘ 人僭--得，何況赫赫弘弘ê上帝敢會hō͘若塵埃若káu-hiā ê罪人僭用伊ê 禮數mah？祭死人用牛羊，祭上帝役用牛羊，跪死人是用這個腳頭u ，跪上帝亦是用這個腳頭u，án-ni是掠死人kap上帝平大，看上帝那死人。人款待上帝做世間ê皇帝，上帝尚且boē容--得，何況款待伊那死人，就伊ê侮慢褻瀆ê罪，上帝的確beh重重譴責刑罰。
(後張beh koh印。)