辯神主論
Piān Sîn-chú Lūn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | Un Sam-goân Un Sam-goân |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第27卷 |
| 日期 | 1887/9 |
| 頁數 | 68 |
白話字（原文數位化）
Piān Sîn-chú Lūn
1887.09 TĒ JĪ-CHA̍P CHHIT TIUN P.68
(Un Sam-goân chò--ê.)
(Chiap chêng tiuⁿ tē 61 bīn.)
4 . Lí kóng Iâ-so͘ ê kong-lô sī chhin- chhiūⁿ Lú-o kap Chiok-liông , bông-biáu bô lâng khoàⁿ-kìⁿ . Hài ah ! Sian-siⁿ chīn chhìn-chhái kóng . Lūn Lú-o Chiok- liông lóng sī hong-tông boē sìn--tit ; Iâ- so͘ ê tāi-chì , chiâu-pī kì tī sèng-chheh , bêng-bêng thang chhâ-khó , sī sian-siⁿ bē bat tha̍k--tio̍h , thái-thó bô thang chhâ-khó ? Nā kóng gún ê sèng-keng boē sìn--tit , chiū thiⁿ-ē lóng bô thang sìn ê chheh .
5 . Lí kóng lâng ài ū kiáⁿ sī ǹg-bāng oa̍h thang chhī--i , sí thang chè--i ; nā bô chiū lâng lóng m̄ kè-kiáⁿ chhoā sim-pū , uī kiáⁿ-sun lâi keng-êng kè-kàu . Chhì- mn̄g Bēng-chú só͘ kóng bô tâi pē-bú ê sè-tāi , pē-bú sí ū chè--bô ? Bô-tâi tek- khak ia̍h bô chè , kì-jiân bô chè , chiū hit-sî ū kè-kiáⁿ chhoā sim-pū uī kiáⁿ- sun lâi kè-kàu--bô ? á-sī ka-kī thàn- chia̍h chek lāu-pún kàu sí ah ? Kiám m̄-chai kè-chhoā sī thian-sèng , keng- êng sī jîn-chêng , chhap-cháu sī in-uī ū lâng thang hàu ? Sai-kok bô hàu , iáu-kú ū kè-chhoā , goán sèng-kàu bô hàu , iáu- kú uī kiáⁿ-sun lâi kè-kàu ; che thang choè pîn-kù .
6 . Lí kóng Bú-ông heng bia̍t-kok kè choa̍t-sè sī in-uī m̄-ài hō͘ in ê chè-sū choa̍t-tn̄g . Taⁿ hit hō ū kiáⁿ-sun bô koaⁿ-chiok , bô thó͘-toē--ê kiò choè bia̍t-kok , chiū ēng thó͘-toē hong hō͘--i ; chhin- chhiūⁿ ū hong Giâu ê hō͘-è tī Chiok , Sùn ê hō͘-è tī Tîn , Hā ê hō͘-è tī Kí , Un ê hō͘-è tī Sòng ; ū thó͘-toē , ū koaⁿ- chiok, bô kiáⁿ-sun--ê hō choè choa̍t-sè , chiū ēng in ê chong-cho̍k chhin-lâng lâi soà-chiap ; soà-chiap sī bián-tit i-ê koaⁿ-chiok thó͘-toē hō͘ pa̍t-lâng tit--khì ; chhin-chhiūⁿ hō͘ Chiu-chiong chiap Thài-pek, in sió-tī chiap Tiōng-iong, tú-tú kap kin-á-ji̍t sè-si̍p koaⁿ-oân ê lu̍t-hoat saⁿ-tâng , tio̍h ū koaⁿ-chiok , thó͘-toē--ê chiah ū chhòng lâng lâi soà-chiap, nā bô chiū chhut-chāi i choa̍t , ia̍h-bô soà-chiap; che sī Mô͘-Ki-lêng ū án-ni kóng. án-ni chiū Bú-ông kè-choa̍t-sè, bêng- bêng m̄-sī in-uī beh hō͘ in thang chè chó͘-kong, tuì nn̄g hāng thang chai. (1) Bú-ông só͘ soà-chiap--ê lóng-sī ū koaⁿ-chiok ê chu-hô͘, m̄-sī peh-sìⁿ lâng. (2) Bú-ông chhòng lâng lâi soà-chiap nā-sī in-uī chè chó͘-kong, chiū mih-sái ēng thó͘-toē hong hō͘ in ? Kì-jiân chhòng lâng lâi soà-chiap, koh ēng thó͘-toē hong hō͘ i , chiū bêng-bêng m̄-sī in-uī chè chó͘- kong . Taⁿ chhiáⁿ lâi choan lūn bo̍k-chú .
II . Lūn bo̍k-chú ê lâi-le̍k
Bo̍k-chú tuì sím-mi̍h sî sím-mi̍h lâng siat-khí , sī oh-tit chai ; ū lâng kóng sī tuì hō͘-Hàn Teng-lân siat-khí . Teng- lân khí-thâu chīn put-hàu, i teh choh- chhân , in lāu-bú ta̍k-ji̍t koāⁿ-pn̄g khì hō͘ i chia̍h , ta̍k-pái to hō͘ Teng-lân phah , chá hiâm chá, oàⁿ hiâm oàⁿ; ū chi̍t-ji̍t Teng-lân tī chhân--ni̍h khoàⁿ-kìⁿ iûⁿ-á- kiáⁿ chia̍h lin, chêng kha kuī-teh , Teng- lân ka-kī siūⁿ kóng , Cheng-siⁿ siōng- chhiáⁿ oē hiáu-tit hêng-hàu , hô-hòng goá sī lâng, kiám thang án-ni phah lāu- bú mah ? Tuì án-ni tiāⁿ-tio̍h beh choè iú- hàu ê kiáⁿ . Hit ji̍t-tàu i-ê lāu-bú koh koāⁿ- pn̄g lâi , Teng-lân kín-kín cháu beh khì chih ; in lāu-bú lia̍h choè iū beh koh lâi phah , chiū kín-kín thiàu-lo̍h chuí . Teng-lân koáⁿ-kín thiàu-lo̍h khì kiù , chhē lóng bô, to̍k-to̍k chhē-tio̍h chi̍t-phìⁿ pang, chiū chiong hit-phìⁿ pang the̍h- tò-khì khek choè siōng , āu-lâi lâng chiah ū chhòng chit-ê bo̍k-chú . Ū lâng kóng m̄-sī tuì Teng-lân, sī khah-chá chiū ū; chiū-sī tuì Bú-ông , in-uī sú-kì kóng, “ Bú-ông káu--nî khì tang--sì koan-peng tī Bēng-tin , choè Bûn-ông ê bo̍k-chú , chài tī chhia-lāi , chheng ka-kī choè Thài-chú Hoat ; ì-sù sī kóng , hōng Bûn- ông lâi hoa̍t Tiū , hián-bêng ka-kī m̄-káⁿ chú-choân . “ Chóng-sī sú-kì sui-bóng án-ni kóng, goá ia̍h m̄-káⁿ toàn sī tuì Bú-ông siat-khí ; kiám-chhái Bú-ông ê tāi-seng í-keng ū , chiū Bûn-ông biō-lāi ia̍h í-keng ū Bûn-ông ê bo̍k-chú, put-kò sī kàu Bú-ông beh khì hoa̍t Tiū hit-sî chiah koh lēng-goā chhòng chi̍t-sin ; m̄-sī kàu beh hoa̍t Tiū hit-sî chiah chhòng . Chhin-chhiūⁿ Chhun-chhiu ê sî Hoân- kong ta̍uh-ta̍uh ài khí-peng , ia̍h chhòng nn̄g sin bo̍k-chú , nā beh chhut-tīn chiū chah chi̍t-sin khì , nā tò-lâi chiū iû-goân chhāi tī chó͘-biō--ni̍h ; kiám-chhái Bú- ông ia̍h sī hit-hō khoán . Chiàu goá phah-sǹg chn̄g Giâu Sùn hit-sî í-keng ū , in-uī Su-keng kóng , Giâu ū Bûn-chó͘- biō , Gē-chó͘ biō , ia̍h Sùn ū khì chè ; taⁿ ū biō tek-khak ū bo̍k-chú , nā bô , siū-chè ê mi̍h chiū beh chè sī-chuī ? Kiám- chhái ū lâng kóng bô tek-khak , in-uī chá ê lâng teh chè ū ēng gín-á chhēng sian-jîn ê i-ho̍k choè chú-chè ê lâng ,lâng chè i , ì-sù sī chè chó͘-kong ; kàu āu- lâi ê lâng hiâm chit-hō hoat-tō͘ m̄-hó , in-uī chiàu chit-hō hoat-tō͘ chiū pē tio̍h pài kiáⁿ , án-ni ài beh iú-hàu tāi-seng bia̍t jîn-lûn , só͘-í ū oāⁿ bo̍k-chú ,hoè hit- ê si ê tāi-chì , án-ni bo̍k-chú sī khah āu- tāi ê lâng chiah siat ; goá kóng m̄-sī án- ni , Tiong-kok chheh bêng-bêng kóng “ Chú só͘-í i sîn , si só͘-í siōng-sîn . “ ( Ì-sù sī kóng , bo̍k-chú sī beh hō͘ sîn thang i- oá , si sī beh hián-bêng sîn ê khoán . ) án-ni si kap bo̍k-chú sī tâng-sî ū--ê , chóng-sī tú-tú tuì tī-sî ū , goá m̄-káⁿ toàn , iáu-kú káⁿ kóng chn̄g Giâu-Sùn ê sî í- keng ū .
III . Gī-lūn chhāi bo̍k-chú ê m̄-tio̍h
Lūn hit-ê m̄-tio̍h ū kuí-nā hāng. 1 . Peh-sìⁿ lâng boē chhāi--tit . Beh chhāi sîn-chú tek-khak tio̍h ū thó͘-toē ê jîn-kun chiah oē choè-tit, chhin-chhiūⁿ Thian-chú , Chu-hô͘ , kap ū chhái-tē ê kheng, chí kuí téng-hō ê lâng chiah oē chhāi--tit . Kiám-chhái ū lâng mn̄g kóng . án-ni chiū Tāi-hu , Sū , í-ki̍p peh-sìⁿ lâng beh chè beh cháiⁿ-iūⁿ ? ìn kóng , Put-kò sī pho͘ kí-toh , chhio̍h , lâi hō͘ sîn oá nā- tiāⁿ . Sian-jîn Khóng--sī , Tīⁿ--sī , Chhui- sī , chù Lé-kì chè-hoat hit-phiⁿ lóng-sī án-ni kóng; chóng-sī ū choē-choē lâng saⁿ-pok, in-uī Lé-kì lāi bô bêng-bêng án-ni kóng; sui-jiân án-ni iáu-kú Kóng-iông bêng-bêng kóng , “ Kheng, Tāi-hu, m̄-sī hit-hō ū thó͘-toē ê Jîn-kun boē tit- thang khap-hióng chiau-bo̍k . “ ( Ì-sù sī ha̍p chè chó͘-kong ) . án-ni chiū bêng-bêng sī bô sîn-chú , in-uī nā-bô , chiū bô hun-pia̍t chun-kuì pi-chiān ê téng-tē . án-ni chiū kin-á-ji̍t lâng-lâng chhāi sîn- chú , sī peh-sìⁿ lâng chhiàm ēng Thian-chú , Chu-hô͘ ê lé-sò͘ ; che sī toā m̄-tio̍h . Siat-sú lâng ài iú-hàu pē-bú , hō͘ i chhēng n̂g lêng-pô͘ chheng i choè hông- tè , án-ni kiám-oē thang kóng , Goá sī iú- hàu mah ? Chá Khóng-chú bô choè-koaⁿ bô ka-sîn , tú-tio̍h pīⁿ ê sî Chú-Lō͘ ēng lâng khí choè i-ê ka-sîn , Khóng-chú siōng-chhiáⁿ tāng-tāng chek-pī i, hô-hòng peh-sìⁿ chhiàm Thian-chú ê lé , hit ê m̄-tio̍h kàu cháiⁿ-iūⁿ ah ? Kiám- chhái ū lâng pok kóng, Lé-kì só͘-kóng chè ê hoat-tō͘ í-ki̍p sîn-chú chiah ê tāi- chì , to bô kóng sī choan chí Thian-chú , Chu-hô͘ , thái-thó oē chai m̄-sī chí peh- sìⁿ lâng ah ? ìn kóng, Lé-kì kóng kàu chè , chiū soà kóng biō , án-ni thang chai m̄- sī chí peh-sìⁿ lâng , in-uī peh-sìⁿ lâng bô biō , put-kò chè tī chhím-sek nā-tiāⁿ.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
辯神主論
1887.09 第二十七張 P.68
(Un Sam-goân做--ê.)
(接前張第61面。)
- 你講耶穌ê功勞是親像女媧kap祝融，濛渺無人看見。Hài ah！先生盡chhìn-chhái講。論女媧祝融攏是荒唐boē信--得；耶穌ê代誌，齊備記tī 聖冊，明明thang查考，是先生bē bat讀--著，thái-thó 無thang查考？若講阮ê聖經boē信--得，就天下攏無thang信ê冊。
5.你講人愛有子是向望活thang飼--伊，死thang祭--伊；若無就人攏m̄ 嫁子娶新婦，為子孫來經營計較。試問孟子所講無埋父母ê世代，父母死有祭--無？無埋的確亦無祭，既然無祭，就hit時有嫁子娶新婦為子孫來計較--無？抑是家己趁食積老本到死ah？敢m̄ 知嫁娶是天性，經營是人情，chhap-cháu 是因為有人thang孝？西國無孝，iáu-kú有嫁娶，阮聖教無孝，iáu-kú為子孫來計較；che thang做憑據。
6.你講武王興滅國繼絕世是因為m̄ 愛hō͘ in ê祭祀絕斷。今hit號有子孫無官爵，無土地--ê叫做滅國，就用土地封hō͘--伊；親像有封堯ê後裔tī 祝、舜ê後裔tī 陳、夏ê後裔tī 莒、殷ê後裔tī 宋；有土地、有官爵，無子孫--ê號做絕世，就用in ê宗族親人來續接；續接是免得伊ê 官爵土地hō͘別人得--去；親像hō͘ 周章接太伯，in小弟接重邕，抵抵kap今仔日世襲官員ê律法相同，著有官爵，土地--ê才有創人來續接，若無就出在伊絕，亦無續接；che是毛基能有án-ni講。 án-ni就武王繼絕世，明明m̄ 是因為beh hō͘ in thang祭祖公，對兩項thang知。(1)武王所續接--ê攏是有官爵ê諸侯，m̄ 是百姓人。(2)武王創人來續接若是因為祭祖公，就mih使用土地封hō͘ in ？ 既然創人來續接，koh用土地封hō͘ 伊，就明明m̄ 是因為祭祖公。今且來專論木主。
II. 論木主ê來歷
木主對甚物時甚物人設起，是oh-tit知；有人講是對後漢丁蘭設起。丁蘭起頭盡不孝，伊teh作田，in老母逐日koāⁿ 飯去hō͘伊食，逐擺都hō͘ 丁蘭扑，早嫌早，晏嫌晏；有一日丁蘭tī 田--ni̍h看見羊仔子食奶，前腳跪teh，丁蘭家己想講，精牲尚且會曉得行孝，何況我是人，敢thang án-ni扑老母mah ？ 對án-ni定著beh做有孝ê子。Hit日晝伊ê 老母koh koāⁿ飯來，丁蘭緊緊走beh去接；in老母掠做又beh koh來扑，就緊緊跳落水。丁蘭趕緊跳落去救，chhē攏無，獨獨chhē著一片枋，就將hit片枋提倒去刻做像，後來人才有創這個木主。有人講m̄ 是對丁蘭，是較早就有；就是對武王，因為史記講，「武王九--年去東--誓官兵tī 盟津，做文王ê木主，載tī 車內，稱家己做太子發；意思是講，奉文王來伐紂，顯明家己m̄ 敢主全。」總是史記雖罔án-ni講，我亦m̄ 敢斷是對武王設起；Kiám-chhái武王ê代先已經有，就文王廟內亦已經有文王ê木主，不過是到武王beh去伐紂hit時才koh另外創一身；m̄是到beh伐紂hit時才創。 親像春秋ê 時桓公ta̍uh-ta̍uh愛起兵，亦創兩身木主，若beh出陣就chah 一身去，若倒來就猶原chhāi tī 祖廟--ni̍h；Kiám-chhái 武王抑是hit號款。照我扑算chn̄g堯舜hit 時已經有，因為書經講，堯有文祖廟，藝祖廟，亦舜有去祭；今有廟的確有木主，若無，受祭ê物就beh祭是誰？Kiám-chhái有人講無的確，因為早ê人teh祭有用囡仔穿先人ê衣服做主祭ê人，人祭伊，意思是祭祖公；到後來ê人嫌這號法度m̄ 好，因為照這號法度就父著拜子，án-ni愛beh有孝代先滅人倫，所以有換木主，廢hit個尸ê代誌，án-ni木主是較後代ê人才設；我講m̄ 是án-ni，中國冊明明講「主所以依神，尸所以頌神」。(意思是講，木主是beh hō͘ 神thang依倚，尸是beh顯明神ê款。) án-ni尸kap木主是同時有--ê，總是抵抵對tī 時有，我m̄ 敢斷，iáu-kú敢講chn̄g堯舜ê 時已經有。
III.議論chhāi木主ê m̄ 著
論hit個m̄ 著有幾若項。1.百姓人boē chhāi--得。Beh chhāi神主的確著有土地ê人君才會做得，親像天子、諸侯，kap有采地ê卿，這幾頂號ê人才會chhāi--得。Kiám-chhái有人問講。án-ni就大夫、士，以及百姓人beh祭beh怎樣？應講，不過是鋪杞桌、石，來hō͘ 神倚nā-tiāⁿ。先人孔--氏、鄭--氏、崔--氏，註禮記祭法hit篇攏是án-ni講；總是有濟濟人相駁，因為禮記內無明明án-ni講；雖然án-ni iáu-kú管揚明明講，「卿、大夫，m̄ 是hit號有土地ê人君boē得thang闔饗昭穆。」( 意思是合祭祖公 )。án-ni就明明是無神主，因為若無，就無分別尊貴卑賤ê等第。án-ni就今仔日人人chhāi神主，是百姓人僭用天子、諸侯ê禮數；che是大m̄ 著。設使人愛有孝父母，hō͘ 伊穿黃龍袍稱伊做皇帝，án-ni 敢會thang講，我是有孝mah？早孔子無做官無家臣，抵著病ê 時子路用人起做伊ê 家臣，孔子尚且重重責備伊，何況百姓僭天子ê禮，hit個m̄ 著到怎樣ah？Kiám-chhái有人駁講，禮記所講祭ê法度以及神主chiah ê代誌，都無講是專指天子，諸侯，thái-thó會知m̄ 是指百姓人ah？應講，禮記講到祭，就續講廟，án-ni thang知m̄是指百姓人，因為百姓人無廟，不過祭tī 寢室nā-tiāⁿ。
(後張beh koh印。)