辯神主論
Piān Sîn-chú Lūn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第21卷 |
| 日期 | 1887/3 |
| 頁數 | 23 |
白話字（原文數位化）
Piān Sîn-chú Lūn
1887.03 TĒ JĪ-CHA̍P IT TIUN p.23-24
(Sī Ia̍p Bo̍k-su chò--ê.)
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 13 bīn.)
Tē-gō͘ toāⁿ
Siat-li̍p Sîn-chú ê m̄-tio̍h.
Taⁿ kó͘-chá tè-ông siat-li̍p sîn-chú ū nn̄g-hō, chi̍t-hō sī si-chú, chi̍t-hō sī bo̍k- chú; chí nn̄g-hō lóng bô ha̍p chêng-lí, tāi-lio̍k ū nn̄g-chân. Tē it chân, lūn si- chú ū nn̄g-hāng ê bô ha̍p chêng-lí. Tē- it hāng, chiū-sī kàu hiàn-chè ê sî ēng i- ê toā-sun chng choè chó͘-chong ê si- siōng chiàⁿ-chiàⁿ teh chē, hō͘ tâng-cho̍k ê lâng pâi chè-mi̍h hiàn-chè kuī-pài, piáu-bêng hàu-kèng ê ì-sù; koh ū īⁿ-sèng ê chhin-chhek pêng-iú thang lâi chō͘- chè. Só͘-í kó͘-chá ke̍k tuì-tiōng chit-hō si-chú, chhin-chhiūⁿ Thêng-chú ū kóng, “ Kó͘-jîn chè-sū ēng si, ke̍k ū chhim ì “. In-uī lâng sí, hûn-khì í-keng soàⁿ, hàu- chú kiû i-ê chó͘-chong ê sîn lâi hiàn-chè, nā bô si-siōng chiū boē-oē hióng-siū, in- uī sí ê lâng boē-oē chia̍h; só͘-í ēng si-siōng thoè i hióng-siū. Chhin-chhiūⁿ Si-keng Seng-bîn hû-i ê phiⁿ ū kóng, “ Kong-si lâi iàn lâi lêng “, ì-sù sī kóng, Chó͘-chong ê si-siōng lâi hióng-siū i-ê chè-mi̍h, soà kàng-lo̍h hok-khì. Chhin-chhiūⁿ án-ni, sui-jiân kóng beh hiàn-chè í-keng sí ê chó͘-chong, si̍t-chāi sī chè-tio̍h iáu-kú oa̍h ê sun-á. Che sī siat-li̍p si-chú bô ha̍p chêng-lí ê thâu chi̍t hāng.
Tē-jī hāng, chiū-sī ēng toā-sun chng choè chó͘-chong ê si-siōng, hō͘ thong ke ê lâng hiàn-chè kuī-pài, chiū i-ê pē-bú ê pài si-siōng, sī pài tio̍h i-ê kiáⁿ; nā-sī kiáⁿ siū i-ê pē-bú kuī-pài kiám m̄ sī poē ngó͘-lûn mah ? Phì-jū choè-hì ê lâng pē-kiáⁿ tâng chi̍t pan, chiūⁿ-pîⁿ poaⁿ-hì, ū-sî pē chng choè kiáⁿ, kiáⁿ chng choè pē, boē bián-tit pē tio̍h pài kiáⁿ; che sī hì-hiok ê lâng ê só͘ choè, chèng-keng lâng tek-khak m̄ goān khì choè, hô- hòng tè-ông kong-hô͘ tāi-hu kun-chú ê lâng khéng choè chit-hō hì-hiok ê tāi- chì mah ? Che sī siat-li̍p si-chú tē-jī hāng ê bô ha̍p chêng-lí.
Tē-jī chân : Lūn siat-li̍p bo̍k-chú ū gō͘- hāng ê bô ha̍p chêng-lí. Tē-it hāng; khe- khó kó͘-chá chí-ū tè-ông chu-hô͘ oē tit thang siat-li̍p bo̍k-chú; tuì kheng tāi-hu í-hā, lóng-chóng boē tit thang siat-li̍p bo̍k-chú. Hiān-sî chèng peh-sìⁿ lóng- chóng ū siat-li̍p bo̍k-chú, che sī chhiàm- koân kiâⁿ tè-ông chu-hô͘ ê lé. Koh tè- ông ê siat-li̍p bo̍k-chú, kàu chhit-tāi chiū soah, chu-hô͘ gō͘-tāi, tāi-hu saⁿ-tāi, hiān- sî hiuⁿ-siā ê sû-tn̂g siat-li̍p bo̍k-chú chīn choē, ū-ê kàu kuí-nā cha̍p tāi. Koh m̄- nā choè pē-bú kong-má chó͘-chong ê lâng sí-liáu oē tit thang siat-li̍p bo̍k-chú, liân siàu-liân iáu-siū ê lâng sí-āu ia̍h ū siat-li̍p bo̍k-chú, sī koh-khah poē-lí. Che sī siat-li̍p bo̍k-chú bô ha̍p chêng-lí ê thâu chi̍t hāng.
Tē-jī hāng; siat-li̍p bo̍k-chú ê lâng, ì-sù sī beh hō͘ i choè chó͘-chong sîn-hûn ê siū; to̍k-to̍k bô siūⁿ lâng oa̍h, i-ê seng- khu oē iông-ún tit sîn-hûn--ê, in-uī ū sim-tn̂g chōng-hú ngó͘-koan sù-chi; kàu sí-liáu sîn-hûn lī-khui seng-khu ji̍p im- kan, siōng-chhiáⁿ boē koh ji̍p seng-khu lâi koh-oa̍h hō͘ kiáⁿ-sun hōng ióng, beh thái oē ji̍p tī sîn-chú hō͘ kiáⁿ-sun hiàn- chè ah ? In-uī bo̍k-chú to̍k-to̍k sī chi̍t- phìⁿ chhâ, sai-hū só͘-choè, beh thái oē hō͘ pē-bú kong-má chó͘-chong choè sîn-hûn ê siū lâi hioh ah ? Che sī siat-li̍p bo̍k-chú bô ha̍p chêng-lí ê tē-jī hāng.
Tē-saⁿ hāng; lâng kam-goān ēng chîⁿ khì kā bo̍k-chú sai-hū boé chi̍t-sian bo̍k-chú, chheng-choè pē-bú kong-má chó͘-chong, m̄-chai kam-goān chheng bo̍k-chú sai-hū choè sí-chó͘ mah ? Goá chai tek-khak m̄ kam-goān; í-keng m̄ kam-goān chheng sai-hū choè sí-chó͘, siáⁿ-sū kam-goān chheng sai-hū só͘ choè ê bo̍k-chú choè pē-bú kong-má chó͘-chong ah ? Che sī siat-li̍p bo̍k-chú bô ha̍p chêng-lí ê tē-saⁿ hāng.
Tē-sì hāng; lâng nā bô kiáⁿ, oē ēng- gûn boé pa̍t-lâng ê kiáⁿ lâi choè ka-kī ê kiáⁿ. iúⁿ-chhī kàu toā-hàn thang hōng- ióng pē-bú, kap thoân hō͘-sû; che sī jîn-chêng ê só͘ saⁿ-tâng ài--ê. Chhin-chhiūⁿ sio̍k-gú ū kóng, ióng-jî thāi ló, siⁿ-kiáⁿ thoân-hō͘. Siat-sú nā bô pē-bú kong-má chó͘-chong oē kam-goān ēng gûn boé pa̍t-lâng lâi choè pē-bú kong- má chó͘-chong mah ? Che sī jîn-chêng só͘ m̄ kam-goān. Kì-jiân m̄ kam-goān ēng gûn boé pa̍t-lâng lâi choè pē-bú kong-má chó͘-chong, siáⁿ-sū khì boé chi̍t- sian bo̍k-chú lâi choè pē-bú kong-má chó͘-chong, lâi hàu-kèng kuī-pài ? Sui- jiân kóng sī beh kèng pē-bú kong-má chó͘-chong, si̍t-chāi sī bú-bān--i; kiám m̄-sī chin gōng mah? Che sī siat-li̍p bo̍k-chú bô chêng-lí ê tē-sì hāng.
Tē-gō͘ hāng; siông-siông khoàⁿ-kìⁿ sè-sio̍k lâng chi̍t-ke kuí-nā cha̍p sian bo̍k-chú, ū-ê sī chó͘-chong, ū-ê sī kong- má, ū-ê sī pē-bú, ū-ê sī ta-koaⁿ ta-ke, ū- ê sī kiáⁿ cha-bó͘-kiáⁿ, ū-ê sī sim-pū, toā- soè bô pîⁿ, lâm-lú saⁿ-chham, lóng-chóng tâng chi̍t-kham; chhin-chhiūⁿ án-ni, lâm-lú bô hun-pia̍t, toā-soè bô chhù-sū. Siat-sú chiah-ê lâng oa̍h ê sî oē saⁿ-kap khiā chi̍t-keng chhù, saⁿ-kap chia̍h chi̍t tè toh, saⁿ kap khùn chi̍t tiuⁿ bîn-chhn̂g mah ? Tek-khak boē oē. Che sī siat-li̍p bo̍k-chú bô ha̍p chêng-lí ê tē-gō͘ hāng.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
辯神主論
1887.03 第二十一張 p.23-24
(是葉牧師做--ê。)
(接前張第13面。)
第五段
設立神主ê m̄ 著
今古早帝王設立神主有兩號，一號是尸主，一號是木主；這兩號攏無合情理，大約有兩層。第一層，論尸主有兩項ê無合情理。第一項，就是到獻祭ê 時用伊ê大孫裝做祖宗ê尸像正正teh坐，hō͘ 同族ê人排祭物獻祭跪拜，表明孝敬ê意思；koh有異姓ê親戚朋友thang來助祭。所以古早極tuì重這號尸主，親像程子有講，「古人祭祀用尸，極有深意」。因為人死，魂氣已經散，孝子求伊ê祖宗ê神來獻祭，若無尸像就boē會享受，因為死ê人boē會食；所以用尸像替伊享受。親像詩經生民鳧鷖ê篇有講，「公尸來燕來寧」，意思是講，祖宗ê尸像來享受伊ê 祭物，續降落福氣。親像án-ni，雖然講beh獻祭已經死ê祖宗，實在是祭著iáu-kú活ê孫仔。Che是設立尸主無合情理ê頭一項。
第2項，就是用大孫裝做祖宗ê尸像，hō͘ 通家ê人獻祭跪拜，就伊ê 父母ê拜尸像，是拜著伊ê 子；但是子受伊ê 父母跪拜敢 m̄ 是背五倫mah？譬喻做戲ê人父子同一班，上棚搬戲，有時父裝做子，子裝做父，boē免得父著拜子；che是戲謔ê人ê所做，正經人的確m̄願去做，何況帝王公侯大夫君子ê人肯做這號戲謔ê事誌mah ？ Che是設立尸主第2項ê無合情理。
第2層：論設立木主有5項ê無合情理。第一項，稽考古早只有帝王諸侯會得thang設立木主；對卿大夫以下，攏總boē得thang設立木主。現時眾百姓攏總有設立木主，che是僭權行帝王諸侯ê禮。Koh帝王ê設立木主，到7代就煞，諸侯5代，大夫3代，現時鄉社ê祠堂設立木主盡濟，有ê 到幾若十代。Koh m̄但做父母公媽祖宗ê人死了會得thang設立木主，連少年夭壽ê人死後亦有設立木主，是koh卡背理。Che是設立木主無合情理ê頭一項。
第2項；設立木主ê人，意思是beh hō͘ 伊做祖宗神魂ê siū；獨獨無想人活，伊ê 身軀會容允得神魂--ê，因為有心腸臟府五官四肢；到死了神魂離開身軀入陰間，尚且boē koh入身軀來koh活hō͘ 子孫奉養，beh thái會入tī 神主hō͘ 子孫獻祭ah？因為木主獨獨是一片柴。師父所做，beh thái會hō͘父母公媽祖宗做神魂ê siū來歇ah？Che是設立木主無合情理ê第2項。
第3項；人甘願用錢去kā木主師父買一仙木主，稱做父母公媽祖宗，m̄ 知甘願稱木主師父做始祖mah？我知的確m̄ 甘願；已經m̄甘願稱師父做始祖，啥事甘願稱師父所做ê木主做父母公媽祖宗ah ？ Che是設立木主無合情理ê第3項。
第4項；人若無子，會用銀買別人ê子來做家己ê子。養飼到大漢thang奉養父母，佮傳後嗣；che是人情ê所相同愛--ê。親像俗語有講，養兒待老，生子傳後。設使若無父母公媽祖宗會甘願用銀買別人來做父母公媽祖宗mah？Che是人情所m̄ 甘願。既然m̄ 甘願用銀買別人來做父母公媽祖宗，啥事去買一仙木主來做父母公媽祖宗，來孝敬跪拜？雖然講是beh敬父母公媽祖宗，實在是侮慢--伊；敢m̄ 是真憨mah？Che是設立木主無情理ê第4項。
第5項；常常看見世俗人這家幾若十仙木主，有ê 是祖宗，有ê 是公媽，有ê 是父母，有ê 是大官大家，有ê是子查某子，有ê 是新婦，大細無平，男女相參，攏總同一龕；親像án-ni，男女無分別，大細無次序。設使chiah-ê人活ê 時會相佮企一間厝，相佮食一塊桌，相佮睏一張眠床mah？的確boē會。Che是設立木主無合情理ê第5項。
(後張beh koh印。)