辯神主論
Piān Sîn-chú Lūn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第20卷 |
| 日期 | 1887/2 |
| 頁數 | 11 |
白話字（原文數位化）
Piān Sîn-chú Lūn
1887.02 TÉ JĪ-CHA̍P TIUN p.11-13
(Sī Ia̍p Bo̍k-su chò--ê.)
(Chiap Chêng-tiuⁿ tē 5 bīn.)
Tē-saⁿ toaⁿ.
Kó͘-chá tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘.
Taⁿ kó͘-chá ê lâng siat-li̍p sîn-chú, chiū-sī beh hiàn chè-sū; in-uī Tiong-kok sī put-chí chá ê kok, tuì Giâu-tè ê sî í-keng ū chè-sū ê hoat-tō͘, chiū-sī ū chè thian-tē, hō choè kau-siā ê lé : khoàⁿ Tiong-iông, tē cha̍p-káu chiuⁿ ū kì-chài, “ Kau-siā chi lé só͘-í sū Siōng-tè “ ê kù. Koh khoàⁿ Su-keng, Sùn-tián ū “ Sù-luī u Siōng-tè “ ê kù. Koh ū chè bêng-san tāi chhoan ê sîn, hō-choè “ Chhâ bōng tia̍t ū san-chhoan “; koh ū lio̍k-chong ê chè, hō choè “ In ū lio̍k-chong “, chiū sī chun-kèng ê chè; in-uī só͘ chè ū la̍k-hāng, tē-it sù-sî, tē-jī chè hân-sú, tē saⁿ chè ji̍t, tē-sì chè ge̍h, tē-gō͘ chè chhiⁿ-sîn, tē-la̍k chè chuí-hān.
Koh ū chè pah-sîn, hō-choè “ Piàn u kûn-sîn, “ chiū-sī chè soaⁿ-thâu, hûn-bōng, chuí-piⁿ, kap kó͘-chá sèng-hiân ê sîn.
Koh ū chè chó͘-chong; khoàⁿ Tiong-iông, tē cha̍p-káu chiuⁿ, ū “ Chong-biāu chi lé só͘-í sū hō͘ kî sian iá “ ê kù. Koh khoàⁿ Lé-kì chè-hoat, kì-chài siat-li̍p chó͘-biō sī tuì Giâu-tè khí; chóng-sī hit-sî iáu-bē chiâu-pī, kàu Chiu-tiâu Chiu-kong ke-thiⁿ chè-lé, chiah toā chiâu-pī. Koh āu-lâi chài koh ke-thiⁿ chè-sū put-chí choē; chiū-sī tuì sam-tāi í-āu, hoān ū siat-li̍p hoat-tō͘ tī peh-sìⁿ--ê, kap khûn-lô tī ông-sū--ê, í-ki̍p chêng-tāi ê sèng-hiân, lóng tio̍h chè; ia̍h ū chè hûn, kêng, hō͘, chàu, tiong-liū, ke-sîn, goā-kuí, sǹg boē liáu.
Khe-khó Chiu-tiâu ê hoat-tō͘, Hông-tè ū siat-li̍p chhit-biāu, Chu-hô͘ ngó͘-biāu, Tāi-hu sam-biāu, tek-sū jī-biāu, koan-su it-biāu, peh-sìⁿ bô biāu, nā ū chhím-sek, chiū-sī thiaⁿ-tn̂g. án-ni Hông-tè oē tit thang chè-sū chhit-tāi ê chó͘, Chu-hô͘ gō͘-tāi, Tāi-hu saⁿ-tāi, tek-sū nn̄g-tāi, koan-su, peh-sìⁿ chi̍t-tāi, chiū-sī thang hiàn-chè i-ê pē, ia̍h boē tit thang hiàn-chè i-ê chó͘.
Hông-tè chhit-biāu, tiong-ng ê biāu chhāi sí-chó͘ ê sîn-chú, chó-pêng ū sam-chiau ê biāu, iū-pêng ū sam-bo̍k ê biāu. Chiàu chhù-sū lâi chheng-ho͘--i; i-ê pē ê biō hō-choè khó biō; i-ê chó͘ ê biō hō-choè ông-khó biō; cheng-chó͘ ê biō hō-choè hông-khó biāu; ko-chó͘ ê biō hō choè hián-khó biāu; ngó͘-sè-chó͘ ê biāu hō-choè chó͘-khó biāu. Chí ngó͘-sè ê biō tī ngó͘-ho̍k-lāi, i-ê chhin iáu-bē chīn; só͘-í ta̍k-ge̍h chi̍t pái chè. Kàu tī la̍k-tāi chhit-tāi chó͘ ê biō, hō-choè oán-biāu, ia̍h chheng choè thiau-biāu; in-uī chhin-chīn tio̍h chhian-soá, bô tī ngó͘-biō ê siàu-lāi, só͘-í chi̍t-nî nā ū sù-sî ê hiàn-chè tiāⁿ-tiāⁿ. Khoàⁿ Si-keng “ Thian-pó tēng ní “ ê phiⁿ, ū “ Io̍k sū cheng siông “ ê kù; chhun-chè, hō-choè sū, hē-chè, hō-choè io̍k, chhiu-chè, hō-choè siông, tang-chè, hō-choè cheng; chit-ê sù-sî ê chè, hō-choè hàu-hióng, sī piáu-bêng chīn hàu-kèng ê sim; ia̍h ū chhun-chhiu jī-chè.
Chhin-chhiūⁿ án-ni, thang chai kó͘-chá Tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘, sī beh hōng chè-sū tiāⁿ-tiāⁿ; só͘-í Chu-hô͘, Tāi-hu, tek-sū, koan-su, peh-sìⁿ lóng-chóng thàn--i. In-uī án-ni, Tiong-kok lâng tē-it tuì-tiōng--ê chiū-sī sîn-chú, ta̍k hiuⁿ-siā khí sû-tn̂g, chi̍t-nî sù-sî hiàn-chè, le̍k-tāi liû-thoân bô-soah. Che sī kó͘-chá Tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘.
Tē-sì toāⁿ
Hiàn-chè sîn-chú ê pún-ì
Khe-khó Su-keng Sùn-tián kì-chài “ Iú-lêng tián tīm sam-lé “ hit kù, ì-sù sī kóng, Ū sím-mi̍h lâng oē tī-lí goá ê sam-lé ah ? Hit-ê sam-lé, chiū-sī sū thian-sîn, chè tē-kî, hióng jîn-kuí. In-uī kó͘-chá ê lâng phah-sǹg thiⁿ ū thiⁿ-sîn, toē ū toē-sîn, lâng sí, i-ê sîn-hûn iû-goân tī-teh oē lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, kap oē kàng-hok siau-chai, só͘-í chiah siat-li̍p chit-ê hiàn-chè ê lé.
Taⁿ ài gī-lūn kó͘-chá lâng siat-li̍p hiàn-chè chó͘-chong ê pún-ì, tāi-lio̍k ū nn̄g-hāng. Tē-it hāng ê pún-ì, sī beh tui-liām chó͘-chong ê kong-lô kap tek-hēng. Só͘-í ngó͘-tè ê sî, ēng lâng choè koaⁿ, tio̍h chhâ-khó hit-ê lâng pún-sin ê hó-tek, koh tio̍h khe-khó i-ê chó͘-chong ê kong-lô kap hó-tek; in-uī ū tek-hēng ê lâng oē tì-ìm i-ê kiáⁿ-sun. Tē-jī hāng ê pún-ì, sī beh ǹg-bāng chó͘-chong ê sîn lâi hióng-siū lâi kàm-la̍p, thang kàng-hok hō͘ kiáⁿ-sun.
Ū lâng kóng kó͘-chá tè-ông siat-li̍p hiàn-chè ê lé, ì-sù m̄-sī beh ǹg-bāng chó͘-chong oē lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, í-ki̍p kàng-hok siau-chai; to̍k-to̍k sī ài ēng chi̍t-tiám ê hàu-sim lâi tui-liām chó͘-chong ê kong-lô tek-hēng, thang soà-chiap i-ê sim-chì, thoân-su̍t i-ê tāi-chì, piáu-bêng pò-pún tui-oán ê ì-sù; in-uī chó͘-chong tī-teh ê sî oē ēng chīn-lé lâi ho̍k-sāi--i, kàu tī kè-óng, oē ēng hō͘-lé lâi bâi-chòng--i, jiân-āu ia̍h tio̍h ēng chīn-lé lâi hiàn-chè--i, chiah oē sǹg sī ho̍k-sāi pē-bú kong-má chó͘-chong ê chiâu-chn̂g; sī chhin-chhiūⁿ Khóng-chú kóng, “ Seng, sū chi í lé, sú, chòng chi í lé, chè chi í lé “; án-ni kó͘-chá Tè-ông siat-li̍p chit-ê hiàn-chè, chó͘-chong ê lé, choan-choan sī in-uī beh tui-liām tiāⁿ-tiāⁿ.
Chiū ìn i kóng, m̄ sī án-ni; sui-jiân sī kóng beh tui-liām chó͘-chong, nā-sī toā-bīn sī beh ǹg-bāng chó͘-chong ê sîn lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, thang kàng-hok siau-chai.
Khe-khó Si-keng-tiong ū saⁿ-hāng ê pîn-kù. Tē-it hāng ê pîn-kù : khoàⁿ Chheng-biāu ngó͘-chiong ngó͘-hióng ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ I kó͘ Bûn-ông kì iū hióng--chi “ ì-sù sī kóng, oē kàng hok-khì ê Bûn-ông, í-keng kàng-lo̍h tī gû iûⁿ ê iū-pêng lâi hióng-siū goá-ê chè-mi̍h. Tē-jī hāng ê pîn-kù : khoàⁿ Sîn-kong iú-kó͘ ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ Siok-iong hô-bêng, sian-chó͘ sī theng “; ì-sù sī kóng, Ga̍k-khì ê hô-siaⁿ, chhin-chhiūⁿ tì-kàu chó͘-chong ê sîn kàng--lo̍h-lâi thiaⁿ. Tē-saⁿ hāng ê pîn-kù; khoàⁿ Siong-siōng chia-chia lia̍t-chó͘ ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ Lâi-kek lâi hióng, kàng-hok bû kiong”; ì-sù sī kóng, Chó͘-chong oē lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p chè mi̍h, ia̍h oē kàng-hok hō͘ kiáⁿ-sun.
Í-keng ū chí saⁿ-hāng ê pîn-kù thang chai kó͘-chá tè-ông siat-li̍p hiàn-chè chó͘-chong ê lé, m̄-nā sī beh piáu-bêng hàu-sim lâi tui-liām chó͘-chong ê kong-lô tek-hēng, iàu-kín sī beh i lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, soà kàng hok hō͘ kiáⁿ-sun, sī bêng--lah !
Koh lán hiān-sî ê lâng chi̍t-nî kuí-nā pái hiàn-chè sîn-chú, i-ê ì-sù kap chá ū koh-iūⁿ; in-uī m̄-sī beh tui-liām chó͘-chong ê kong-lô tek-hēng, choan-choan sī ǹg-bāng i lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, thang kàng hok hō͘ kiáⁿ-sun tiāⁿ-tiāⁿ. Siông-siông khoàⁿ-kìⁿ hū-jîn-lâng, tī nî-tang ge̍h-choeh kap choè-kī hiàn-chè sîn-chú ê sî, chhiú kia̍h-khí hiuⁿ, siông-siông sī kiû i-ê chó͘-chong tio̍h pó-pì kiáⁿ-sun, chō-hoà-sī, tn̂g-hè-siū, gín-ná thâu-khak tēng, hó io-chhī, lóng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ i kóng beh tui-liām chó͘-chong ê oē; ū sî nā tú-tio̍h ke-lāi ê lâng phoà-pīⁿ, siông-siông sī kiû i-ê chó͘-chong hō͘ i kín hó. Che sī hián-bêng hiān-sî ê lâng ê hiàn-chè chó͘-chong sī choân-jiân ǹg-bāng chó͘-chong lâi hióng-siū lâi kàm-la̍p, thang kàng hok-khì, siau chai-iong, sī bêng lah !
漢羅（Ùi原文改寫）
辯神主論
1887.02 第二十張 p.11-13
(是葉牧師做--ê。)
(接前張第5面。)
第三段
古早帝王設立神主ê緣故
今古早ê人設立神主，就是beh獻祭祀；因為中國是不止早ê國，對堯帝ê 時已經有祭祀ê法度，就是有祭天地，號做郊社ê禮：看中庸，第十九章有記載，「郊社之禮所以事上帝」ê句。Koh看書經，舜典有「肆類於上帝」ê句。Koh有祭名山大川ê神，號做「柴望秩于山川」；koh 有六宗ê祭，號做「禋于六宗」，就是尊敬ê祭；因為所祭有六項，第一四時，第2祭寒暑，第3祭日，第4祭月，第5祭星辰，第6祭水旱。
Koh有祭百神，號做「遍于群神」，就是祭山頭、墳墓、水邊，佮古早聖賢ê神。
Koh有祭祖宗；看中庸，第十九章，有「宗廟之禮所以祀乎其先也」ê句。Koh看禮記祭法，記載設立祖廟是對堯帝起；總--是hit 時iáu-bē齊備，到周朝周公加添祭禮，才大齊備。Koh後來再koh加添祭祀不止濟；就是對三代以後，凡有設立法度tī 百姓--ê，佮勤勞tī 王事--ê，以及前代ê聖賢，攏著祭；亦有祭雲、虹、雨、灶、中霤，家神，外鬼，算boē了。
稽考周朝ê法度，皇帝有設立7廟、諸侯5廟、大夫3廟、德士2廟、官師一廟、百姓無廟，若有寢室，就是廳堂。án-ni 皇帝會得thang祭祀7代ê祖。諸侯5代，大夫3代，德士兩代，官書，百姓一代，就是thang獻祭伊ê 父，亦boē得thang獻祭伊ê 祖。
皇帝7廟，中央ê廟chhāi始祖ê神主，左爿有三昭ê廟，右爿有杉木ê廟。照次序來稱呼--伊，伊ê 父ê廟號做考廟；伊ê 祖ê廟號做王考廟；曾祖ê廟號做皇考廟；高祖ê廟號做顯考廟；五世祖ê廟號做祖考廟。這五世ê廟tī 五服內，伊ê 親iáu-bē盡；所以逐月一擺祭。到tī 6代7代祖ê廟，號做遠廟，亦稱做祧廟；因為親盡著遷徙，無tī 五廟ê數內，所以一年若有四時ê獻祭tiāⁿ-tiāⁿ。看詩經〈天保定爾〉 ê篇，有「禴祠烝嘗」ê句；春祭，號做祠；夏祭，號做禴；秋祭，號做嘗；冬祭，號做cheng ； 這個四時ê祭，號做孝享，是表明盡孝敬ê心；亦有春秋二祭。
親像án-ni，thang知古早帝王設立神主ê緣故，是beh奉祭祀tiāⁿ-tiāⁿ；所以諸侯、大夫、適士、官師、百姓攏總趁--伊。因為án-ni，中國人第一tuì重--ê就是神主，逐鄉社起祠堂，一年四時獻祭，歷代流傳無煞。Che是古早帝王設立神主ê緣故。
第四段
獻祭神主ê本意
稽考書經舜典記載「有能典朕三禮」hit句，意思是講，有甚物人會治理我ê三禮ah？Hit個三禮，就是祀天神，祭地祇，饗人鬼。因為古早ê人扑算天有天神，地有地神，人死，伊ê 神魂猶原tī-teh會來享受，來鑑納，佮會降福消災，所以才設立這個獻祭ê禮。
今愛議論古早人設立獻祭祖宗ê本意，大略有兩項。第1項ê本意，是beh追念祖宗ê功勞佮德行。所以五帝ê 時，用人做官，著查考hit 個人本身ê好德，koh著稽考伊ê 祖宗ê功勞佮好德；因為有德行ê人會致蔭伊ê 子孫。第2項ê本意，是beh向望祖宗ê神來享受來鑑納，thang降福hō͘ 子孫。
有人講古早帝王設立獻祭ê禮，意思m̄ 是beh向望祖宗會來享受，來鑑納，以及降福消災；獨獨是愛用一點ê孝心來追念祖宗ê功勞德行，thang續接伊ê 心志，傳述伊ê 事誌，表明報本追遠ê意思；因為祖宗tī--teh ê 時會用盡禮來服事--伊，到tī 過往，會用厚禮來埋葬--伊，然後亦著用盡禮來獻祭--伊，才會算是服事父母公媽祖宗ê齊全；是親像孔子講，「生，事之以禮，死，葬之以禮，祭之以禮」；án-ni古早帝王設立這個獻祭，祖宗ê禮，專專是因為beh追念tiāⁿ-tiāⁿ。
就應伊講，m̄ 是án-ni；雖然是講beh追念祖宗，但是大面是beh向望祖宗ê神來享受，來鑑納，thang降福消災。
稽考詩經中有3項ê憑據。第一項ê憑據：看清廟我將我享ê篇，有兩句講，「伊嘏文王既右饗--之」意思是講，會降福氣ê文王，已經降落tī 牛羊ê右爿來享受我ê 祭物。第2項ê憑據：看臣工有瞽ê篇，有兩句講，「肅雝和鳴，先祖是聽」意思是講，樂器ê和聲，親像致到祖宗ê神降--落來聽。第3項ê憑據；看商訟嗟嗟烈祖ê篇，有兩句講，「來kek來饗，降福無疆」；意思是講，祖宗會來享受，來鑑納祭物，亦會降福hō͘子孫。
已經有這3項ê憑據thang知古早帝王設立獻祭祖宗ê禮，m̄ 但是beh表明孝心來追念祖宗ê功勞德行，要緊是beh伊來享受，來鑑納，續降福hō͘ 子孫，是明--lah！
Koh咱現時ê人一年幾若擺獻祭神主，伊ê 意思佮早有各樣；因為m̄ 是beh追念祖宗ê功勞德行，專專是向望伊來享受，來鑑納，thang降福hō͘ 子孫定定。常常看見婦人人，tī 年冬月節佮做忌獻祭神主ê 時，手舉起香，常常是求伊ê祖宗著保庇子孫，造化寺，長歲壽，囡仔頭殼tēng，好育飼，攏m̄ bat聽見伊講beh追念祖宗ê話；有時若抵著家內ê人破病，常常是求伊ê 祖宗hō͘伊緊好。Che是顯明現時ê人ê獻祭祖宗是全然向望祖宗來享受來鑑納，thang降福氣，消災殃，是明lah！