辯神主論
Piān Sîn-chú Lūn
文獻資訊
| 項目 | 資料 |
|---|---|
| 作者 | 無lo̍h名 |
| 卷期 | 臺灣府城教會報 |
| 卷期 | 第19卷 |
| 日期 | 1887/1 |
| 頁數 | 3 |
白話字（原文數位化）
Piān Sîn-chú Lūn
1887.01 TĒ CHA̍P-KÁU TIUN p.3-5
(Chiap chêng-tiuⁿ tē 135 bīn.)
Só͘-í lâng-sí, chiū tio̍h boé chi̍t-sian sîn-chú, put-lūn lâm-lú, lóng tio̍h chiàu i-ê miâ-sìⁿ lâi siá tī sîn-chú--ni̍h. Phì-jū ta-po͘ lâng sìⁿ Tân, tiong-ng tio̍h siá, Hián-khó Tân-kong huì bó͘ miâ sîn-chú; nā-sī hū-jîn-lâng phì-jū sìⁿ Lîm, tio̍h siá, Pí Lîm--sī bó͘-miâ sîn-chú. iū-pêng tio̍h siá hàu-lâm ê miâ. Sîn-chú sī nn̄g-pêng lâi ha̍p--ê, lāi-bīn siá sí-lâng ê siⁿ-sî ji̍t-ge̍h, kap kè-óng ê nî, ge̍h, ji̍t, sî, chòng tī sím-mi̍h soaⁿ, í-ki̍p hun-kim jī-hiòng.
Kàu tī chhut-chòng ê sî chiong sîn-chú chhāi tī hûn-têng--ni̍h, kap koaⁿ-chhâ kng chiūⁿ soaⁿ, boé chi̍t-chiah pe̍h koe-kak hē tī koaⁿ-chhâ-téng; nā-sī hù-kuì ê ke, chiū chhiáⁿ chi̍t-ê ū chiok-uī ê lâng tī beh chìn-chòng ê sî chiong pe̍h koe khì chhiah huih, tiám tī sîn-chú--ni̍h, hō-choè tiám-chú, ì-sù sī beh hō͘ sí-lâng ê sîn-hûn hioh tī chit-sian sîn-chú--ni̍h.
Í-keng tiám-chú bêng-pe̍k, chiū chiong koaⁿ-chhâ an-chòng, jiân-āu chiah chiong hûn-têng kng tò-khì in chhù, hō choè hoán-chú; kàu in chhù, chiū pâi-lia̍t seng-lé hiàn-chè, hō͘ kiáⁿ-sun chhin-chhek pêng-iú kuī-pài, hō-choè an-uī. Kàu tē-saⁿ ji̍t thàu-chá, i-ê kiáⁿ-sun kia̍h-teng kàu bōng, the̍h chi̍t-tè bōng-thô͘, iân lō͘ kiò i tò--lâi, hō-choè kiò-bōng; chiong bōng-thô͘ hē tī hiuⁿ-lô͘--ni̍h, kô͘ chi̍t-chō lêng-chhù, chi̍t-sian hûn-sin, chá-àm pâi chhài-pn̄g hiàn-chè, sio choá-chîⁿ, hō-choè hàu-pn̄g. Sòng-hiong lâng hàu chhit-ji̍t chiū soah, khah oē tit kè ê lâng hàu cha̍p-sì ji̍t, hù-kuì ê lâng hàu sì-cha̍p káu ji̍t, jiân-āu chhiáⁿ hê-siūⁿ lâi chhiau-tō͘, hō-choè pài-chhàm; ū lâng kóng, choè kong-tek, ū lâng kóng, choè kong-kó, ū lâng kóng, choè hiong-hoa; ū-ê choè poàⁿ-ji̍t, ū-ê choè chi̍t-ji̍t, ū-ê choè kuí-nā ji̍t, lóng bô tiāⁿ-tio̍h, sī chiàu i ke-sū ê ū bô; kàu ê-hng chiū sio khò͘-chîⁿ, hō-choè kiáu-khò͘; kàu poàⁿ-mî, chiū chiong bêng-chhù kap hûn-sin it-chīn sio-lio--khì, hō-choè tû-lêng; jiân-āu chí-ū ta̍k-goe̍h ê chhe-it cha̍p-gō͘ kap nî-choeh hàu chhài-pn̄g tiāⁿ-tiāⁿ; kàu chi̍t-nî moá, chiū choè kī, hō-choè tuì-nî; kàu saⁿ-nî, chiū chiong sîn-chú chhiáⁿ ji̍p kham, ū-ê chhiáⁿ ji̍p chó͘-chhù. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê khoán-sit.
Gī-lūn tē-jī toāⁿ
Siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
Taⁿ chit-hō sîn-chú ê goân-liû, chin-chiàⁿ oh-tit khe-khó, in-uī liû-thoân put-chí kú, siông-siông thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng, sī tuì Teng-lân siat khí, nā-sī bô chheh thang khe-khó, to̍k-to̍k “ Ji̍t-kì-kò͘-sū “ ū tāi-khài kì-chài i-ê tāi-chì tiāⁿ-tiāⁿ. Sī kóng, Hàn-tiâu Teng-lân sī Hô-lāi ê lâng, soè-hàn ê sî, pē-bú chá kè-sì, boē tit thang hōng-ióng, kàu toā-hàn siàu-liām pē-bú ióng-io̍k chhim-un, bô thang pò-tap, chiū khek chhâ choè siōng, ho̍k-sāi i chhin-chhiūⁿ oa̍h, i-ê bó͘ ho̍k-sāi ji̍t-kú, chiū bô kèng--i, khoàⁿ-choè chhâ-thâu, ēng chiam chha̍k i-ê chńg-thâu-á, huih-chuí lâu-chhut. Teng-lân khoàⁿ-kìⁿ chhâ-siōng lâu huih, sim toā iu-būn, lâu ba̍k-sái, mn̄g i-ê bó͘ tit-chai chêng iû, chiū lî i-ê bó͘. Tuì án-ni, āu-lâi ê lâng chiū o̍h--i, siat-li̍p sîn-chú choè pē-bú kong-má chó͘-chong lâi ho̍k-sāi.
Chóng-sī soè-jī káng-kiù, sîn-chú tek-khak m̄-sī tuì Teng-lân siat-khí, in-uī ū saⁿ-hāng ê bô-ha̍p. Tē-it hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī sió-khoá ê lâng, bô chiok-uī, bô hó-gia̍h, thái-thó oē hō͘ chèng-lâng lóng thàn-i ah ? Siat-sú oē hō͘ chèng-lâng thàn--i, ia̍h boē-oē hō͘ koaⁿ-hú thàn--i; nā oē hō͘ koaⁿ-hú thàn--i, ia̍h tek-khak boē-oē hō͘ Hông-tè thàn--i. Tē-jī hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī Hàn-tiâu ê lâng, khe-khó sîn-chú khah-chá chiū ū, m̄-sī tuì Hàn-tiâu khí-thâu. Tē-saⁿ hāng ê bô-ha̍p, “ Ji̍t-kì kò͘-sū “ ê chheh, m̄-sī tāi keng tián, chiū-sī Chheng-tiâu Tō-kong nî kan Tân-bî-kong sian-siⁿ só͘ tù--ê. Sui-jiân ū kì-chài jī-cha̍p-sì hàu, kî-tiong ū hāng bô si̍t, put-kò sī ká-siat ài khǹg-lâng kiâⁿ hàu-tō tiāⁿ-tiāⁿ, beh thái oē tit thang choè pîn-kù ah ? Chhin-chhiūⁿ án-ni, chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek-khak sī khah chá.
Ū lâng kóng sī tuì Chiu Bú-ông siat khí, in-uī “ Sú-kì “ ū kì-chài, Tiū-ông bû-tō, chân-hāi peh-sìⁿ, Bú-ông beh khì hoa̍t--i ê sî, tāi-hoē chu-hô͘ tī Bēng-tin, tī chèng chu-hô͘ ê bīn-chêng hoat-sè, bián-lē chèng-lâng tâng-sim hoa̍t Tiū; só͘-í siat-li̍p i-ê lāu-pē Bûn-ông ê sîn-chú pâi khì hoa̍t--i. In-uī Tiū-ông sī jîn-kun, Bú-ông sī chu-hô͘, nā ēng jîn-sîn hoa̍t jîn-kun sī put-tiong, siat-sú m̄-khì hoa̍t--i, chhut-chāi i pō-gio̍k peh-sìⁿ sī chân-jím. Koh thiⁿ-ē chu-hô͘ saⁿ-hūn ū nn̄g-hūn kui Chiu, che sī thiⁿ bēng-lēng i tio̍h khì hoa̍t--i, só͘-í siat-li̍p sîn-chú pâi, ēng i-ê lāu-pē Bûn-ông ê miâ khì hoa̍t--i. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû, chóng-sī ia̍h boē tit thang choè khak-si̍t ê pîn-kù.
Koh khe-khó “ Su-keng”, Thài-sè siōng ê phiⁿ kì-chài Bú-ông hoa̍t Tiū ê tāi-chì, chiū-sī Bú-ông soà-chiap i-ê lāu-pē Bûn-ông hô͘-uī ê cha̍p-saⁿ nî, chiaⁿ-ge̍h, tāi-hoē chu-hô͘ tī Bēng-tin, Bú-ông hoat-sè ê oē, kî-tiong ū kóng, Siong-ông siū bô beh ho̍k-sāi Siōng-tè sîn-kî, bô ho̍k-sāi i-ê chó͘-chong, kap goá sió-khoá lâng sêng-siū hoa̍t-Siong ê bēng-lēng tī goá-ê lāu-pē Bûn-khó ê chó͘-biō. Tuì chí kuí-kù thang chai, Bú-ông ê tāi-seng í-keng ū sîn-chú lah, in-uī Bú-ông kóng i siū bēng-lēng tī Bûn-ông ê chó͘-biō. án-ni sîn-chú ê goân-liû m̄-sī tuì Bú-ông siat khí, chóng-sī oh--tit bêng-bêng chai sī tuì sím-mi̍h sî khí. Sui-jiân Tiong-kok chu-chheh put-chí choē, ia̍h bô thang khe-khó kàu chún, chí-ū tē-it chá ê chheh, chiū-sī Su-keng, kî-tiong Sùn-tián ū kì-chài “chèng-goa̍t siōng-ji̍t siū bēng ū bûn-chó͘ “ ê kù, bûn-chó͘, sī chí N̂g-tè ê biō. Koh Tāi-ú-bô͘ ū kì-chài “ chèng-goa̍t sok-tàn, siū bēng ū sîn-chong “ ê kù, sîn-chong chí Giân-tè ê biō. Tuì án-ni thang chai, Giân-tè ê sî í-keng ū sîn-chú lah, in-uī ū chó͘-biō, chiū tek-khak ū siat-li̍p sîn-chú, phah-sǹg chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek-khak sī tuì Giân-tè khí-thâu, chóng-sī hit-sî chí-ū si-chú tiāⁿ-tiāⁿ, iáu-bē ū bo̍k-chú; kàu Chiu-tiâu chiū koh ke-thiⁿ siat-li̍p bo̍k-chú; tuì án-ni chiū ū nn̄g-hō ê sîn-chú. Kàu Hàn-tiâu chiah hoè-bô si-chú, to̍k-to̍k ū bo̍k-chú tiāⁿ-tiāⁿ. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
(āu-tiuⁿ beh koh ìn.)
漢羅（Ùi原文改寫）
辯神主論
1887.01 第十九張 p.3-5
(接前張第135面。)
所以人死，就著買一仙神主，不論男女，攏著照伊ê 名姓來寫tī 神主--ni̍h。譬喻查甫人姓陳，中央著寫，顯考陳公諱某名神主；若是婦人人譬喻姓林，著寫，妣林--氏某名神主。右爿著寫孝男ê名。神主是兩爿來合--ê，內面寫死人ê生時日月，佮過往ê年、月、日、時，葬tī 甚物山，以及分金 字向。
到tī 出葬ê 時將神主chhāi tī 魂亭 --ni̍h，佮棺材扛上山，買一隻白雞角hē tī 棺材頂；若是富貴ê家，就請一個有爵位ê人tī beh進葬ê 時將白雞去刺血，點tī 神主--ni̍h，號做點主，意思是beh hō͘ 死人ê神魂歇tī 這仙神主--ni̍h。
已經點主明白，就將棺材安葬，然後才將魂亭扛倒去in厝，號做返主；到in厝，就排列牲禮獻祭，hō͘ 子孫親戚朋友跪拜，號做安位。到第3日透早，伊ê 子孫舉燈到墓，提一塊墓塗，沿路叫伊倒--來，號做叫墓；將墓塗hē tī 香爐--ni̍h，糊一座靈厝，一仙魂身，早暗排菜飯獻祭、燒紙錢，號做孝飯。散hiong人孝7日就煞，較會得過ê人孝十四日，富貴ê人孝四十九日，然後請和尚來超度，號做拜懺；有人講，做功德，有人講，做功果，有人講，做香華；有ê做半日，有ê做一日，有ê做幾若日，攏無定著，是照伊家事ê有無；到ê昏就燒庫錢，號做繳庫；到半暝，就將冥厝佮魂身一盡燒lio--去，號做除靈；然後只有逐月ê初一十五佮年節孝菜飯定定；到一年滿，就做忌，號做對年；到3年，就將神主請入龕，有ê 請入祖厝。Che是設立神主ê款式。
議論第二段
設立神主ê源流
今這號神主ê源流，真正oh得稽考，因為流傳不止久，常常聽見人講，是對丁蘭設起，但是無冊thang稽考，獨獨「日記故事」有大概記載伊ê 事誌tiāⁿ-tiāⁿ。是講，漢朝丁蘭是河內ê人，細漢ê 時，父母早過世，boē得thang奉養，到大漢數念父母養育深恩，無thang報答，就刻柴做像，服事伊親像活，伊ê 某服事日久，就無敬--伊，看做柴頭，用針鑿伊ê 指頭仔，血水流出。丁蘭看見柴像流血，心大憂悶，流目屎，問伊ê 某得知情由，就離伊ê 某。對án-ni，後來ê人就學--伊，設立神主做父母公媽祖宗來服事。
總是細膩講究，神主的確 m̄ 是對丁蘭設起，因為有3項ê無合。第一項ê無合，丁蘭是小可ê人，無爵位，無好額，thái-thó會hō͘ 眾人攏趁伊ah ？ 設使會hō͘ 眾人趁--伊，亦boē會hō͘ 官府趁--伊；若會hō͘ 官府趁--伊，亦的確boē會hō͘ 皇帝趁--伊。第2項ê無合，丁蘭是漢朝ê人，稽考神主較早就有，m̄ 是對漢朝起頭。第3項ê無合，「日記故事」ê冊，m̄ 是大經典，就是清朝道光年間陳彌光先生所著--ê。雖然有記載二十四孝，其中有項無實，不過是假設愛勸人行孝道定定，beh thái會得thang做憑據ah？親像án-ni，這個設立神主的確是較早。
有人講是對周武王設起，因為史記有記載，紂王無道，殘害百姓，武王beh去伐--伊ê 時，大會諸侯tī 盟津，tī 眾諸侯ê面前發誓，勉勵眾人同心伐紂；所以設立伊ê 老父文王ê神主牌去伐--伊。因為紂王是人君，武王是諸侯，若用人臣伐人君是不忠，設使 m̄ 去伐--伊，出在伊暴虐百姓是殘忍。Koh天下諸侯三分有兩分歸周，che是天命令伊著去伐--伊，所以設立神主牌，用伊ê 老父文王ê名去伐--伊。Che 是設立神主ê源流，總--是亦boē得thang做確實ê憑據。
Koh稽考「書經」，泰誓上ê篇記載武王伐紂ê事誌，就是武王續接伊ê 老父文王侯位ê十三年，正月，大會諸侯tī 盟津，武王發誓ê話，其中有講，商王受無beh服事上帝神奇，無服事伊ê 祖宗，佮我小可人承受伐商ê命令tī 我ê 老父文考ê祖廟。對這幾句thang 知，武王ê代先已經有神主lah，因為武王講伊受命令tī 文王ê祖廟。án-ni神主ê源流 m̄ 是對武王設起，總是oh得明明知是對甚物時起。雖然中國書冊不止濟，亦無thang稽考到準，只有第一早ê冊，就是書經，其中舜典有記載「正月上日受命于文祖」ê句，文祖，是指黃帝ê廟 。Koh大禹謨有記載「正月朔旦，受命于神宗」ê句，神宗指堯帝ê廟。對án-ni thang知，堯帝ê時已經有神主lah，因為有祖廟，就的確有設立神主，扑算這個設立神主的確是對堯帝起頭，總是hit時只有尸主tiāⁿ-tiāⁿ，iáu-bē有木主；到周朝就koh加添設立木主；對án-ni就有兩號ê神主。到漢朝才廢無尸主，獨獨有木主tiāⁿ-tiāⁿ。Che是設立神主ê源流。
(後張beh koh印。)