論白話字ê利益

Lūn Pe̍h-oē-jī ê Lī-ek

文獻資訊

項目	資料
作者	葉漢章 Ia̍p Hàn-chiong
卷期	臺灣府城教會報
卷期	第1卷
日期	1885/7
頁數	2

白話字（原文數位化）

Lūn Pe̍h-oē-jī ê Lī-ek

Sī Ia̍p Hàn-chiong Sian-siⁿ chò--ê

1885.06 Tē 1 Tiuⁿ p.2-3

Lūn choè Pe̍h-oē-jī ê iàu-kín

Taⁿ khí-thâu choè chit-ê pe̍h-oē-jī ê, i-ê ì-sù sī cháiⁿ-iūⁿ ah ? Chiū-sī beh hō͘ lâng oē-bat, só͘-í chí ēng jī-cha̍p-saⁿ ê jī-bú tiāⁿ-tiāⁿ, chiū-sī a, b, ch, chh, e, g, h, i,j, k, kh,l, m, n, ng, o, o͘, p, ph, s, t, th, u ; che sī beh hō͘ lâng koē jīn . Koh tī jī-cha̍p-saⁿ ê jī-bú ê tiong-kan ū hun-pia̍t tûn-im, chhí-im, chi̍h-im, âu-im, phīⁿ-im ê koh-iūⁿ ; chhin-chhiūⁿ b, p, ph, u, sī tûn-im ; ch, chh, g, k, kh, s sī chhí-im ; h, i, j, l, t, th sī chi̍h-im ; o, o͘, e sī âu-im ; m, n, ng sī phīⁿ-im ; che sī beh hō͘ lâng tha̍k-liáu oē hun-bêng . ( Khoàⁿ 1 Ko-lîm-to 14 : 9 . )

Koh ū ēng pat-im choè kì-hō, lâi hun-pia̍t piâⁿ-cheh, hō͘ lâng khui-chhuì chiū ū koâiⁿ-kē tāng-khin ê chhù-sū, m̄-sái hūn-loān . Koh ēng chhiat-im choè hoat-tō͘ lâi tàu chiâⁿ jī, ū-ê nn̄g-jī tàu chiâⁿ chi̍t-jī, ū ê saⁿ-sì-jī gō͘-jī tàu chi̍t-jī, che sī beh hō͘ lâng koē tha̍k . Chóng-sī jī-bú sui-jiân chió, nā ēng i pâi-lia̍t saⁿ-tàu, chiū ū chhian-piàn bān-hoà ēng lóng boē liáu . Che sī thâu-sū, ē-bīn pâi-lia̍t gō͘-toāⁿ tāi-lio̍k lâi gī-lūn .

Tē-it-toāⁿ

Lūn tha̍k pe̍h-oē-jī khah-iâⁿ tha̍k Tiong-kok jī, chiū-sī koē tha̍k, koh m̄-sái lēng-goā koé-seh ; in-uī Tiong-kok jī put-chí choē, koé-seh put-chí oh ; khe-khó Khong-hi jī-tián ê jī boē sǹg-tit, chi̍t-jī siông-siông ū kuí-nā hō koé-seh . Gín-ná tuì chhit-poeh hè ji̍p-o̍h, tio̍h tha̍k-chheh kàu chhit poeh nî, cha̍p-lâng tiong chhang-miâ-ê kiám-chhái ū chi̍t-nn̄g lâng tāi-khài oē bat khah-chhián ê jī, chí ū bat jī-im tiāⁿ-tiāⁿ, lóng boē hiáu-tit koé-seh; tio̍h koh tha̍k cha̍p-goā nî chiah oē koé-seh . Kiám-chhái só͘ koé ū sî ia̍h oē chhò-gō͘, oh tit ta̍k-jī ta̍k-kù hun-bêng, che m̄-sī Tiong-kok jī ê m̄-hó, to̍k-to̍k sī in-uī ha̍k-būn ê oh-tit cheng-kong, koh koé-seh boē it-tēng ê iân-kò͘.

Taⁿ tāi-lio̍k kú-khí chi̍t-nn̄g jī choè pîn-kù . Chhin-chhiūⁿ kò͘--jī, ū só͘-chāi koé choè iân-kò͘, ū só͘-chāi koé choè pún-jiân, ū só͘-chāi koé choè só͘-í . Koh chhin-chhiūⁿ í--jī, ū só͘-chāi koé choè ēng, ū só͘-chāi koé choè thang, ū só͘-chāi koé choè in-uī . M̄-nā án-ni, iáu ū choē-choē oh-tit koé ê jī, sui-jiân chiū phok-ha̍k ê lâng ia̍h boē-oē ta̍k jī koé-seh kàu bêng . Khoàⁿ Bo̍k-su ū sî chhiáⁿ Siù-châi lâi kà Sèng-chheh, ia̍h bat koé-seh m̄-tio̍h, m̄-sī in-uī i m̄-bat jī, á-sī boē hiáu--tit koé-seh, to̍k-to̍k sī in-uī jī-gī ê koé-seh boē oē it-tēng ê iân-kò͘ . Taⁿ hit-hō ū ha̍k-būn ê lâng siōng-chhiáⁿ boē-oē koé-seh kàu tú-hó, hô-hòng chhián-ha̍k ê lâng thài-thó oē koé-seh Sèng-chheh kàu bô chhò-gō͘ ah? Nā boē-oē koé-seh Sèng-chheh, beh thái oē bêng-pe̍k tō-lí ah ? Só͘-í ū sim siat-kàu ê lâng ài thoân tō-lí tī ta̍k-kok, tek-khak tio̍h chiong Sèng-chheh hoan-e̍k hit só͘-chāi ê jī kàu bêng, hō͘ lâng thang tha̍k .

Chóng-sī Tiong-kok jī put-chí oh-tit koé-seh, só͘-í chiah choè chit-ê pe̍h-oē-jī hō͘ lóng-chóng ê lâng thang o̍h ; koh chiong Sèng-chheh kap ta̍k-hō ê chheh hoan-e̍k pe̍h-oē-jī tha̍k, ka-kī káng-kiù chheh-lāi ê tō-lí . Siat-sú bô chit hō pe̍h-oē-jī, chiū put-chí chió lâng oē hiáu-tit tha̍k Sèng-chheh. Che sī hián-bêng tha̍k pe̍h-oē-jī ū khah-iâⁿ tha̍k Tiong-kok jī.

漢羅（Ùi原文改寫）

論白話字ê利益

是葉漢章先生做--ê

1885.06 Tē 1 張 p.2-3

論做白話字ê要緊

今起頭做這個白話字ê，伊ê 意思是怎樣ah？就是beh hō͘ 人會bat，所以指用二十三個字母tiāⁿ-tiāⁿ，就是a，b，ch，chh，e，g，h，i，j，k，kh，l，m，n，ng，o，o͘，p，ph，s，t，th，u；che是beh hō͘ 人會認。Koh tī二十三個字母ê中間有分別唇音、齒音、舌音、喉音、鼻音ê各樣；親像b，p，ph，u，是唇音；ch，chh，g，k，kh，s是齒音；h，i，j，l，t，th是舌音；o，o͘，e是喉音；m，n，ng是鼻音；che是beh hō͘ 人讀了會分明。( 看1 哥林多 14：9. )

Koh有用八音做記號，來分別平仄，hō͘人開嘴就有懸低重輕ê次序，m̄ 使混亂。Koh用切音做法度來鬥成字，有ê 兩字鬥成一字，有ê 三四字五字鬥一字，che是beh hō͘人會讀。總是字母雖然少，若用伊排列相鬥，就有千變萬化用攏boē了。Che是頭緒，下面排列五段大略來議論。

第一段

論讀白話字較贏讀中國字，就是會讀，koh m̄ 使另外解說；因為中國字不止濟，解說不止難；稽考康熙字典ê字boē算tit，一字常常有幾若號解說。囡仔對七八歲入學，著讀冊到七八年，十人中聰明ê kiám-chhái有一二人大概會bat較淺ê字，只有bat字音tiāⁿ-tiāⁿ，攏boē曉tit解說；著koh讀十外年才會解說。Kiám-chhái所解有時亦會錯誤，oh tit逐字逐句分明，che m̄是中國字ê m̄ 好，獨獨是因為學問ê oh-tit精工，koh解說boē一定ê緣故。

今大略舉起一兩字做憑據。親像故--字，有所在解做緣故，有所在解做本然，有所在解做所以。Koh親像以--字，有所在解做用，有所在解做thang，有所在解做因為。M̄ 但án-ni，iáu有濟濟oh-tit解ê字，雖然就博學ê人亦boē會逐字解說到明。看牧師有時請秀才來教聖冊，亦bat解說m̄ 著，m̄ 是因為伊m̄-bat字，抑是boē曉--tit解說，獨獨是因為字義ê解說boē會一定ê緣故。今hit號有學問ê人尚且boē會解說到tú好，何況淺學ê人thài-thó會解說聖冊到無錯誤ah ？ 若boē會解說聖冊，beh thái會明白道理ah？ 所以有心設教ê人愛傳道理tī 逐國，的確著將聖冊翻譯hit所在ê字到明，hō͘ 人thang讀。

總是中國字不止oh-tit解說，所以才做這個白話字hō͘ 攏總ê人thang學；koh將聖冊kap逐號ê冊翻譯白話字讀，家己講究冊內ê道理。設使無這號白話字，就不止少人會曉tit讀聖冊。Che是顯明讀白話字有較贏讀中國字。